Σε όλους τους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης η κοινή γνώμη παίζει σημαντικό ρόλο, διότι εκφράζει την άποψη των πολιτών ως άτυπης συλλογικότητας για θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος στα διάφορα κοινωνικά συστήματα (από το πολιτικό μέχρι το οικονομικό) και διαμορφώνει πλειοψηφικές στάσεις.
Με άλλα λόγια η κοινή γνώμη αποτυπώνει τις κυρίαρχες απόψεις στην συνείδηση της κοινωνικής πλειοψηφίας για τα διάφορα θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως είναι οι επιλογές στο πολιτικό πεδίο, οι τάσεις στον οικονομικό τομέα ως προς την καταναλωτική του διάσταση και οι οπτικές στην κοινωνική λειτουργία στο πλαίσιο των διαφόρων ρόλων, που διεκπεραιώνονται από τους πολίτες.
Με αυτά τα δεδομένα οι απόψεις και στάσεις, που αποκτούν πλειοψηφική επιρροή στις κοινωνίες, προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό την κατεύθυνση της δυναμικής, που αναπτύσσεται. Ανάλογα με τον τρόπο που διαμορφώνεται η κοινή γνώμη, οριοθετείται και ο ρόλος των πολιτών στις διάφορες κοινωνικές λειτουργίες. Αυτό διευκολύνει την οπτική εργαλειοποίησης της με στόχο τον έλεγχο της ατομικής και συλλογικής στάσης.
Καθοριστική συμβολή σε αυτή την αντιμετώπιση της κοινής γνώμης έχουν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας σε συνδυασμό με τις αξίες και τα πρότυπα, που το διαπερνούν, καθώς και η πολιτική επικοινωνία.
Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας με τις πληροφορίες και τα μηνύματα, που διαχέουν στους πολίτες και τον αποδέκτη, που ενεργοποιούν για την επεξεργασία και κατανόηση τους, αν είναι δηλαδή ο ορθολογισμός ή το συναίσθημα, διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της κοινής γνώμης.
Αν ο αποδέκτης είναι ο ορθολογισμός, η κοινή γνώμη στηρίζεται στην ρεαλιστική προσέγγιση της πραγματικότητας και διαμορφώνει ανάλογης κατεύθυνσης άποψη και στάση. Στην περίπτωση ενεργοποίησης του συναισθήματος τότε η κοινή γνώμη οριοθετείται από εξιδανικεύσεις και φαντασιακού περιεχομένου εικόνα για το μέλλον.
Βέβαια πολύ σημαντική παράμετρος για την αποτελεσματική αξιοποίηση του ορθολογισμού είναι από το ένα μέρος η επαρκής ενημέρωση των πολιτών με τις διοχετευόμενες πληροφορίες. Από το άλλο μέρος όμως σημαντικό ρόλο παίζει η δυνατότητα επεξεργασίας και κατανόησης των συνεχώς παραγόμενων νέων πληροφοριών με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα σε σύγκριση με το παρελθόν, με αποτέλεσμα η πραγματικότητα να είναι πολύ πιο σύνθετη και να καθίσταται απαραίτητη η αξιοποίηση επιστημονικών μεθοδολογικών εργαλείων για την ανάλυση της.
Παράλληλα είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη η επεξεργασία της πληθώρας των πληροφοριών και η απλούστευση τους στο επικοινωνιακό πεδίο, ώστε να είναι κατανοητές από τους πολίτες και να διαμορφώνουν απόψεις και στάσεις, οι οποίες στηρίζονται στη γνώση όχι μόνο της πραγματικότητας αλλά και των επιπτώσεων των επιλογών τους στην προοπτική του χρόνου. Μόνο αν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις η κοινή γνώμη λειτουργεί ως συλλογικό υποκείμενο.
Παράλληλα σημαντικό ρόλο για την οικοδόμηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της κοινής γνώμης παίζει το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας σε συνδυασμό με το αξιακό πλαίσιο, που το διέπει. Στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες τα περιθώρια διαμόρφωσης κοινής γνώμης, η οποία πληροί τις προϋποθέσεις για να λειτουργεί ως συλλογικό υποκείμενο, είναι πολύ μικρά.
Τα κοινωνικά πρότυπα, τα οποία υποκαθιστούν πλέον τις κοινωνικές αξίες, διοχετεύονται μαζικά από τα διάφορα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, διαπερνώνται από τον μονοδιάστατο καταναλωτισμό και την οπτική της κοινωνίας του θεάματος, στο πλαίσιο της οποίας το θέαμα προσδίδει περιεχόμενο και νόημα στην ζωή των ανθρώπων.
Σε συνδυασμό δε με τον ατομικισμό και την ανεπαρκή παρουσία της ενσυναίσθησης γίνεται ακόμη πιο δύσκολη η διαμόρφωση κοινής γνώμης, η οποία θα οικοδομεί στις κοινωνίες την δυνατότητα να λειτουργούν ως συλλογικά υποκείμενα και θα εκφράζει το κοινωνικό συμφέρον, ενώ παράλληλα θα προωθεί την κοινωνική συνοχή.
Η δυσκολία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη, αν συνυπολογισθεί και η μεγάλη ταχύτητα στην δυναμική της εξέλιξης και στην παραγωγή πληροφοριών προς επεξεργασία από το ένα μέρος και από το άλλο η συρρίκνωση του διαθέσιμου χρόνου από τους πολίτες για την ουσιαστική ενασχόληση με θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος.
Οι συνθήκες στην πολιτική λειτουργία δεν συμβάλλουν στην διαμόρφωση κοινής γνώμης, η οποία εκφράζεται και ενεργοποιείται ως συλλογικό υποκείμενο με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον.
Το πολιτικό σύστημα στο πλαίσιο της επικοινωνιακής διαχείρισης της πολιτικής συμπορεύεται με τις συνθήκες, που διαμορφώνονται στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες, στις οποίες δεν αναπτύσσεται διάλογος. Απλά οι πολίτες δέχονται μηνύματα, που έχουν οικοδομηθεί με διαφημιστική λογική και στοχεύουν στην ενεργοποίηση φαντασιώσεων σε σχέση με το μέλλον, χωρίς να αναφέρονται οι πιθανές αρνητικές παρενέργειες των πολιτικών επιλογών σε άλλους τομείς πέραν αυτού, στον οποίο θα εφαρμοσθούν.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πολιτική, που ακολουθείται σε παγκόσμιο επίπεδο στον ενεργειακό τομέα με τις ολέθριες παρενέργειες στην βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας. Και αυτό δεν αναφέρεται μόνο στην χρησιμοποίηση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας αλλά και στην αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας, την οποία η πλειοψηφία των κομμάτων, που εκπροσωπούνται στο Ευρωκοινοβούλιο, κατέταξε στην πράσινη ενέργεια.
Επίσης η εξιδανίκευση του μέλλοντος δεν συμβάλλει στην διαμόρφωση κοινής γνώμης, η οποία έχει συνείδηση της πραγματικότητας και των επιπτώσεων της ακολουθούμενης πορείας στην προοπτική του χρόνου, η ροή του οποίου είναι πλέον πολύ γρήγορη και απαιτεί μακροπρόθεσμη πολιτική διαχείριση, που λαμβάνει υπόψη την ζωτικής σημασίας ανάγκη διαφύλαξης των φυσικών ισορροπιών.
Βέβαια η μακροπρόθεσμη οπτική προϋποθέτει συνεχή διάλογο τόσο στο πλαίσιο του πολιτικού συστήματος όσο και στο κοινωνικό πεδίο, ώστε να διασφαλίζεται η συμπόρευση και της πλειοψηφίας των πολιτών, δηλαδή η διαμόρφωση θετικής κοινής γνώμης. Στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα δεν στηρίζεται στην λογική του διαλόγου αλλά στην επιφανειακή αντιπαράθεση με τακτικισμούς, «λεκτικές τσαχπινιές» και στόχο την φθορά του αντιπάλου με εργαλείο την ηθικολογία για να διευρύνεται η πολιτική επιρροή στο κομματικό επίπεδο.
Για την υπέρβαση όλων των αρνητικών παραμέτρων της πραγματικότητας, ώστε η κοινή γνώμη να εκφράζει την κοινωνική πλειοψηφία και να λειτουργεί ως συλλογικό υποκείμενο, πρέπει να ενεργοποιηθούν και ανάλογες δομές, όπως είναι η κοινωνία πολιτών, οι οποίες θα εκφράζουν την πλειοψηφία των πολιτών και δεν θα αποτελούν προεκτάσεις των κομμάτων, τα οποία αντιμετωπίζουν τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ως «μαζικούς χώρους».
Βασικό εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι ο διάλογος στο επίπεδο των τοπικών κοινωνιών με στόχο την διαμόρφωση κοινής γνώμης, η οποία θα εκφράζει το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον.
Παράλληλα στο πλαίσιο της δημοκρατικής λειτουργίας θα πρέπει να αναπτύσσεται διάλογος με το πολιτικό σύστημα σε θεσμοθετημένες διαδικασίες. Αυτό σημαίνει, ότι η ροή του χρόνου θα πρέπει να δομηθεί ανάλογα, ώστε η κοινή γνώμη ως συλλογικό υποκείμενο να έχει τα χρονικά περιθώρια για την πραγμάτωση αυτού του στόχου.
Αυτό είναι εφικτό, εάν συνειδητοποιηθεί, ότι άμεσα πρέπει να αρχίσει η πραγματοποίηση των αναγκαίων αλλαγών στο σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών. Η κλιματική αλλαγή και οι παρενέργειες της (π.χ. καύσωνες, ξηρασίες, πλημμύρες, ερημοποίηση πολλών περιοχών, επισιτιστική κρίση, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, αύξηση των θανάτων λόγω υψηλών θερμοκρασιών κ.λ.π.) τεκμηριώνουν με τον καλύτερο τρόπο την ανάγκη δομικών αλλαγών, οι οποίες θα αλλάξουν ακόμη και τον τρόπο ζωής. Η διαμόρφωση ανάλογου προσανατολισμού κοινής γνώμης, που δεν εργαλειοποιείται, αποτελεί βασική προϋπόθεση.