Ιδιαιτέρως σε περιόδους μεγάλης αστάθειας και ρευστότητας των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων, από το οικονομικό και το πολιτικό μέχρι το πολιτισμικό, ανεξαρτήτως της αναφοράς τους είτε στο εθνικό είτε στο υπερεθνικό και πλανητικό πεδίο, αναπτύσσεται έντονος προβληματισμός για τα όρια αντοχής της Δημοκρατίας και τους κινδύνους ανατροπών με καταστροφικές συνέπειες για τις κοινωνίες.

.

Συνήθως ο διάλογος κινείται εντός των ορίων των επιμέρους κοινωνικών συστημάτων ή στην καλύτερη περίπτωση εξαντλείται σε προσέγγιση των επιπτώσεων των αποφάσεων του πολιτικού συστήματος στις διάφορες συστημικές ισορροπίες, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η δυναμική της εξέλιξης της πραγματικότητας και οι αλλαγές που συντελούνται στην ανθρώπινη οντότητα και τη λειτουργία της, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

.

Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αγωνιώδεις παράλληλοι μονόλογοι διαφόρων πολιτικών κομμάτων και προσώπων για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην κοινωνική συνοχή και τους κινδύνους, που απορρέουν από την κοινωνική εξαθλίωση, για την Δημοκρατία. Ελάχιστες είναι οι πιθανότητες, ιδιαιτέρως σε περιφερειακές χώρες όπως η Ελλάδα, να τεθούν έστω ερωτήματα για την κατεύθυνση της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού και της διακινδύνευσης που συνεπάγεται για τη Δημοκρατία.

.

Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη μας και την μεγάλη ταχύτητα και περιεκτικότητα που έχει προσδώσει στο χρόνο και στην πρόοδο του γνωστικού ορίζοντα του ανθρώπου η τεχνολογία και η επιστήμη, τότε η πολυπλοκότητα της πραγματικότητας, στην οποία δραστηριοποιούνται οι κοινωνίες και τα άτομα και καλούνται να παίρνουν αποφάσεις για το μέλλον, απαιτεί εκσυγχρονισμό των θεσμών και την αέναη προσαρμογή τους στα κάθε φορά νέα δεδομένα. Μόνο σε αυτή την περίπτωση θα αποφευχθεί η παρακμή των θεσμών και θα διασφαλισθεί η λειτουργικότητα τους στη δυναμική πορεία των κοινωνιών προς το μέλλον.

.

Ιδιαιτέρως δε με την είσοδο της ανθρωπότητας στην ψηφιακή εποχή συντελούνται μεγάλες αλλαγές, όχι μόνο σε σχέση με την πραγματικότητα που βιώνει ο άνθρωπος ως οντότητα ατομική και συλλογική, αλλά και με την ύπαρξη του και το ρόλο του πάνω σε έναν πλανήτη, ο οποίος για να είναι βιώσιμος προϋποθέτει λειτουργικές ισορροπίες στη σχέση του ανθρώπου τόσο με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εαυτού του όσο και με το φυσικό περιβάλλον. Και όλα αυτά πρέπει να συμβαίνουν στο επίπεδο της πραγματικότητας και όχι της προσομοίωσης με βάση αλγόριθμους, δηλαδή συστηματικές διαδικασίες αριθμητικών χειρισμών, οι οποίες βασίζονται στην παραδοχή, ότι η κατάτμηση μιας σύνθετης εργασίας σε διακριτά βήματα, τα οποία εκτελούνται διαδοχικά, είναι ο πιο πρακτικός τρόπος επίλυσης πολλών προβλημάτων.

.

Ειδάλλως πολύ σύντομα η ανθρώπινη ύπαρξη θα αποκτήσει εντελώς διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία θα καθορίζονται από τις μη ελεγχόμενες σε μεγάλο βαθμό επιπτώσεις των επιλογών και αποφάσεων των ατομικών και συλλογικών μορφών έκφρασης της. Η ανεπάρκεια έλεγχου οφείλεται στην αδυναμία συμπόρευσης με την ταχύτητα της εικονικής πραγματικότητας της ψηφιακής εποχής. Η προσομοίωση με τα μέσα της ψηφιακής τεχνολογίας βασίζεται σε επεξεργασία δεδομένων πολύ πιο γρήγορα από τις δυνατότητες του απλού ανθρώπου είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο. Οπότε η λήψη αποφάσεων απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την οπτική της Δημοκρατίας και του ανθρωπισμού για κοινωνική και πολιτική συμμετοχή, διότι σε αυτή την περίπτωση υπάρχει και μια επιπλέον παράμετρος, η διαδικασία ωρίμανσης των συνθηκών. Και αυτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, πολιτισμικούς, ηθικούς, οικονομικούς συναισθηματικούς, και πολλούς άλλους, εάν βεβαίως οι πολίτες λειτουργούν βασιζόμενοι σε συνειδητές επιλογές και γνώση της πραγματικότητας αναφοράς τους. Ειδάλλως δεν μπορούμε να μιλάμε για διαδικασία ωρίμανσης αλλά για χειραγώγηση.

.

 

.

Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

.

Η αναφορά στην διαδικασία της ωρίμανσης ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την βιώσιμη μετεξέλιξη των κοινωνιών παραπέμπει σε μια θεμελιακή κατάκτηση του ανθρωπισμού, στο πλαίσιο του οποίου από την αρχαιότητα ο άνθρωπος τόσο ως άτομο όσο και ως συλλογικότητα αυτοπροσδιορίζεται και διαμορφώνει την πραγματικότητα, στην οποία αποκτά περιεχόμενο η οντότητα του. Μέτρο όλων των πραγμάτων είναι ο άνθρωπος στην περίοδο του αρχαιοελληνικού ανθρωπισμού.

.

Βεβαίως αυτή η προσέγγιση δεν είναι στατική. Τα πάντα υπόκεινται σε συνεχή μετασχηματισμό. Ταυτοχρόνως είναι αναγνωρίσιμη από τον άνθρωπο η μονάδα στην πολλαπλότητα και η πολλαπλότητα στη μονάδα. Σε αυτό το πλαίσιο αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τον εαυτό του.

.

Επίσης δεν υπάρχει η από φυσικούς νόμους προκύπτουσα απολυτότητα. Ο άνθρωπος ως δημιουργικό ον είναι η υψηλότερη απολυτότητα στο σύμπαν. Δεν είναι οι θεοί (μεταφυσική διάσταση) η πηγή και το μέτρο της δικαιοσύνης και γενικά όλων των αξιών.

.

Κατά τη διάρκεια του 15^ου και 16^ου αιώνα στο πλαίσιο της αναγέννησης, όταν δρομολογείται ο πολιτισμικός και κοινωνικός μετασχηματισμός, και η μετάβαση από το Μεσαίωνα στη νέα εποχή, ο ανθρωπισμός αναδεικνύεται ως η διάσταση της παιδείας που την προσδιορίζει.

.

Από το 1750 και μετά ακολουθεί η ανανέωση του ανθρωπισμού και του αντίστοιχου κινήματος για να ξεπερασθεί η ισοπέδωση του ανθρώπου από την φεουδαρχία και τους κανόνες που επέβαλε. Το άτομο ως παραγωγικά δρών άνθρωπος όφειλε να επιτύχει την ολοκλήρωση του και την αυτοδιάθεση του σε σχέση με τους ισχύοντες κανόνες στη ζωή του. Έπρεπε να αναπτυχθεί ως υποκείμενο.

.

Τον 20^ο αιώνα ο ανθρωπισμός συνεχίζει να βασίζεται στην παραδοχή, ότι βασική έννοια στη διαμόρφωση του περιεχομένου του είναι η παιδεία. Οι Έλληνες, σύμφωνα με τον γερμανό φιλόσοφο Eduard Spranger, προσέγγισαν το μεμονωμένο άτομο ως μέρος ενός όλου. Με αφετηρία αυτό το δεδομένο κατέληξαν στη δημιουργία της έννοιας «φύση», με την οποία συνέδεσαν την ύπαρξη κανόνων,, οι οποίοι επιδρούν στα «πράγματα». Με την συνειδητοποίηση των κανόνων, οι οποίοι διέπουν την ανθρώπινη οντότητα αρχίζουν να διαμορφώνονται οι Νόρμες για την προσωπική πορεία του ψυχικού, πνευματικού κόσμου και το χτίσιμο της κοινότητας.

.

Το ίδιο αιώνα άνθισε και ο υπαρξιακός ανθρωπισμός, σύμφωνα με τον οποίο ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο και μετά ανακαλύπτει και οριοθετεί τον εαυτό του. Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που διαμορφώνει σε συνθήκες απόλυτης ελευθερίας. Αυτό τον κάνει υπεύθυνο για ότι είναι. Αυτό του προσδίδει αξιοπρέπεια. Η ζωή δεν έχει νόημα a priori. Επίσης ο ίδιος επιλέγει για τον εαυτό του ηθική, η οποία είναι ένα δημιούργημα και επινόηση.

.

 

.

Στον ανθρωπισμό ασκήθηκε κριτική από την σοσιαλιστική πλευρά, ότι είναι μια αστική κοσμοθεωρία και δεν ενδιαφέρεται για τις κοινωνικές συνθήκες. Το προλεταριάτο είναι αποκλεισμένο από την ανθρωπιστική παιδεία. Μόνο για μια προνομιούχο μειονότητα είναι εξασφαλισμένη η πρόσβαση στην κουλτούρα και τη λογοτεχνία. Η κοινωνία πρέπει με δυναμικό τρόπο να μετασχηματισθεί, ώστε να υπάρξουν ίδιες ευκαιρίες πρόσβασης στην παιδεία για όλους.

.

Αυτή η κριτική ουσιαστικά δεν αναιρεί τις θεμελικές αξίες του ανθρωπισμού, αλλά αναδεικνύει τις αδυναμίες του κατά τη διάρκεια της ιστορικής του διαδρομής στο πεδίο εφαρμογής του. Και τούτο διότι ελευθερία σε κοινωνικό επίπεδο σημαίνει ίδια αφετηρία σε ό,τι αφορά ευκαιρίες πρόσβασης στην παιδεία. Ειδάλλως το άτομο δεν θα είναι σε θέση να βιώσει το αγαθό της ελευθερίας, διότι δεν θα διαθέτει το απαραίτητο νοητικό εργαλείο για να προσεγγίζει και να επεξεργάζεται την πραγματικότητα, στην οποία ζει και δραστηριοποιείται.

.

 

.

ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

.

Με την κυριαρχία του ψηφιακού πολιτισμού ο κόσμος είναι αυτό, το οποίο με τη μορφή δεδομένων είναι επεξεργάσιμο ηλεκτρονικά. Προοπτικά εάν η πραγματικότητα διαμορφώνεται με βάση την ηλεκτρονική επεξεργασία των στοιχείων, τα οποία την συνθέτουν, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την παραγωγή μιας νέας ανθρώπινης οντότητας και κοινωνικού μορφώματος με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά.

.

 

.

Σύμφωνα με τον αμερικανό μηχανολόγο Ray Kurzweil, με την ταχύτατα εξελισσόμενη τεχνολογική καινοτομία, στα μέσα περίπου του 21^ου αιώνα θα έλθει η ώρα της «μοναδικότητας», το σημείο δηλαδή στο οποίο τα μηχανήματα θα είναι πιο ευφυή από όσο όλοι μαζί οι άνθρωποι. Με την δημιουργία των υπερευφυών ηλεκτρονικών υπολογιστών η ανθρωπότητα, σε σχέση με τη σημερινή της οντότητα, θα αλλάξει ριζικά. Στις Ηνωμένες Πολιτίες Αμερικής η έρευνα σε αυτό τον τομέα είναι εντατική και απασχολούνται γύρω στους 5.000 επιστήμονες σε διάφορα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα (Stanford Research Institute, Rand-Corporation, Systems Development Corporation, Massachusetts Institute of Technology-Research Engineering και άλλα). Εκτός από τον Ray Kurzweil και άλλοι επιστήμονες όπως ο Michio Kaku, καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο New Yorker City University εκτιμούν, ότι στο μέσο περίπου του αιώνα που διανύουμε, θα προσεγγισθεί το χρονικό σημείο της «μεγάλης ασυνέχειας», στο οποίο οι συνθήκες της ανθρώπινης ζωής θα αλλάξουν εκ βάθρων λόγω της επιτάχυνσης της τεχνολογικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας εντελώς νέας πραγματικότητας.

.

Οι ονομαζόμενοι κβαντοϋπολογιστές θα κάνουν υπολογισμούς βασιζόμενοι σε ένα εκατομμυριοστό του hardware ενός συνηθισμένου Laptop περισσότερες πληροφορίες από όσα μόρια υπάρχουν στο σύμπαν, ενώ θα μπορούν και να αποθηκεύουν.

.

Στον κόσμο της κβαντομηχανικής δεν ισχύει η δυαδική λογική των σημερινών υπολογιστών. Ένα άτομο μπορεί ταυτοχρόνως να είναι Ο και 1, ή και όλα όσα είναι μεταξύ τους και με αυτό τον τρόπο να μεταφέρουν τεράστιες ποσότητες πληροφοριών.

.

Στο Massachusetts Institute of Technology (M.I.T.), στο εργαστήριο του Seth Lloyd, ήδη υπάρχει ένα πρωτότυπο ενός κβαντοϋπολογιστή αυτού του είδους.

.

Προς το παρόν η συνολική δυναμικότητα του δεν μπορεί να συγκρατήσει, όσα μπορεί να αποδώσει 1,5 kg ανθρώπινη εγκεφαλική μάζα. Στις Η.Π.Α. στο στρατιωτικό εργαστήριο Lawrence National Laboratory στην Καλιφόρνια έχουν αναπαράγει την διαδικασία λειτουργίας του εγκεφάλου ενός ποντικού, ο οποίος έχει περίπου 2 εκατ. νευρώνες. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει 100 δις. νευρώνες, οι οποίοι εργάζονται ταυτοχρόνως και καθένας συνδέεται με δικτυακή μορφή με 10.000 άλλους νευρώνες.

.

Σύμφωνα με επιστημονικές εκτιμήσεις είναι θέμα χρόνου η αναπαραγωγή της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου.

.

Όσο πορευόμαστε προς το μέλλον τα όρια μεταξύ της εικονικής, ψηφιακής και της πραγματικής ζωής θα αμβλύνονται, όπως επίσης και μεταξύ ανθρώπου και μηχανής.

.

Κατά τον Rodney Brooks, πρώην διευθυντή εργαστηρίου για την ευφυΐα των ειδών στο Μ.Ι.Τ. γύρω στο 2100 θα ζούμε με στενή σύνδεση και εξάρτηση με ρομπότ.

.

Οι επιπτώσεις της λειτουργικής σύνδεσης ανθρώπου και τεχνολογίας σε σχέση με την οργάνωση και το αξιακό σύστημα των κοινωνιών του μέλλοντος δεν είναι εύκολο να προδιαγραφούν με ακρίβεια ως προς το περιεχόμενο τους. Θα κλείσει η ψαλίδα μεταξύ πλούσιων και φτωχών ή θα ανοίξει ακόμη περισσότερο, με αποτέλεσμα η ανθρωπότητα να αποτελείται από μερικές χιλιάδες παντοδύναμους, οι οποίοι έχουν εξουσιαστική πρόσβαση στην τεχνολογία και δισεκατομμύρια εξουσιαζόμενους εργαζόμενους?

.

Και πως ορίζεται σε αυτή την περίπτωση η έννοια της ελευθερίας?

.

Θα μπορούμε να μιλάμε τότε για Δημοκρατία?

.

Τέλος ποιά μορφή και ποιό περιεχόμενο θα συνθέσουν τη σχέση πολιτικής και τεχνολογίας?

.

Το σίγουρο είναι, ότι η τεχνολογική επανάσταση θα ωθήσει την εξέλιξη προς τη δημιουργία πλανητικού πολιτισμού, ο οποίος θα υπερβαίνει τα όρια του ανθρωπισμού, όπως τον γνώρισε η ανθρωπότητα στο παρελθόν.

.

 

.

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΠΕΙΩΣΗΣ

.

Εάν η ατομική και συλλογική ελευθερία καθώς και η συμμετοχή των πολιτών, άμεση ή έμμεση, στους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς αποτελούν βασικές παραμέτρους δημοκρατικής λειτουργίας, τίθεται επιτακτικά το ερώτημα της συμβατότητας της με την ψηφιακή πραγματικότητα και τις ριζικές αλλαγές, που αυτή συνεπάγεται σε σχέση με την ανθρώπινη οντότητα και την προβολή της στην δυναμική προοπτική των κοινωνιών του μέλλοντος. Όχι του πολύ μακρινού, αλλά της επόμενης τριακονταετίας, διότι η περιεκτικότητα του χρόνου σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των κοινωνικών συστημάτων είναι πολύ μεγαλύτερη από το παρελθόν. Διαφοροποιείται μόνο το εύρος και η ταχύτητα ανάμεσα στις ισχυρές και τις περιφερειακές χώρες. Παρά την παγκοσμιοποίηση η απόκλιση, που παρατηρείται, συνεχώς αυξάνεται λόγω των επιπτώσεων της τεράστιας εξέλιξης της επιστήμης και της τεχνολογίας και ιδιαιτέρως της ψηφιακής.

.

 

.

Το αποφασιστικό σημείο δεν είναι η συνεχώς αύξηση των δυνατοτήτων υπολογισμού και οι συνεχώς ακριβέστεροι αλγόριθμοι για την προσέγγιση της πραγματικότητας σε πλανητικό επίπεδο. Αυτά θα πραγματοποιηθούν. Το θεμελιώδες ερώτημα είναι η σχέση της τεχνολογίας με το δίκαιο και επειδή το δίκαιο οριοθετείται από την πολιτική, πως συμπεριφέρονται η πολιτική και η τεχνολογία μεταξύ τους.

.

Στην πραγματικότητα, η οποία έρχεται από το παρελθόν, η προβληματική των θεμάτων που την απασχολούσαν, όπως κοινωνική δικαιοσύνη, άσκηση ελέγχου και πολλά άλλα, γίνεται αντικείμενο διαλόγου και λήψης με δημοκρατικό τρόπο αποφάσεων. Το τελευταίο ανάλογα με το βάθος και τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, και την ύπαρξη μηχανισμών απλοποίησης της πολυπλοκότητας της σύγχρονης πραγματικότητας, ώστε να είναι σε θέση οι πολίτες να την κατανοήσουν και να κάνουν επιλογές.

.

Στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα μπορεί ένας αλγόριθμος, ελεγχόμενος από ιδιώτες οικονομικούς παράγοντες, να αποφασίζει για τη ζωή και το μέλλον μεμονωμένων ανθρώπων και κοινωνιών.

.

Η πολιτική ως επικοινωνιακή παράμετρος, η οποία διαμορφώνει κοινωνικές στάσεις και συμπεριφορές, οριοθετείται και από αλγοριθμικούς μηχανισμούς της ψηφιακής πραγματικότητας.

.

Η ψηφιακή αποτύπωση του διαλόγου και η αξιοποίηση αλγοριθμικών προγραμμάτων για την επεξεργασία και αξιολόγηση των διαφόρων οπτικών προσέγγισης της πραγματικότητας, θέσεων και προτάσεων μπορούν να προσδώσουν ταχύτητα στον πολιτικό χρόνο και στην ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων. Αυτή η ταχύτητα όμως δεν συμβαδίζει και με την ταχύτητα του χρόνου, ο οποίος είναι απαραίτητος για την ολοκλήρωση της διαδικασίας ωρίμανσης στη συνείδηση, στη σκέψη ενός απλού ατόμου ή και τοπικών κοινωνιών. Ούτε λόγος να γίνεται βεβαίως για πλανητικής εμβέλειας ωρίμανση παρά την άγρια προώθηση της παγκοσμιοποίησης από το οικονομικό σύστημα.

.

Αυτές οι δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας μπορούν αν οδηγήσουν στην απομάκρυνση του ανθρώπου από την πραγματικότητα, η οποία είναι μια ερμηνεία του εγκεφάλου. Αυτή η λειτουργία διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της εξέλιξης, διότι ήταν χρήσιμη ήδη πριν από χιλιετίες στον άνθρωπο. Η παρατήρηση μέσω του μικροσκοπίου δείχνει πόσο διαφορετικός είναι ο κόσμος από αυτόν, που βλέπουμε μόνο με τα μάτια. Πραγματικότητα με άλλα λόγια είναι αυτό, το οποίο υπάρχει έξω από την ανθρώπινη σκέψη και όχι οι ερμηνείες που δίδονται ανάλογα με τα κάθε φορά όρια της γνώσης. Αυτά κάθε τόσο αναθεωρούνται σύμφωνα με την πρόοδο της επιστημονικής έρευνας.

.

Με αυτή την έννοια υπάρχει ο κίνδυνος για τους χρήστες του διαδικτύου να λειτουργούν με ιδεολογηματική λογική, θεωρώντας ότι η ψηφιακή πραγματικότητα υποκαθιστά την αληθινή πραγματικότητα.

.

Ουσιαστικά η πραγματικότητα γίνεται αντιληπτή στο επίπεδο της προσομοίωσης. Σε αυτή την περίπτωση, η επικοινωνία δεν έχει χωροχρονική αναφορά. Εάν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας, ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις σε ό,τι αφορά την ιστορική διαδρομή και εξέλιξη ατόμων και κοινωνιών, τότε η όποια διαδικτυακή επικοινωνία μπορεί να οδηγήσει σε μη λειτουργικές επιλογές και προσεγγίσεις.

.

Στο μέτρο μάλιστα που κάποιος περιμένει από τις ψηφιακές κοινότητες, ότι θα διαμορφώσουν συνθήκες ριζικών ανατροπών, σίγουρα κινείται στο επίπεδο διπλής ουτοπίας. Το πρώτο επίπεδο είναι, ότι η επικοινωνία οριοθετείται από ένα περιορισμένο φαντασιακό χώρο, ο οποίος εμφανίζεται ως νησίδα. Μια νησίδα μάλιστα, η οποία μπορεί να είναι προϊόν σκηνοθεσίας, διότι ο διάλογος, ο οποίος αναπτύσσεται, δεν υφίσταται τις δεσμεύσεις και περιορισμούς της κοινωνικής πραγματικότητας. Δημιουργείται η ψευδαίσθηση ελεύθερου, υπερβατικού διαλόγου. Στη ουσία όμως αναπαράγονται σχέσεις εξουσίας και κοινωνικών ανισοτήτων. Αυτές ξεπερνώνται στην πράξη. Πραγματικές υπερβάσεις συντελούνται με την πολιτική συμμετοχή στην κοινωνική δυναμική, η οποία αναπτύσσεται στο καθημερινό γίγνεσθαι. Το δεύτερο επίπεδο είναι η υπόθεση, ότι αυτός ο περιορισμένος ουτοπικός χώρος θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε γενικευμένο βαθμό στο χώρο και στο χρόνο.

.

Επίσης επιτρέπει την ανωνυμία, η οποία μπορεί να οδηγήσει και στον μη δεσμευτικό χαρακτήρα των αποτελεσμάτων του διαλόγου, ανεξαρτήτως της διαδικτυακής λογικής που τον διέπει.

.

Η επικοινωνία δε, που αναπτύσσεται, παρέχει την δυνατότητα υπερπληροφόρησης με αποτέλεσμα την έλλειψη χρόνου για τη νοητική επεξεργασία των πληροφοριών στο σύνολο τους. Σε αυτή την περίπτωση, η διαμορφούμενη γνώμη είναι αποσπασματική και σε συνθήκες λήψης αποφάσεων σε μικρό χρονικό διάστημα ο κίνδυνος λανθασμένων επιλογών είναι μεγάλος.

.

Με βάση όλες τις παραμέτρους της ψηφιακής τεχνολογίας και των μαζικών εφαρμογών της τόσο στο επικοινωνιακό πεδίο όσο και στο πεδίο επεξεργασίας και ανάλυσης των δεδομένων της πραγματικότητας του 21^ου αιώνα και των προοπτικών του μέλλοντος, τίθεται αυτομάτως το ερώτημα της λειτουργικότητας της Δημοκρατίας, όπως την γνωρίζουμε είτε ως άμεση στο απώτατο παρελθόν είτε ως αντιπροσωπευτική μέχρι τις μέρες μας. Και τούτο, διότι η Δημοκρατία εδράζεται σε μια βασική παραδοχή, ότι οι κοινωνίες αποτελούνται από πολίτες και όχι καταναλωτές πολιτικής. Εάν αυτό ισχύει, τότε τόσο οι μεμονωμένοι πολίτες όσο και οι κοινωνίες αναφοράς τους πρέπει να επιλέγουν και να αποφασίζουν βασιζόμενοι στη γνώση των δεδομένων, τα οποία συνθέτουν την πραγματικότητα.

.

Η ψηφιακή πραγματικότητα όμως αποτυπώνει, όσα η τεχνολογία στο κάθε φορά χρονικό σημείο μπορεί να επεξεργασθεί και αυτό μάλιστα έχει αποσπασματικά χαρακτηριστικά. Στο προϊόν δε αυτής της επεξεργασίας δεν έχει πρόσβαση ο κάθε πολίτης ούτε και οι κοινωνίες ως συλλογικά μορφώματα. Αυτή τη δυνατότητα την έχουν οικονομικοί παράγοντες, οι οποίοι χρηματοδοτούν την επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, ή και γεωπολιτικά συμφέροντα, τα οποία οριοθετούν και τη δυναμική των πλανητικών εξελίξεων. Δεν είναι καθόλου τυχαία η προτεραιότητα που βάζει σε αυτό τον τομέα η αμερικανική κυβέρνηση και το σύστημα συμφερόντων, τα οποία εκφράζει.

.

Όσα μάλιστα η ανθρωπότητα προχωρεί προς το μέλλον, η μάζα των ανθρώπων θα τίθεται στο περιθώριο της κοινωνικοπολιτικής δραστηριότητας. Η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι σε θέση να υποκαθιστά την ανθρώπινη νόηση. Θα μπορεί μάλιστα να αξιοποιείται και για την χειραγώγηση των μεμονωμένων ατόμων, τα οποία θα βιώνουν την πραγματικότητα μέσα από την εικονική της αποτύπωση. Ήδη η προσαρμογή των κοινωνιών στον πολιτισμό της εικόνας έχει δρομολογηθεί τόσο με την τηλεόραση όσο και με τις διάφορες μορφές διαδικτυακής επικοινωνίας. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον πανελλήνια έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, η οποία διενεργήθηκε το 2010. Το 16,4 % των εφήβων, κυρίως τα αγόρια και μαθητές ηλικίας 13-15 ετών, βρίσκονται τουλάχιστον 6 ώρες κάθε μέρα μπροστά από μία οθόνη τηλεόρασης, ηλεκτρονικού υπολογιστή (Η/Υ) ή ειδικής κονσόλας για ηλεκτρονικά παιχνίδια.

.

Το 2010, συγκριτικά με το 2006, έχει σχεδόν τριπλασιασθεί ο αριθμός των μαθητών, οι οποίοι αφιερώνουν υπερβολικό χρόνο (τουλάχιστον 6 ώρες) κάθε μέρα μπροστά από μια οθόνη κάποιας ηλεκτρονικής συσκευής, παρόλο που βλέπουν λιγότερες ώρες τηλεόραση. Στη θέση της καταγράφεται αύξηση στη χρήση Η/Υ.

.

Η Δημοκρατία έχει αποκτήσει και αυτή εικονικά χαρακτηριστικά. Με αυτή την έννοια σταδιακά μετατρέπεται σε τυπική λειτουργία νομιμοποίησης του συστήματος εξουσίας.

.

Υπάρχει εναλλακτική πρόταση?

.

Ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί σε μια άλλη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας πολιτών, η οποία θα πρέπει να αντισταθμίσει την εικονική εκδοχή του κόσμου με την ανάδειξη και κυριαρχία στο ατομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της ικανοποίησης των πραγματικών αναγκών του ανθρώπου και όχι αυτών που απορρέουν από την οικονομική λειτουργία και την κοινωνική ανισότητα. Αυτή η προοπτική θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ανάχωμα στη ισοπεδωτική πορεία της ψηφιακής τεχνολογίας και εικονικής πραγματικότητας των ηλεκτρονικών μέσων και να συμβάλλει στη διατήρηση μιας βιώσιμης σχέσης με τον ορατό κόσμο της καθημερινότητας και την πολιτική λειτουργία. Το τελευταίο διότι οι διεργασίες πολιτικών επιλογών των πολιτών θα βασίζονται σε πραγματικά και όχι εικονικά δεδομένα.

.

 

.

Είναι επίσης ζωτικής σημασίας η εξισορρόπηση της ανάπτυξης πλανητικών πολιτισμικών αξιών στο πλαίσιο της ψηφιακής εποχής με τα όρια αντοχής και τις δυνατότητες σύγκλισης των τοπικών κοινωνιών. Ιδιαιτέρως οι περιφερειακές κοινωνίες απειλούνται με διάβρωση της πολιτισμικής τους ταυτότητας.

.

Η Δημοκρατία δεν κινδυνεύει μόνο από αυτούς που επιδιώκουν την άσκηση εξουσίας με αυταρχική λογική και βολεύονται στη χρησιμοποίηση του λαϊκισμού και της πατερναλιστικής λογικής για την επίτευξη των πολιτικών τους στόχων. Κινδυνεύει και από τα προϊόντα της πολιτισμικής εξέλιξης. Το κακό είναι μόνο, ότι ο άνθρωπος το αντιλαμβάνεται μετά την εμφάνιση του προβλήματος.

.

 

.

---

.

Βιβλιογραφία

.

 

.

Niklas Luhmann, «Die Realitat der Massenmedien», Opladen, 1996

.

.
1. Windand Gellner, Fritz von Korff (Hsg.), «Demokratie und Internet», Baden-Baden, 1998

.

2. Kai-Uwe Hugger (Hsg.), «Digitale Jugendkulturen», Wiesbaden 2010

.

3. Stefan Muncker, Alexander Roesler (Hsg.), «Praxis Internet. Kulturtechniken der vernetzten Welt», Frankfurt a.M., 2002

.

4. Ray Kurzweil, «Singularity is Near», London, 2006

.

5. Ray Kurzweil, «The Age of intelligent Machines», Cambridge, 1990

.

6. Michio Kaku, «Die Physik des Unmoglichen», Hamburg, 2010

.

7. Michio Kaku, «Beyond Einstein», Oxford, 1999

.

8. Michio Kaku, «Introduction to superstrings and M-theory», New York, 1999

.

.

 

.