Καθώς είμαι αναγνώστης αστυνομικής λογοτεχνίας, το 2015 διάβασα το βιβλίο του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα Philip Murrey   "Η Αμερικανική Σκουριά" (Εκδόσεις Καστανιώτη). Πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι η αστυνομική πλοκή ήταν ένα πρόσχημα για να περιγράψει ο συγγραφέας τα χαρακτηριστικά μιας από τις Πολιτείες που έπληξε η ανεργία που προκάλεσε ο ανταγωνισμός με φθηνότερα προϊόντα εισαγωγής. Η χρόνια ανεργία οδήγησε σε διάλυση οικογενειών, διάδοση οπιοειδων φαρμάκων, απώλεια κάθε αισθήματος αλληλεγγύης, και τελικά απώλεια εμπιστοσύνης στους κρατικούς θεσμούς. Σε ότι αφορά την νέα γενιά, η απάθεια και η έλλειψη προοπτικών διαμόρφωσε μια γενιά απόρριψης των ελίτ κάθε είδους- πολιτικούς, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, επιστημονική κοινότητα κλπ. Σε Πολιτείες όπως το Οχάιο, η Πενσυλβένια, και άλλες διαμορφώθηκε ένα κύμα με   φανατικούς ψηφοφόρους του του κ. Τραμπ. Πρέπει να συμπληρώσω σχετικά με το βιβλίο ότι δοξάστηκε από τους κριτικούς μια και το θεώρησαν αντάξιο του έργου του Στάινμπεκ "Τα σταφύλια της οργής", που περιέγραφε την διάλυση κοινωνικών στρωμάτων σε μια άλλη εποχή κρίσης.

Τον περασμένο μήνα διαβάσαμε ένα άρθρο του μέχρι πρόσφατα ανταποκριτή του περιοδικού "Der Spiegel" Philipp Oehmke με τίτλο "Μια χώρα σε παρακμή" και υπότιτλο "Πού έκαναν λάθος οι ΗΠΑ;".  Διαπιστώνει ότι η τοξικότητα της διακυβέρνησης Τραμπ σε συνδυασμό με την υγειονομική κρίση  και  την άρνησή του να αναγνωρίσει την νίκη του Μπάιντεν έκαναν ακόμη πιο ορατή την πόλωση. Πόλωση που οδηγεί ακόμη και σήμερα τους μισούς περίπου Αμερικανούς να στηρίζουν με φανατισμό κάθε ανακρίβεια που εκστομίζει ο Προέδρος. Από την επικίνδυνη διαχείριση της πανδημίας μέχρι τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για τους αντιπάλους του. Ο ίδιος ο δημοσιογράφος ταξίδεψε και μίλησε με ειδικούς και μη σε όλες τις περιοχές κρίσης. Οι διαπιστώσεις του είναι ότι μετά την εποχή της διακυβέρνησης Κλίντον, όπου όλοι πίστεψαν σε μια διαρκή ανάπτυξη και ότι οι ίδιοι και τα παιδιά τους έχουν ένα λαμπρό μέλλον. Διαψεύστηκαν, και σταδιακά έχασαν την εμπιστοσύνη τους στους πολιτικούς κι στο κράτος. Έτσι διαμορφώθηκε μια συμμαχία λευκών που μαστίζονται από τη ανέχεια στην περιφέρεια, αλλά και λευκών στις μεγάλες πόλεις και στα προάστια που είχαν πρόβλημα ασφάλειας από τη βία, την ανομία την διαφθορά πολιτειακών οργάνων, λόγω της ευρύτατη διάδοση  των ναρκωτικών από συμμορίες κυρίως μαύρων. Οι τελευταίες κατέστρεψαν πόλεις όπως η Βαλτιμόρη και τις οδήγησαν σε κατάσταση χρεοκοπίας. Τέλος, αναρωτιέται κανείς αν η κατάσταση είναι αναστρέψιμη, καταλήγοντας ότι έχει μείνει άφωνος και δεν μπορεί να κάνει προβλέψεις.

Συνοπτικά μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων και η διάψευση τω προσδοκιών προκάλεσαν την οργή, την παραίτηση και το κυριότερο την απώλεια της εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς. 

Δυο ερωτήματα προκύπτουν από την σύντομη αυτή ανάλυση. Το πρώτο είναι στο εάν ο κ. Τραμπ είχε συνειδητοποιήσει την αναπόφευκτη ήττα  της Αμερικής στον ανταγωνισμό για την κορυφή των ηγεμονικών δυνάμεων σε σχέση με  την Κίνα, ή αν οι κινήσεις του ήταν απόρροια του κεντρικού του συνθήματος "Πρώτα η Αμερική". Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Ωστόσο οι κεντρικές κινήσεις δείχνουν ότι η άκαιρη απόσυρση από περιοχές κρίσης ( Αφγανιστάν, εγκατάλειψη των Κούρδων συμμάχων στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας του Νταές, και αλλού) άφησαν ένα κενό που αναπόφευκτα θέλησαν να αναπληρώσουν άλλες δυνάμεις περιφερειακές. Μάλλον ισχύει ότι  πρόκειται για εξελίξεις που δεν εντάσσονται σε μια συνολική στρατηγική, αλλά στοχεύουν σε εσωτερική κατανάλωση για να κρατήσει τις εκλογικές του δυνάμεις. Η εκδοχή αυτή είναι επικρατέστερη αν λάβουμε υπόψη τον ανοιχτό πόλεμο με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι παράλογο να αρχίζει κανείς έναν "πόλεμο" με  τους ιστορικούς του συμμάχους. 

Το δεύτερο ερώτημα είναι αν η Ε.Ε. οδηγείται και αυτή σε παρόμοιες εξελίξεις. Δηλαδή αν το μίσος, η οργή και η απώλεια εμπιστοσύνης προς τους εθνικούς και κοινοτικούς θεσμούς προέλθουν από τον διχασμό της κοινωνίας.

Σε πρώτη ανάγνωση κάτι τέτοιο είναι απίθανο. Η Ευρώπη έχει διαφορετική ιστορική διαδρομή από τον πόλεμο και μετά. Φρόντισε ώστε η κοινωνική προστασία και η αλληλεγγύη σε αδύναμα στρώματα, παρά τις ατέλειές τους, να εμπεδώσει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. 

Ακόμη και τώρα με τις σοβαρές οικονομικές συνέπειες της πανδημία, αποφάσισε να εκπονήσει ένα πρόγραμμα πρωτοφανές αλληλεγγύης τo λεγόμενo "Next Generation EU (NGEU)" .

Όμως, κάποια σημάδια δείχνουν ότι η πορεία αυτή μπορεί να ανατραπεί. Πριν την πανδημία και παρά την ανάπτυξη προ κρίσης, έστω και ασθενικής, κοινωνικά στρώματα περιθωριοποιήθηκαν. Το παράδειγμα των "κόκκινων" περιοχών της βιομηχανικής Αγγλίας που εγκατέλειψαν τους Εργατικούς μαζικά και ψήφισαν υπέρ του Brexit, τα προβλήματα που έχουν προκύψει σε χώρες όπως η Γαλλία με τους μετανάστες που έχουν ήδη πολιτογραφηθεί   Γάλλοι,  ή με την Σουηδία,  δημιουργούν πέρα από τον ρατσισμό και την γκετοποίηση την βαθμιαία απώλεια εμπιστοσύνης προς τους κρατικούς θεσμούς. 

Στην τελευταία πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου που παρουσίασε στα ΄΄ΝΕΑ?? ο Αντώνης Παπακώστας σε σχέση με την εμπιστοσύνη στις Κυβερνήσεις για τα μέτρα στην μάχη για τον έλεγχο της πανδημίας, οι πολίτες απάντησαν θετικά στην πλειοψηφία τους. Η δημοσκόπηση αναφέρεται σε περίοδο του πρώτου κύματος. Για το δεύτερο κύμα τα σημάδια είναι αρνητικά. Για παράδειγμα οι Ιταλοί σε μεγάλη πλειοψηφία θεωρούν ότι η Ευρώπη δεν έκανε την δουλειά της. 

Ένα άλλο στοιχείο που επιβαρύνει και τροφοδοτεί τα χαρακτηριστικά οργή-φόβος-απόρριψη, προέρχεται από την συνειδητοποίηση της οικονομικής ανισότητας που εδώ και δέκα χρόνια συνεχώς αυξάνει.

Η εκλογή του νέου Προέδρου στις ΗΠΑ έδωσε κάποια ελπίδα, ότι τουλάχιστον στην εξωτερική πολιτική οι δεσμοί Ε.Ε. και ΗΠΑ θα αποκατασταθούν. Μια τέτοια συμμαχία είναι προϋπόθεση για την επαναφορά της πολυμέρειας. Επίσης η προοπτική μιας τέτοιας πολιτική έχει ήδη αντίκτυπο σε διάφορα μέτωπα εσωτερικά και προκλήσεις εξωτερικές στο οικονομικό, πολιτικό και γεωστρατηγικό πεδίο. Αλλά και η επιστροφή στην κανονικότητα στις δομές που χτίστηκαν μετά τον πόλεμο – ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΠΟΥ, ΠΟΕ, την Συμφωνία του Παρισιού, με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Θα είναι προς όφελος της παγκόσμιας κοινότητας. Η συστηματική τους κατεδάφιση από την διοίκηση Τραμπ θα σταματήσει, ώστε οι δυο δυνάμεις από κοινού να επικεντρωθούν με ρεαλισμό στη αναπόφευκτη ανακατανομή ισχύος στην κορυφή της νέας τάξης πραγμάτων και στην συμφιλίωση που θα μειώσει την πόλωση που διαπερνά τις κοινωνίες μας. 

Πηγή: www.tovima.gr