Η μεταρρύθμιση της διοίκησης αποτελεί ένα εγχείρημα εξαιρετικά φιλόδοξο, αν συνυπολογιστεί το δημοσιονομικό πλαίσιο και τα ασφυκτικά περιθώρια που επιβάλλει. Το έργο μοιάζει τιτάνιο αν λάβει κανείς υπόψη του ότι η διοικητική μηχανή πρέπει να επιδιορθωθεί στο σύνολό της από τους ίδιους τους λειτουργούς της, την ώρα που βρίσκεται εν κινήσει. Δικαιολογημένα προκαλεί, επομένως, δυσπιστία ως προς την προοπτική της αίσιας έκβασής της. Δυσπιστία που εδράζεται, κυρίως, στην απογοητευτική εμπειρία του παρελθόντος.
Τι είναι αυτό, παρ’ όλα αυτά, που ανοίγει σήμερα μια χαραμάδα αισιοδοξίας; Και γιατί και υπό ποιες προϋποθέσεις το σήμερα να μην είναι μια μοιραία επανάληψη του παρελθόντος;
Η προσπάθειά μας διαφοροποιείται από το παρελθόν γιατί ενεργούμε σε μια μοναδική ιστορική και πολιτική συγκυρία: η μεταρρύθμιση αποτελεί πλέον ώριμο αίτημα της κοινωνίας. Την απαιτεί ολόκληρος ο ελληνικός λαός, την επιζητούν οι πολίτες. Διαθέτει τη συναίνεση μιας ευρύτατης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και τη στήριξη των τριών κομμάτων που συμμετέχουν στην κυβέρνηση. Δεν την αντιμάχονται, ως προς τους ποιοτικούς της τουλάχιστον στόχους, τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Συμμετέχουν σε αυτήν οι δημόσιοι υπάλληλοι και πάντως ενστερνίζονται τη λογική και χρησιμότητά της.
Βέβαια, ένα είναι σίγουρο: απλές δηλώσεις πίστεως στην αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης και στη ζωτική σημασία της για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και για το μέλλον της πολιτείας μας, δεν αρκούν. Ούτε, αρκούν διαβεβαιώσεις για άμεσες μεν αλλά εφήμερες και αβέβαιες δημοσιονομικές εξοικονομήσεις. Οι εξοικονομήσεις έχουν αξία και υπηρετούν μακροπρόθεσμα τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας όταν είναι διαρκείς, σταθερές και αποφασιστικές. Και αυτό συμβαίνει όταν οι εξοικονομήσεις προέρχονται από μια διοίκηση που είναι οργανωμένη ορθολογικά, λειτουργεί ταχύρρυθμα και ευέλικτα, με εγγυήσεις δίκαιης και χρηστής διαχείρισης. Οταν δηλαδή συμβάλλουν στη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας, χωρίς να αποστερούν από τον Ελληνα πολίτη ζωτικές λειτουργίες που εγγυώνται την ευημερία του, ιδιαίτερα στους τομείς της υγείας, της παιδείας και της πρόνοιας. Οι οριζόντιες ισοπεδωτικές απολύσεις, που βασίζονται σε ηλικιακά ή άλλα ποσοτικά κριτήρια, όχι μόνον δεν εξυπηρετούν τους παραπάνω στόχους, αλλά αντιμάχονται μακροπρόθεσμα και τη δημοσιονομική εξυγίανση. Δημιουργούν ένα αίσθημα αναξιοκρατίας και παράγουν αντικίνητρα στην απόδοση των δημοσίων υπαλλήλων. Τους ωθούν στην αδράνεια και την αδιαφορία. Χωρίς όμως τη συνειδητή συμμετοχή των δημοσίων λειτουργών στην προσπάθεια της διοικητικής μεταρρύθμισης, μεταρρύθμιση δεν γίνεται.
Οι αναγκαίες αναδιαρθρώσεις, συγχωνεύσεις, ανακατατάξεις και καταργήσεις δημοσίων υπηρεσιών ή διοικητικών μονάδων, καθώς και δημόσιων οργανισμών, όχι μόνο εντός κάθε υπουργείου αλλά και ανάμεσα σε υπουργεία και σε οργανισμούς, μπορούν να διαπιστωθούν και να πραγματοποιηθούν με ορθολογικά κριτήρια και επιστημονική επάρκεια, άμεσα, εντός ολίγων μηνών. Με αποτέλεσμα να απαλειφθούν επικαλύψεις, συναρμοδιότητες, παράλληλες αρμοδιότητες, συγκρούσεις αρμοδιοτήτων και δημόσιων λειτουργιών.
Η εργασία αυτή έχει ήδη ξεκινήσει με την υπογραφή της διεθνούς συμφωνίας με την «Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα» και με τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η Γαλλία, που παρέχουν, δωρεάν μέχρι τώρα, τεχνική βοήθεια ή τεχνογνωσία στη χώρα μας. Βαδίζουμε βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος με σαφείς στόχους και δράσεις.
Ο εξαιρετικά επείγον χαρακτήρας του μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος, έστω και αν περικλείει τον κίνδυνο της βιασύνης, έχει το πλεονέκτημα ότι η μεταρρύθμιση, δεν αναβάλλεται, δεν ξανασχεδιάζεται αλλά αρχίζει να εφαρμόζεται άμεσα, αξιοποιώντας όλη τη νομοθετική, κανονιστική και διοικητική προεργασία που έχει γίνει μέχρι τώρα.
Οι εξοικονομήσεις που επέρχονται από τις συγχωνεύσεις και καταργήσεις ή αναδιατάξεις περιττών ή παράλληλων ή απαρχαιωμένων διοικητικών μονάδων και λειτουργιών είναι εν δυνάμει σημαντικότατες. Πρέπει τώρα να οριστικοποιήσουμε τους σχετικούς στόχους ανά υπουργείο -με τη συμμετοχή των συναρμόδιων υπουργών- προκειμένου να μιλήσουμε με όρους ακρίβειας και αξιοπιστίας για το συνολικό δημοσιονομικό όφελος της διοικητικής μεταρρύθμισης.
Πέραν όμως αυτού, σοβαρή θα είναι και η μείωση των διοικητικών βαρών και καθυστερήσεων στη λήψη των διοικητικών αποφάσεων, αν ληφθεί υπόψη ότι η απόδοση της διοίκησης θα αυξηθεί σημαντικά από την ορθολογικότερη χρήση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας.
Οι εξαιρετικές περιστάσεις, που διέρχεται η χώρα μας, απαιτούν οι διαρθρωτικές αλλαγές να αρχίσουν άμεσα, εδώ και τώρα, χωρίς μεγαλοστομίες, μόνο με τις απολύτως απαραίτητες νέες νομοθετικές προβλέψεις, με το υπάρχον διοικητικό προσωπικό. Δεν μπορούμε να χάσουμε ούτε μία μέρα. Σήμερα είναι η ώρα των ριζοσπαστικών τομών που αντιμετωπίζουν το διοικητικό ανορθολογισμό στον πυρήνα του. Μόνο σήμερα μπορούν να παρθούν οι απαραίτητες γενναίες αποφάσεις, που θα καταστήσουν τη διοικητική μεταρρύθμιση αντάξια του ονόματός της, ικανή να ανταποκριθεί στις ανάγκες της χώρας και κυρίως τις αξιώσεις των πολιτών.
* Ο κ. Αντώνης Μανιτάκης είναι υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.