Δεν αμφισβητείται ότι το μεγαλύτερο οικονομικό – κοινωνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα είναι η πελώρια ανεργία σε απόλυτους αριθμούς και ποσοστά. Η δεδομένη και πολύ μεγάλη σε έκταση «μαύρη εργασία», που συνδέεται βέβαια με την αντίστοιχη σε μέγεθος «μαύρη οικονομία» και την ακατάλυτη φοροδιαφυγή, καθιστά το πρόβλημα ασφαλώς μικρότερο από αυτό που δηλώνουν οι δείκτες, αλλά δεν το καθιστά ουσιαστικά λιγότερο οδυνηρό. Εστω και αν σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν προχθές στη δημοσιότητα, παρατηρούνται τελευταία αχνές ενδείξεις σταθεροποίησης της πραγματικής οικονομίας και δημιουργίας περισσότερων θέσεων εργασίας από εκείνες που καταργούνται. Κακά τα ψέματα, θα πάρει πολλά χρόνια, ακόμη και με τους καλύτερους οιωνούς, για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η ανεργία, έτσι όπως είναι δομημένες η ελληνική οικονομία αλλά και η εκπαίδευση.
Ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα ποτέ δεν ήταν σε θέση να απορροφήσει την ανεργία στη νεότερη ιστορία. Οι Ελληνες στα χωριά ζούσαν στη συντριπτική πλειοψηφία τους μέσα στη «μαύρη φτώχεια» όταν η χώρα ήταν καθαρά αγροτική και όταν άρχισε να αστικοποιείται βαθμιαία τα κύματα της μετανάστευσης από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ήταν μεγάλα και αλλεπάλληλα. Προς την Αμερική, την Αφρική, τον Καναδά, την Αυστραλία και το τελευταίο προς την Ευρώπη, σε εποχή μεγάλων ρυθμών ανάπτυξης. Παράλληλα, απορροφούσε κόσμο και η ναυτιλία, αλλά σε πολύ μικρότερους αριθμούς.
Από την περίοδο της χούντας η ανεργία άρχισε να περιορίζεται με τη διόγκωση του δημόσιου τομέα, με τον τουρισμό και την πλήρη επικράτηση του καταναλωτικού μοντέλου με δανεικά. Αυτό ενθάρρυνε το άνοιγμα εκατοντάδων χιλιάδων μικρομάγαζων που πουλούσαν εισαγόμενα είδη, συχνά άχρηστα και πάντα πανάκριβα, με όλες τις αρνητικές συνέπειες. Ταυτόχρονα ενθάρρυνε την παραγωγή υπερπληθώρας πτυχιούχων και επιστημόνων, πολύ περισσότερους από τις ανάγκες της χώρας. Κάπως έτσι φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε, χωρίς παραγωγή, δίχως ανταγωνιστικότητα, με φοβερή φοροδιαφυγή και εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους.
Το ερώτημα τώρα είναι αν υπάρχει διέξοδος. Υπάρχει, όχι όμως αποκλειστικά στην Ελλάδα. Η Γερμανία που απασχολεί πλήρως όλο το ανθρώπινο δυναμικό της με δεξιότητες, θα χρειαστεί έξι εκατομμύρια εργαζόμενους για να καλύψουν ισάριθμες θέσεις εργασίας ώς το 2025, σύμφωνα με πρόσφατη δήλωση της Αγκελα Μέρκελ. Πρόσθεσε ότι η Ευρωζώνη είναι ενιαίος χώρος εργασίας, όπως οι ΗΠΑ και η ίδια η Γερμανία, επομένως πρέπει να υπάρχει κινητικότητα εργαζομένων. Γι’ αυτό και πρέπει να εναρμονιστούν τα συστήματα ασφάλισης, να ενισχυθεί η εκμάθηση ξένων γλωσσών και άλλα συναφή. Είπε δηλαδή η Γερμανίδα καγκελάριος πράγματα αυτονόητα που αποτελούν συστατικά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Στην Ελλάδα και στους Ελληνες δεν είχε γίνει ποτέ αντιληπτό τι σημαίνει Ευρωπαϊκή Ενωση και Ευρωζώνη, ούτε φυσικά ότι πρόκειται για ενιαίο χώρο εργασίας. Το μαθαίνουν (υποτίθεται) τώρα αναγκαστικά και θα πρέπει να αποδεχθούν ότι πολλοί θα αναζητήσουν την τύχη τους εκτός συνόρων, αρκεί να διαθέτουν τα προσόντα και τις δεξιότητες. Που σημαίνει όμως ότι πρέπει παράλληλα να αλλάξει το μοντέλο της εκπαίδευσης και να δοθεί περισσότερη ώθηση στην επαγγελματική κατάρτιση και λιγότερη φροντίδα στη διανομή πτυχίων χωρίς ζήτηση.