Η κακοκαιρία Daniel (και όχι μόνο αυτή) είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον τρόπο διαχείρισης ανθρωπογενών κρίσεων (π.χ. παρενέργειες κλιματικής αλλαγής) τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, την προοπτική, που δρομολογείται για την πραγματικότητα στην δυναμική προβολή της στο μέλλον και την ισορροπία μεταξύ του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών και του φυσικού περιβάλλοντος.
Μια πρώτη αποτίμηση των επιπτώσεων της κακοκαιρίας στη Θεσσαλία από τον καθηγητή Φυσικών Καταστροφών Ευθύμιο Λέκκα δείχνει το μεγάλο εύρος των ανισορροπιών, που θα δημιουργηθούν στην προοπτική του χρόνου. Συγκεκριμένα προκάλεσε την καταστροφή του 22 - 23% της αγροτικής παραγωγής της χώρας και το κόστος θα ξεπεράσει κατά πολύ το 1 δισεκατομμύριο ευρώ, ενώ το έδαφος θα χρειασθεί περίπου 5 χρόνια για να είναι πάλι γόνιμο.
Πρέπει δε να επισημανθεί, ότι, ενώ η κακοκαιρία Ιανός κατέστρεψε 150.000 στρέμματα, με τον Daniel πλημμύρισαν περισσότερα από 450.000 στρέμματα, από τα οποία το 97% είναι καλλιεργήσιμη γη. Αυτόματα τίθεται το ερώτημα, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην επάρκεια των τροφίμων και στην αντίστοιχη αγορά.
Επίσης σε συνέντευξη του σε τηλεοπτικό σταθμό ο καθηγητής Επιδημιολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Γκίκας Μαγιορκίνης χαρακτήρισε «δυνητικά επικίνδυνα και μολυσματικά» τα νερά, που λιμνάζουν στις περιοχές, που πλημμύρισαν. «Επικίνδυνα γιατί μπορεί να έχουν χημικά, όπως είναι φυτοφάρμακα ή πετρέλαια και μολυσματικά, γιατί μπορεί να υπάρχει επαφή με νερά αποχέτευσης».
Ακόμη εστία μόλυνσης για τα στάσιμα νερά είναι και τα νεκρά ζώα. Μέχρι τις 13.9.2023 είχαν δηλωθεί στον ΕΛΓΑ (Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων) νεκρά 49.050 αιγοπρόβατα, 19.295 χοίροι, 4.186 βοοειδή και 40.330 πτηνά, ενώ έχει γίνει υγειονομική ταφή ή καύση 21.906 αιγοπροβάτων, 6.800 χοίρων, 20 βοοειδών και 23.300 πτηνών.
Με αυτά τα δεδομένα διαμορφώνονται επικίνδυνες συνθήκες για τους κατοίκους αυτών των περιοχών, που επλήγησαν από την κακοκαιρία. Ήδη καταγράφονται περιστατικά γαστρεντερίτιδας, λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, που σχετίζονται με τα ύδατα, τα τρόφιμα και τις αναθυμιάσεις. Υπάρχουν επίσης και περιπτώσεις σαλμονέλας.
Και όλα αυτά συμβαίνουν, αν και οι προγνώσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έδιναν πολύ μεγάλα ύψη βροχής για την περιοχή της Θεσσαλίας από την Κυριακή 3/9/2023.
Πρέπει επίσης να επισημανθεί, ότι ήδη από το 2006 η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους από πλημμύρες και παράλληλα είχε τονίσει, ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να αξιολογήσουν τους κινδύνους πλημμυρών και να εκπονήσουν σχέδια διαχείρισης τους, τα οποία θα πρέπει να επικεντρώνονται στην πρόληψη, στην προστασία και στην ετοιμότητα.
Στην Ελλάδα δεν έγινε τίποτα. Το πολιτικό σύστημα και ιδιαιτέρως τα κόμματα, που διαχειρίσθηκαν κυβερνητική εξουσία, ακόμη και τώρα δεν είναι σε θέση να καταθέσουν λειτουργικό και βιώσιμο σχεδιασμό. Απλά ηθικολογούν με σημείο αναφοράς την ανθρώπινη ζωή και με γενικόλογες διαβεβαιώσεις υπόσχονται, ότι θα είναι «στο πλευρό των πολιτών» στις δύσκολες συνθήκες, που διαμορφώνονται.
Αυτό επιβεβαιώνεται με τα μέτρα, που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός και οι αρμόδιοι υπουργοί για τους πλημμυροπαθείς από την κακοκαιρία Daniel στην Λάρισα, τα οποία εξαντλούνται σε διαβεβαιώσεις για την καταβολή αποζημιώσεων. Μέτρα για την άρση των γενεσιουργών αιτίων και την ριζική αντιμετώπιση των παρενεργειών τους δεν ανακοινώθηκαν, διότι δεν έχουν γίνει μελέτες, ούτε υπάρχει ανάλογα μακροπρόθεσμος σχεδιασμός με ολιστική οπτική.
Θα πρέπει δε να ληφθεί υπόψη, ότι ο πληθυσμός της Θεσσαλίας σύμφωνα με την απογραφή του 2021 είναι 688.255 κάτοικοι με συμμετοχή 5,5% στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας και 22 – 23% στην αγροτική παραγωγή.
Τουλάχιστον τα επόμενα 3 έως 5 χρόνια, τα οποία είναι απαραίτητα για την επάνοδο των εδαφών στην γονιμότητα, πως θα επιβιώσει ο αγροτικός πληθυσμός της περιοχής; Πολλοί κάτοικοι δεν έχουν πλέον ούτε σπίτια για να μείνουν. Ήδη αρκετοί εκφράζουν σκέψεις για μετανάστευση σε άλλες περιοχές ή ακόμη και στο εξωτερικό.
Αυτές οι σκληρές συνθήκες από το ένα μέρος δείχνουν, ότι το πολιτικό σύστημα δεν λειτουργεί με μακροπρόθεσμη οπτική, η οποία οριοθετείται από το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον και από το άλλο μέρος οι πολίτες γίνονται ευάλωτοι στην πολιτική υποσχεσιολογία ως προς το μέλλον τους, όταν αντιδρούν σε υψηλό βαθμό με συναισθηματικό φορτίο, το οποίο διευκολύνει την στοχευμένη επικοινωνιακή διαχείριση των προβλημάτων στο πολιτικό πεδίο.
Ιδιαιτέρως όταν η σύγχρονη πραγματικότητα στην δυναμική προβολή της στο μέλλον θα εμπεριέχει και υψηλής διακινδύνευσης ανισορροπίες, οι οποίες θα απειλούν όχι μόνο την ευημερία αλλά και την βιωσιμότητα των πολιτών, η ενεργοποίηση του ορθολογισμού και η υπέρβαση της συναισθηματικής φόρτισης στην καθημερινότητα και στην διαμόρφωση πολιτικής στάσης είναι ζωτικής σημασίας.
Με αυτό τον τρόπο θα διευκολυνθούν οι συλλογικές μορφές έκφρασης των πολιτών (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) στην ανάπτυξη διαλόγου στις τοπικές κοινωνίες για την ζωτικής σημασίας ανάγκη να απαλλαγούν από την διαφθορά και την κερδοσκοπία, που αποτελούν δομικά στοιχεία στην λειτουργία τους στους διάφορους τομείς ενεργοποίησης και οργάνωσης της κοινωνίας.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η παραγγελία της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου στους εισαγγελείς των πληγεισών περιοχών από την κακοκαιρία για την αναζήτηση ενδεχόμενων ευθυνών των εμπλεκόμενων περιφερειών και δήμων, επειδή υπάρχουν καταγγελίες, ότι η Περιφέρεια Θεσσαλίας ή Δήμος προχώρησαν σε καταστροφή φράγματος στον ποταμό Καλέντζη για να προστατευθεί ο Δήμος Καρδίτσας από την πλημμύρα. Είναι επίσης θλιβερό το φαινόμενο της κερδοσκοπίας, που καταγράφεται στις λαϊκές αγορές της Θεσσαλίας, επειδή δεν υπάρχει επάρκεια τροφίμων.
Τόσο η διαφθορά όσο και η κερδοσκοπία δείχνουν το κενό αξιών με σημείο αναφοράς το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον ακόμη και σε περιπτώσεις πολυδιάστατης κρίσης, όπως είναι οι πλημμύρες στην Θεσσαλία.
Αν ληφθεί υπόψη, ότι όσο προχωρούμε προς το μέλλον, οι ανθρωπογενείς κρίσεις θα πληθαίνουν και η ζωή των ανθρώπων θα αντιμετωπίζει δύσκολα διαχειρίσιμα προβλήματα, τότε η αλλαγή κατεύθυνσης της πορείας των κοινωνιών είναι αναγκαία. Αυτό πρέπει να συνειδητοποιηθεί από το πολιτικό σύστημα και να αποστασιοποιηθεί από την λογική της επικοινωνιακής διαχείρισης των κρίσεων, ενώ παράλληλα ο σχεδιασμός και η πραγμάτωση του είναι αδιαπραγμάτευτη ανάγκη να προωθούν την βιώσιμη πορεία των ανθρώπων στο χρόνο.
Αυτό σημαίνει διατήρηση λειτουργικών ισορροπιών με τα διάφορα οικοσυστήματα. Ταυτοχρόνως αποτελεί ζωτικής σημασίας προϋπόθεση για ομαλή και χωρίς επικίνδυνες παρενέργειες πορεία, ο πολιτικός σχεδιασμός να στηρίζεται σε ολιστική οπτική, διότι στην σύγχρονη εποχή όλοι οι τομείς δραστηριοποίησης της κοινωνίας είναι αλληλοεξαρτώμενοι και μακροπρόθεσμη προοπτική, διότι η ροή του χρόνου και η δυναμική της εξέλιξης έχουν πολύ μεγάλη ταχύτητα, την οποία το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να ακολουθεί και πολύ περισσότερο να προπορεύεται, όταν λαμβάνει αποφάσεις, που δεσμεύουν το μέλλον.
Στο κοινωνικό πεδίο δεν συμβάλλει στην ευημερία η οπτική του παρατηρητή των εξελίξεων από τους πολίτες και η αξιολόγηση τους ανάλογα με το αποτέλεσμα της ακολουθούμενης πορείας. Οι πολίτες πρέπει να ενεργοποιούνται στο πλαίσιο των δομών της κοινωνίας πολιτών και να διαλέγονται εμπροσθοβαρώς με το πολιτικό σύστημα με κύριο στόχο την πραγμάτωση του κοινωνικού συμφέροντος.
Για την πραγματοποίηση αυτού του εγχειρήματος της ενεργού συμμετοχής των πολιτών βασική προϋπόθεση είναι η συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα και η αξιοποίηση των παραγόμενων γνώσεων. Με αυτό τον τρόπο θα ενεργοποιείται η ορθολογική σκέψη στους πολίτες και θα διασφαλίζεται η λειτουργία τους ως ατομικών και συλλογικών υποκειμένων. Και αυτό σημαίνει ουσιαστικοποίηση της δημοκρατικής λειτουργίας και λειτουργική και βιώσιμη διαχείριση της πραγματικότητας, ώστε να μειώνονται και πολύ περισσότερο να αποφεύγονται οι ανθρωπογενείς κρίσεις.