«Δεν φοβάμαι τους Η/Υ. Φοβάμαι την έλλειψή τους».(Ισαάκ Ασίμοφ)

*Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο 

 Το διαδίκτυο εισβάλλοντας «βίαια» στη ζωή μας διαμορφώνει καταλυτικά τόσο την σκέψη μας όσο και την συμπεριφορά μας. Βασικό «προϊόν» του η «πληροφορία» που διοχετεύεται ελεύθερα και αγκαλιάζει όλον τον πλανήτη. Το στοιχείο αυτό εγείρει αντιτιθέμενες αξιολογήσεις στο βαθμό που άλλοι «πανηγυρίζουν» για την ελεύθερη διακίνηση των πληροφοριών κι άλλοι αντιμετωπίζουν με φόβο και σκεπτικισμό αυτό το σύννεφο των πληροφοριών που άλλοτε ανοίγει παράθυρα στη γνώση κι άλλοτε παραποιεί την αλήθεια και παραμορφώνει την πραγματικότητα.

Οι υπέρμαχοι της ελεύθερης διακίνησης

Η ελεύθερη διακίνηση των πληροφοριών μέσω του διαδικτύου συνοδεύεται από ένα πλήθος θετικών και αρνητικών στοιχείων. Το διαδίκτυο ως το κορυφαίοι  επίτευγμα στο χώρο της επικοινωνίας έδωσε τη δυνατότητα σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων να γίνουν κοινωνοί των σκέψεων και των προβληματισμών άλλων ανθρώπων. Οι τεχνικές προδιαγραφές του διαδικτύου θρυμματίζουν τα εμπόδια που έθεταν παλιότερα ο χώρος και ο χρόνος και έτσι απελευθερώνουν όχι μόνο τη διακίνηση των πληροφοριών αλλά ταυτόχρονα το δέκτη και τον πομπό.

Υπάρχει, δηλαδή, μια αμεσότερη σχέση με την πηγή της πληροφόρησης, γεγονός που καθιστά την ενημέρωση αντικειμενικότερη. Έτσι άνθρωποι και λαοί επικοινωνούν ταχύτερα και αμεσότερα συμβάλλοντας έτσι στη βαθύτερη κατανόηση της κοινής τους μοίρας και της κοινότητας των προβλημάτων και των ανησυχιών τους για το μέλλον. Επί πλέον τα επιστημονικά επιτεύγματα διαδίδονται ταχύτερα και μπορούν να γίνουν κτήμα ευρύτερων στρωμάτων λαού.

Σημαντική δε, είναι και η συμβολή της ελεύθερης διακίνησης των πληροφοριών στη διαμόρφωση μιας «πλανητικής συνείδησης» που αποτελεί και τη βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των παγκόσμιων προβλημάτων. Οι πολίτες αισθάνονται περισσότερο υπεύθυνοι για τον εαυτό τους και τον κόσμο και βιώνουν την ευθύνη του υποκειμένου της ιστορίας.

Από τη φύση της, λοιπόν, η ελεύθερη διακίνηση των πληροφοριών εμπεριέχει στοιχεία δημοκρατικότητας, αφού «εξοστρακίζει» κάθε διαμεσολάβηση και περιορίζει την εξουσία της κατευθυνόμενης πληροφόρησης.

Οι σκεπτικιστές

Ωστόσο, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους για την χωρίς όρια ελεύθερη διακίνηση των πληροφοριών. Πολλές φορές οι δέκτες  γίνονται θύματα χαλκευμένων ειδήσεων οδηγώντας έτσι τα πλήθη των χρηστών σε συμπεριφορές που αντίκεινται στον ορθολογισμό. Ο κίνδυνος της παραπληροφόρησης είναι πάντα υπαρκτός όπως και οι συνέπειες της υπερπληροφόρησης.

Ο χρήστης, δηλαδή, είναι καθημερινά εκτεθειμένος σε ένα χείμαρρο μηνυμάτων και κάτω από το βάρος αυτών οδηγείται σε μια άκριτη υιοθέτηση θέσεων και απόψεων. Η απουσία ενός συστήματος αποκωδικοποίησης και επεξεργασίας των πληροφοριών δυσχεραίνει τη σωστή κατανόηση της πραγματικότητας και οδηγεί το δέκτη σε μια κατάσταση παθητικοποίησης. Επί πλέον η ανεξέλεγκτη διακίνηση πληροφοριών μπορεί να συνοδεύεται από ρατσιστικές θεωρίες, εθνικιστικές θέσεις ή απόψεις που προάγουν το φανατισμό και εξιδανικεύουν τη βία ως μέθοδο αλλαγής της κοινωνίας.

Επιπρόσθετα σύμφυτη με τη χρήση του διαδικτύου είναι και η προβολή μιας εικονικής πραγματικότητας που εγκλωβίζει το χρήστη σεμια απατηλή αντίληψη για το περιεχόμενο της πραγματικότητας που βιώνει. Επίσης, η ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών εθίζει το άτομο στο ετοιμοπαράδοτο, δημιουργεί εξαρτήσεις, περιορίζει τις γνήσιες ανθρώπινες σχέσεις, συρρικνώνει το λεξιλογικό πλούτο και γενικότερα εκκολάπτει φαινόμενα ετεροκατεύθυνσης.

Όλα τα παραπάνω, όμως, καταστρέφουν τους βασικούς πυλώνες της ανθρώπινης ελευθερίας (κρίση, αυτεξούσιο…), δικαιώνοντας όλους εκείνους που αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό την ελεύθερη διακίνηση των πληροφοριών.

Επιμύθιον

Οι παραπάνω αντίθετες στάσεις και θεωρήσεις για τον θετικό ή αρνητικό ρόλο της ελεύθερης διακίνησης των πληροφοριών αναδεικνύει εμφαντικά  μία γνωστή διαπίστωση που ενέχει θέση ενός συμπαντικού νόμου. Τίποτα να μην θεωρείται σύμβολο του απόλυτου καλού ή κακού, αλλά το ένα να εμπεριέχεται στο άλλο. Ευθύνη του ανθρώπου – χρήστη είναι να πολλαπλασιάσει τα θετικά και να ελαχιστοποιήσει τα αρνητικά. Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ το είπε καθαρά…

«Ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του»