ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΟΜΑΔΕΣ ΠΙΕΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΑΣΘΕΝΩΝ Συγγραφείς: ΒΟΖΙΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΕΠΙΣΤ.ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Κ. ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ Εκδότης: ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ Βασικό δείγμα ωρίμανσης της σύγχρονης Δημοκρατίας είναι η διάχυση πόρων και ευθυνών αλλά και αρμοδιοτήτων που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών και υπερβαίνουν τα δύο κεντρικά προβλήματα του κράτους ,δηλαδή αυτά της υπερφόρτωσης με αιτήματα , αλλά και της από-νομιμοποίησης από τη δυσφορία των πολιτών και τη ‘’θεσμοθετημένη ανομία’’της ελληνικής κοινωνίας . Η κρίση ανέδειξε απότομα και εκρηκτικά στη χώρα μας αυτήν την ανάγκη καθώς ο επιμερισμός της επέτεινε το πρώτο –με την διελκυστίνδα κεντρικής και γενικής κυβέρνησης- πυροδοτώντας το δεύτερο –την ευθεία αμφισβήτηση της νομιμοποίησης- και προκαλώντας τεράστια κύματα αντιδράσεων σε συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων και βεβαίως στο σύνολο της κοινωνίας. Ειδικά στην Υγεία, οι προσπάθειες για διαρθρωτικές αλλαγές (ΕΟΠΥΥ) και οι περικοπές πόρων (δαπάνη φαρμακου) δημιούργησαν ακραίες συχνά αντιπαραθέσεις καθώς οι ισχυρές ομάδες του χώρou είχαν ασύμμετρη δυνατότητα πίεσης και μεροληπτικής μεταχείρισης από την πλευρά της πολιτείας σε σχέση με τους πλέον αδύναμους, τους ανασφάλιστους, τους ανέργους και τους χρόνια ασθενείς. Η έλλειψη της εκπροσώπησης των ασθενών ή της θεσμικής συμμετοχής των ενεργών πολιτών σε περιφερειακά ή κεντρικά όργανα διαμόρφωσης πολιτικών ή προτεραιοτήτων και δικαιότερης κατανομής των βαρών υπήρξε ιδιαίτερα εμφανής. Αυτό το μεγάλο έλλειμμα έρχεται να διερευνήσει το ογκώδες βιβλίο που επιμελήθηκε ο Κυριάκος Σουλιώτης και που είναι μια σημαντική κατάθεση και «εσωτερική ματιά» σε ένα χώρο που αναστοχάζεται σπάνια τουλάχιστον σ την κατεύθυνση του εθνικού σχεδιασμού και στρατηγικής στην υλοποίηση μειζόνων μεταρρυθμίσεων . Η προσπάθεια αυτή έχει μια τριπλή ανάπτυξη καθώς ταυτόχρονα με την προσέγγιση της Δημοκρατίας και των Δικαιωμάτων στη σύγχρονη εποχή περιοδολογουνται βασικές πτυχές της συγκρότησης του κράτους πρόνοιας μεταπολεμικά στη χώρα μας και διεθνώς , αλλά παρακολουθείται και η εξέλιξη της συμμετοχής των πολιτών και των ασθενών σε αυτήν. Η συλλογή 25 κειμένων από τη νεώτερη κυρίως γενιά ( σαράντα ενός ! ) κοινωνικών ερευνητών ,εγχείρημα από μόνο του εξαιρετικά σημαντικό και ελπιδοφόρο – διερευνά τα παραπάνω σε τρεις διαφορετικές ενότητες. . Στην πρώτη ενότητα με μια εξαίρετη εισαγωγή του επιμελητή τίθεται το πλαίσιο τόσο της διεθνούς όσο και της εγχώριας εμπειρίας με ανάδειξη της μεγάλης ανάγκης ενδυνάμωσης των ασθενών αλλά και συμμετοχής των πολιτών στις πολιτικές Υγείας ειδικά στο έδαφος της τρέχουσας κρίσης . Αυτό καθίσταται εξαιρετικά καίριο καθώς η διεθνής τάση περιστολής των δαπανών υγείας κάτω από την πίεση της εποχής της μεταδημοκρατιας ,της παγκοσμιοποίησης και των δημοσιονομικών πειθαρχιών καθιστά τις όποιες επιλογές νεων διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων επείγουσες και συχνά κρίσιμες πιέζοντας τiς κατακτήσεις του ευρωπαϊκού κοινωνικού κεκτημένου Τα υπόλοιπα εννέα κείμενα του πρώτου κεφαλαίου εμβαθύνουν αυτή τη διερεύνηση με ξένες εμπειρίες (βρετανικό σύστημα υγείας) και θέματα ταμπού (συγχωνεύσεις υγειονομικών μονάδων) αλλά και εκτενή ανάλυση της ελληνικής πραγματικότητας. Υπάρχει επίσης ειδική αναφορά σε μείζονα θέματα όπως η ιατρική ηθική, η ποιότητα, η ασφάλεια και η ηλεκτρονική υγεία, με κατακλείδα ένα πυκνό και εξαιρετικά εμπεριστατωμένο άρθρο για τις μεταρρυθμίσεις και την διαχρονική διαδρομή τους στη χώρα μας αλλά και τις αντιστάσεις που προκαλούν στρεβλώσεις και υπαναχωρήσεις. Στη δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται η οργάνωση αυτών των παρεμβάσεων μέσα στο πλαίσιο των θεσμών της σύγχρονης δημοκρατίας και ο ρόλος των ελίτ που παρεμβαίνουν στη διεθνή και εγχώρια διαμόρφωση πολιτικής υγείας. Διερευνάται το πλαίσιο και η εμπειρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και η λειτουργία του lobbying αλλά και των διαφόρων ομάδων πίεσης στην όλη διαδικασία πολιτικής επιρροής και διαμόρφωσης ειδικών προνομίων. Εξετάζεται ακόμα η σημασία ανεξάρτητων αρχών όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, αλλά και η δυναμική νέων θεσμών όπως η πρωτοβάθμια φροντίδα στην ενδυνάμωση της αυτόνομης και ουσιαστικής εμπλοκής των πολιτών και στη διαμόρφωση μια νέας κουλτούρας για ενεργή Υγεία . Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τους επαγγελματίες υγείας και κυρίως για τη θέση και το ρόλο των γιατρών στη διαδρομή του ΕΣΥ τα τελευταία τριάντα χρόνια. Η τρίτη ενότητα εστιάζει σε επιμέρους ομάδες ασθενών και τις εσωτερικές συνθήκες εξυπηρέτησης αλλά και καθημερινών προβλημάτων κάθε μιας από αυτές (σπάνιες νόσοι , θαλασσαιμικοί, διαβητικοί, AIDS, εξαρτήσεις). Εξετάζονται επίσης διεξοδικά ειδικές κατηγορίες ασθενών όπως τα παιδιά, οι φυλακισμένοι και οι μετακινούμενοι πληθυσμοί, θέμα που η πρόσφατη έκρηξη της μετανάστευσης έκανε εξαιρετικά επίκαιρο .Ουσιαστικά πρόκειται για μια ‘’από τα κάτω ‘’ ματιά των αποτελεσμάτων των υγειονομικών υπηρεσιών από τους χρήστες μέσω της οποίας αναδεικνύονται τα πολλαπλά προβλήματα και οι δυσκολίες στην πραγματοποίηση της ορθής και έγκαιρης εξυπηρέτησης των πολιτών Συμπερασματικά το βιβλίο είναι μια σημαντική κατάθεση σε ένα χώρο όπου η κοινωνία των πολιτών πρέπει να εξελιχθεί και να απαιτήσει πολύ πιο ουσιαστική συμβολή και στα τρία επίπεδα διαμόρφωσης πολιτικών υγείας (κεντρική-γενικήή κυβέρνηση, περιφερειακή αυτοδιοίκηση ,δήμοι) Είναι σημαντικό αυτή η μετεξέλιξη να γίνει με μια παράλληλη πορεία μέσα από τους θεσμούς επιμερίζοντας σωστά τους ρόλους των ενεργών πολιτών δίπλα από την πίεση , τις απαιτήσεις αλλά και την και συνέργεια των εκπροσώπων των ασθενών. Τα τελευταία δυο χρόνια έχει επιτέλους αρχίσει να διαμορφώνεται ένας χώρος συν-ομοσπονδίας ΜΚΥΟ ομάδων ασθενών που εκτός του πλαισίου απαιτήσεων συμμετοχής προς την πολιτεία μπορεί να διαμορφώσει και έναν εσωτερικό κώδικα διαβούλευσης και προτεραιοτήτων. Αντίστοιχα πρέπει να ενεργοποιηθεί θεσμικά η συμμετοχή πολιτών που επιχειρήθηκε με το νόμο του ΕΣΥ τη δεκαετία του ’80 και επανήλθε κατ επανάληψη αλλά εκφυλίσθηκε. Το κεντρικό σημείο ενεργοποίησης της συμμετοχής και των δύο χώρων είναι προφανώς η διάχυση εξουσιών αρμοδιοτήτων και πόρων, αλλά και η δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης σε βασικές επιλογές τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και περιφερειακά και τοπικά. Στα –λίγα – ελλείμματα του βιβλίου θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει ότι δεν προτείνει με σαφήνεια τους τρόπους και τα διακριτά επίπεδα αυτής της παρέμβασης (ΚΕΣΥ, ΥΠΕ , αποκέντρωση ,κλειστοί προυπολογισμοι,αναδιαταξη μονάδων κλπ) . Ένας νοσοκεντρικος σχεδιασμός , με διαρκή ανταγωνισμό νέων και ακριβότερων φαρμάκων και υπερβολική χρήση όλο και πιο εξελιγμένης βιοιατρικης τεχνολογίας , κάνει την απουσία πολιτικών πρόληψης κραυγαλέα και τον αγώνα για τους παράγοντες κινδύνου της Νέας Δημόσιας Υ γειας περιθωριακό Επίσης ο ρόλος των γιατρών και των επαγγελματιών υγείας στην διαμόρφωση και διατήρηση στρεβλώσεων του συστήματος υγείας σε κάποια σημεία φαίνεται να υπερτονίζεται σαν αποτέλεσμα μιας ερμηνευτικής απλοποίησης που δείχνει να αναιρεί την πολυπλοκότητα του χώρου . Συμπερασματικά ,όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Σουλιώτης , από τον Ρουσώ και τον Σουμπετερ στο Μαρκουζε -αλλά και στον Ρωλς ,τον Χαμπερμας και τον Σεν, θα πρόσθετα –αυτή η κρίσιμη διάσταση της δικαιοσύνης σαν διεκδίκησης της ισότητας και του ορίζοντα του πολιτισμού , επιβάλλει την συμμετοχή και την ενδυνάμωση των πολιτών .Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό ακριβω ς είναι κάτι που αρνείται ο παρωχημένος συγκεντρωτικός κρατισμός του πελατειασμου και των συντεχνιών αλλά και η νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση της παγκοσμιοποίησης .