Αλλάζει η Ελλάδα;

Η πολιτική οικονομία των μεταρρυθμίσεων
Δημήτρης Σκάλκος
Επίκεντρο, 2016

Στα κείμενα του βιβλίου αυτού ο συγγραφέας, εκκινώντας από μια φιλελεύθερη οπτική, προσεγγίζει μία σειρά ερωτημάτων σχετικά με τις μεταρρυθμιστικές διαδικασίες, σε μία προσπάθεια κατανόησης των όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα της κρίσης και των Μνημονίων. Στη χώρα επιχειρείται ένα είδος «έξωθεν ωθούμενου εκσυγχρονισμού» θεσμών και δομών, που όμως προσκρούει στους περιβόητους εσωτερικούς παράγοντες. Οι αλλαγές που επιχειρούνται τα τελευταία χρόνια υπό την εποπτεία των διεθνών θεσμών , συνδέονται με όρους οικονομικής και θεσμικής πολιτικής. Επιζητείται κατ’ ουσίαν να επέλθει μετάβαση από τον εσωστρεφή πελατειακό καπιταλισμό της μεταπολίτευσης σε μια ανοιχτή οικονομία και κοινωνία που θωρακίζεται με κατάλληλους θεσμούς. Κάτι ανάλογο, σημειώνει ο Πάνος Καζάκος στον πρόλογο του βιβλίου, συνέβη και στο πλαίσιο της αμερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα το 1947, όπου η βοήθεια συνδέθηκε με όρους και εποπτεία, πράγμα που προκάλεσε τριβές με πολιτικούς και τμήματα της οικονομικής ελίτ και της γραφειοκρατίας. Οι προσαρμογές που συνιστούν τα μνημόνια έρχονται σε μετωπική σύγκρουση με παγιωμένες πρακτικές και συμπεριφορές, κληροδοτημένους τυπικούς θεσμούς και ιδεοληψίες. Ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι η Ελλάδα είναι μια «μπλοκαρισμένη κοινωνία», που αναγνωρίζει αλλά ταυτόχρονα αδυνατεί να υπερβεί τα δομικά της προβλήματα. Ο Δημήτρης Σκάλκος απορρίπτει τις απλουστευτικές εν τέλει εξηγήσεις που αποδίδουν όσα συνέβησαν πριν από την κρίση και συμβαίνουν κατά τη διάρκειά της σε ανικανότητα και άγνοια. Αντίθετα, η κρίση και οι δυσκολίες αντιμετώπισής της οφείλονται σε θεσμική αποτυχία, ενώ οι πολίτες δεν είναι ανίσχυροι απέναντι σε αναποτελεσματικούς θεσμούς, αλλά συχνά βρίσκουν διάφορους τρόπους να τους παρακάμπτουν.