Υπάρχουν πολλοί τρόποι να προσεγγίσει ο Έλληνας την διαφθορά, μετά την τοποθέτηση της χώρας στην πρωτοκαθεδρία σε ό,τι αφόρα την διαφθορά στην Ευρώπη. Αλλιώς βλέπει ο Έλληνας του εσωτερικού και αλλιώς ο Έλληνας της διασποράς αυτό το δομικό πρόβλημα της κοινωνίας, όπως το αποκάλεσε και ο πρωθυπουργός της χώρας, όταν πλέον πιστοποιήθηκε και από την Transparency International, παρά το γεγονός ότι άσκησε δριμεία κριτική στον προκάτοχό του εκλεγμένο πρωθυπουργό, επειδή τόλμησε να μιλήσει για φαινόμενα διαφθοράς στην ελληνική κοινωνία. Είναι και αυτό μια πρόοδος.

.

Αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι η Ευρώπη και ο πλανήτης είναι πλέον ένα μεγάλο χωριό και τα νέα τρέχουν πολύ γρηγορότερα από τις πολιτικές σκοπιμότητες της χειρότερης εκδοχής λαϊκισμού. Πολύ πιο σημαντικό, όμως, είναι να αναλυθεί το φαινόμενο σε βάθος και να αντιμετωπισθεί ριζικά.

.

Αυτό δεν είναι εύκολο, διότι η διαφθορά διαπερνά όλους τους τομείς δραστηριότητας και έχει αποκτήσει λειτουργικό χαρακτήρα, ακόμη και σε προσωπικό επίπεδο. Είτε ενεργητικά, είτε παθητικά, συμμετέχει το σύνολο του πληθυσμού σε αυτό το φαινόμενο. Η διαφθορά έχει γίνει κομμάτι της καθημερινότητας και δεν γίνεται αντιληπτή ή δεν ενοχλεί. Αρκεί να γίνεται “η δουλειά”, τότε δεν δημιουργείται θέμα στη συνείδηση του κάθε πολίτη. Ούτε αυτού που δέχεται το “φακελάκι”, ούτε αυτού που το δίνει. Τώρα, αν η φοροδιαφυγή γιγαντώθηκε, αυτό δεν μας αφορούσε, μέχρι που το δημόσιο χρέος μάς προσγείωσε ανώμαλα και με πολύ οδυνηρές επιπτώσεις. Και πάλι όμως, η κάθε κοινωνική ομάδα και ο κάθε φορολογούμενος πολίτης, προσπαθούν να φοροδιαφύγουν – τουλάχιστον. Βεβαίως δεν πείθει και το πολιτικό σύστημα, τόσο το κυβερνητικό, όσο και το αντιπολιτευόμενο κομμάτι του, ότι έχουν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για την αντιμετώπιση του προβλήματος με κοινωνική δικαιοσύνη. Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς έχει μειωθεί δραματικά. Και αυτό λειτουργεί αρνητικά σε σχέση με την αξιοπιστία του πολιτικού λόγου.

.

Η ελληνική κοινωνία κινείται χωρίς όραμα, το οποίο θα μπορεί να εμπνεύσει τον κάθε πολίτη ότι αυτό που θα διαδεχθεί την διεφθαρμένη πραγματικότητα που βιώνει τώρα, θα είναι καλύτερο. Εξάλλου τα κόμματα φροντίζουν με τον καλύτερο τρόπο γι’αυτή την κατάσταση. Δεν συγκλίνουν σε κανένα σημείο τα αντιπολιτευόμενα κόμματα με αυτά του κυβερνητικού συνασπισμού. Ο διάλογος είναι ανύπαρκτος.

.

Αν αυτά συμβαίνουν στο εσωτερικό της χώρας, στο χώρο του απόδημου ελληνισμού η κατάσταση είναι επίσης άσχημη. Και τούτο δεν έχει σχέση με την εμπλοκή του ή μη στις διεφθαρμένες διαδικασίες συναλλαγών στην πατρίδα του. Μπορεί να ζουν σε άλλες χώρες, όμως συναλλάσσονται και στην Ελλάδα, όταν επενδύουν τις οικονομίες τους στην πατρίδα. Αρκεί να επισκευθούν τις πολεοδομίες για να πάρουν άδεια οικοδόμησης και θα γευθούν την πικρή γεύση της διαφθοράς. Όμως το πρόβλημά τους είναι πολύ πιο σύνθετο και άπτεται της αξιοπρέπειάς τους. Έτσι το αντιλαμβάνονται και το βιώνουν πολύ έντονα, διότι η δημοσιότητα που δόθηκε, ιδιαιτέρως στις ευρωπαϊκές χώρες, είναι μεγάλη. Ακόμη και στις επαρχιακές εφημερίδες, η διαφθορά στην Ελλάδα και οι δυσκολίες για την αντιμετώπισή της, έγιναν πρωτοσέλιδα.

.

Η ψυχολογία τού κάθε Έλληνα μετανάστη στις ευρωπαϊκές, κυρίως, χώρες, είναι άσχημη. Όποιος έχει ζήσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε άλλη χώρα, γνωρίζει πολύ καλά ότι λειτουργούν μηχανισμοί εξιδανίκευσης σε σχέση με την χώρα προέλευσής του. Ιδιαιτέρως δε για εμάς τους Έλληνες, με το πλούσιο ιστορικό παρελθόν, η εξιδανίκευση οδηγεί σε αποσιωπήσεις πολλών αρνητικών χαρακτηριστικών της σύγχρονης πραγματικότητας. Γι’ αυτό και η προσγείωση, μέσω των καθημερινών δημοσιευμάτων, αλλά και η παρακολούθηση της πολιτικής αντιπαράθεσης στην Ελλάδα, προκαλούν θλίψη και μελαγχολία. Ταυτοχρόνως δε, πλήττεται και η εθνική τους αξιοπρέπεια, χωρίς να βλέπουν με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της διαφθοράς στην πατρίδα. Αρκούνται μόνο σε ερωτήματα για την κατάντια, όταν επικοινωνούν με τους ντόπιους πληθυσμούς των χωρών υποδοχής τους. Η απλουστευτική και γενικευτική λογική της πιθανής κριτικής των τοπικών κοινωνιών, οι οποίες δεν βασίζουν την κρίση τους σε πραγματικά δεδομένα για τα χαρακτηριστικά του μοντέλου κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης στην Ελλάδα, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για εσωστρεφή λειτουργία των απόδημων Ελλήνων.

.

Πώς να εξηγήσουν το φαινόμενο της φοροδιαφυγής, όταν στη χώρα υποδοχής αποτελεί περιθωριακό φαινόμενο και καταδικαστέα πράξη από το σύνολο σχεδόν της κοινωνίας; Ούτε μπορούν να κατανοήσουν και οι ίδιοι την αδυναμία του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα, να εκσυγχρονισθεί το ίδιο και να μεταρρυθμίσει τους κανόνες λειτουργίας των κοινωνικών συστημάτων, ώστε να απαλλαγεί η χώρα και οι πολίτες της από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος. Αυτά είναι εξάλλου και τα αίτια που τους οδήγησαν στη φυγή από τον τόπο τους, με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής. Τώρα, νιώθουν ότι δικαιώθηκαν με αυτήν την επιλογή. Όμως δεν έχουν απαλλαγεί από την εξιδανικευμένη εικόνα της χώρας που γεννήθηκαν. Και αυτό κοστίζει πολύ, διότι η σημερινή Ελλάδα δεν αφήνει περιθώρια για όνειρα, όχι μόνο στις παλιότερες γενιές μεταναστών, αλλά και στις χιλιάδες νέων ανθρώπων που αναζητούν την ελπίδα σε χώρες οι οποίες, τουλάχιστον, έχουν ανοικτές κοινωνίες και βασίζονται στην επίδοση των πολιτών τους και όχι στην πελατειακή λογική, την ανομία και τη φοροδιαφυγή και τη γενικευμένη διαφθορά, ενεργητική ή παθητική. Τουλάχιστον τώρα, μπορούν να δουν τη διαφθορά που αποσιωπούσαν, δια γυμνού οφθαλμού. Αρκεί να συνειδητοποιεί κάποιος ότι το κοινωνικό συμφέρον εγγυάται και το ατομικό και η εσωστρεφής οπτική προσέγγισης της πραγματικότητας δεν αποτελεί φύλλο συκής της διαφθοράς και των αρνητικών παραμέτρων του ελληνικού μοντέλου οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης. Ίσως μάλιστα είναι πιο εύκολο να το συνειδητοποιήσουν οι απόδημοι Έλληνες, διότι δεν εξαρτάται η καθημερινότητά τους από τις αγκυλώσεις και τις στρεβλώσεις της πατρίδας.

.

Υ.Γ. Αφετηρία για τη συγγραφή αυτού του άρθρου είναι οι συζητήσεις που έκανα στο Άαχεν της Γερμανίας, με τον φίλο μου τον Κώστα, ιδιοκτήτη της ταβέρνας “Alexander”, αλλά και με πολλούς άλλους έλληνες μετανάστες διαφόρων ηλικιών.