Η συστηματική προσέγγιση και ανάλυση της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος στο επίπεδο είτε της διακυβέρνησης είτε της αντιπολίτευσης οδηγεί σε ερωτηματικά ως προς το ειδικό βάρος, που δίδεται και την σχέση, που διαμορφώνεται, μεταξύ των στόχων της διαχείρισης της εξουσίας και του πολιτικού της φορτίου.
Σε πρώτη φάση παγιώνεται η αίσθηση, ότι η διαχείριση της εξουσίας σταδιακά αποστασιοποιείται από το πολιτικό της φορτίο (έκφραση του κοινωνικού συμφέροντος και λειτουργικός πολιτικός σχεδιασμός της πορείας των κοινωνιών προς το μέλλον, το οποίο διασφαλίζει την βιωσιμότητα και την ευημερία) και στη συνέχεια αρχίζει να χάνει την κοινωνική νομιμοποίηση η πολιτική λειτουργία και το πολιτικό σύστημα.
Τα πιο σημαντικά αίτια είναι η μεγάλη ταχύτητα της εξέλιξης και η αντιφατική πολυπλοκότητα, που δημιουργείται τόσο από την παγκοσμιοποίηση και τις σχέσεις αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών όσο και από την στατική λειτουργία του πολιτικού συστήματος στα στενά όρια του εθνικού κράτους και της ανάλογης νομιμοποίησης ως προς τις λαμβανόμενες πολιτικές αποφάσεις, οι οποίες δεσμεύουν το μέλλον.
Εξίσου σημαντικό αίτιο είναι η ταχύτητα της εξέλιξης της επιστημονικής γνώσης, η οποία δεν αποτυπώνει με εμπροσθοβαρή οπτική την συνεχώς μετασχηματιζόμενη πολυδιάστατη πραγματικότητα, αλλά την προσεγγίζει και την αναλύει, αφού έχουν γίνει ορατές οι επιπτώσεις της εξέλιξης στην προοπτική του χρόνου και έχουν παγιωθεί οι συνθήκες και τα όρια της κοινωνικής δραστηριοποίησης (π.χ. μοντέλο οικονομικής οργάνωσης και λειτουργίας με τις ανάλογες επιπτώσεις στον τρόπο ζωής και την βιωσιμότητα τόσο του ανθρώπου όσο και της βιοποικιλότητας).
Ο κύκλος των σημαντικών αιτίων συμπληρώνεται με την αδυναμία του πολίτη, ως ατόμου, να κατανοεί την ταχύτατα εξελισσόμενη σύνθετη πραγματικότητα από το ένα μέρος και από το άλλο με την έλλειψη των κατάλληλων μηχανισμών, οι οποίοι θα του παρέχουν την επιστημονική γνώση για το πολυδιάστατο γίγνεσθαι σε πλανητικό επίπεδο σε απλοποιημένη μορφή, ώστε να αντιλαμβάνεται τις ανισορροπίες μεταξύ διαχείρισης της εξουσίας και του πολιτικού της φορτίου και να λαμβάνει λειτουργικές αποφάσεις στην δραστηριοποίηση του στα διάφορα κοινωνικά συστήματα, οι οποίες βασίζονται σε κοινωνικές αξίες με σημείο αναφοράς το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον και όχι σε μονοδιάστατα καταναλωτικά πρότυπα.
Η εμπειρική προσέγγιση της πραγματικότητας είναι αποκαλυπτική για τις διαχειριστικές της ανεπάρκειες. Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα η κατάσταση είναι πολύ ανησυχητική. Αυτό φαίνεται από την αντιπαράθεση, που δρομολογήθηκε με αφορμή την κυβερνητική απόφαση για την παροχή οικονομικού κινήτρου (150 ευρώ) στους νέους, ώστε να εμβολιασθούν κατά του Covid-19 και να επιτευχθεί η επιδιωκόμενη ανοσία στην ελληνική κοινωνία.
Σύμφωνα με την κυβερνητική τεκμηρίωση το ποσό αυτό («κάρτα ελευθερίας») δίδεται στη νέα γενιά (18 έως 25 ετών) ως επιβράβευση για την υπομονή, που έδειξε κατά την διάρκεια της πανδημίας (κυβερνητική εκπρόσωπος).
Για την αξιωματική αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ) «αυτό δείχνει τον τρόπο σκέψης του πρωθυπουργού, ότι τα πάντα αγοράζονται. Η αλληλεγγύη όμως είναι τρόπος ζωής».
Και οι δύο οπτικές αποκαλύπτουν, ότι κυρίαρχο στοιχείο της πολιτικής αντιπαράθεσης είναι η υποβάθμιση των πολιτικών αντιπάλων και η ηθικολογική λογική. Ουδείς ασχολείται με το μεγάλο κενό της μη παραγωγής κοινωνικών αξιών στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες στα μεγάλα αστικά κέντρα, οι οποίες καλλιεργούν την κοινωνική συνείδηση και την ενσυναίσθηση στους πολίτες και ιδιαιτέρως στους νέους.
Πολύ περισσότερο βέβαια δεν αντιλαμβάνονται, ότι αυτή η χωρίς επαρκή βαθμό ενσυναίσθησης στάση πολλών νέων είναι προϊόν της κατεύθυνσης του σχεδιασμού της δυναμικής της εξέλιξης από το πολιτικό σύστημα και της ανάλογης στάσης της κοινωνίας.
Εξάλλου αντί να «κονταροχτυπιούνται» με άσφαιρα πυρά, θα ήταν πολύ πιο λειτουργική η κατάθεση τεκμηριωμένων και κοστολογημένων προτάσεων για την διασφάλιση της απασχόλησης των νέων σε μια υγιή και βιώσιμη οικονομία.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η ανεργία των νέων στην Ελλάδα είναι η πιο υψηλή στην Ευρώπη με ποσοστό 38,2%, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 17%.
Το πρόβλημα παίρνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, αν ληφθεί υπόψη, ότι στην Ελλάδα περισσότερα από 3.000.000 άτομα βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού, δηλαδή το 28,9% του γενικού πληθυσμού.
Επίσης εάν το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα επιθυμεί η θεωρητικά τεκμηριωμένη ισότητα των ευκαιριών να γίνει πραγματικότητα, τότε πρέπει να σχεδιάσει πολιτικές και να δρομολογήσει ουσιαστικό διάλογο όχι μόνο στο πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης αλλά και στο κοινωνικό με τις δομές της κοινωνίας πολιτών.
Παράλληλα είναι αναγκαίος ο διάλογος και ο σχεδιασμός πολιτικών να επεκταθεί και στο ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να αρχίσει η σταδιακή υπέρβαση της εθνικής περιχαράκωσης και η διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους τους νέους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τέλος ο πολιτικός και ο γενικότερος κοινωνικός διάλογος πρέπει να αποκτήσουν πλανητική αναφορά, διότι η πραγματικότητα, που βιώνεται ακόμη και στο πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας, είναι αποτέλεσμα της αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης της δραστηριότητας του συνόλου των κοινωνιών της γης.
Ήδη είναι πλέον εμφανές, ότι ο κόσμος είναι ενιαίος και οι ανισορροπίες πλήττουν όχι μόνο αυτούς, που τις προκαλούν, αλλά το σύνολο των κρατών της παγκόσμιας κοινότητας. Η προστασία του κλίματος είναι πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Η θερμοκρασιακή άνοδος όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε πλανητικό επίπεδο επιδρά με πολύ οδυνηρές παρενέργειες στη ζωή των ανθρώπων. Στο δυτικό Καναδά η θερμοκρασία έφτασε τους 49,6 βαθμούς Κελσίου. Υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες καταγράφονται και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Το θέμα όμως είναι να αντιμετωπισθούν τα γενεσιουργά αίτια σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, μπορεί το δάσος του Αμαζόνα να είναι στην Βραζιλία, όμως η ύπαρξη του είναι σημαντική για όλες τις κοινωνίες του πλανήτη, διότι λειτουργεί ως «πράσινος πνεύμονας» για την γη, επειδή αφαιρεί από την ατμόσφαιρα το διοξείδιο του άνθρακα.
Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας (Instituto National de Pesquisas Espaciais, INPE) τον Ιούνιο του 2021 κατεγράφησαν 2.300 πυρκαγιές στο δάσος του Αμαζονίου, δηλαδή 2,6% περισσότερες από τον Ιούνιο του 2020. Το 2020 το INPE κατέγραψε 103.000 πυρκαγιές, δηλαδή 16% περισσότερες από το 2019.
Αυτές οι συνθήκες, βέβαια, εκφράζουν την οπτική του προέδρου της Βραζιλίας Bolsonaro για την αποψίλωση του δάσους με στόχο την οικονομική του εκμετάλλευση. Έτσι όμως υποθηκεύεται η βιωσιμότητα του ανθρώπου, ενώ δεν λαμβάνεται υπόψη το κοινωνικό συμφέρον.
Είναι σημαντικό, ότι στην Ελλάδα 13 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και φορείς με την συμμετοχή και αρκετών πολιτών στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης ολοκλήρωσαν την διαμόρφωση και συγγραφή πρότασης νόμου, η οποία περιλαμβάνει 52 άρθρα και καλύπτει την οικονομική δραστηριότητα και την κοινωνική ζωή, από το σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας μέχρι την διατροφή και τα απόβλητα.
Την πρωτοβουλία ανέλαβαν η WWF Ελλάς και η Vouliwatch. Συμμετείχαν όμως και άλλες δομές, όπως είναι οι Γιατροί του Κόσμου, Greenpeace, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ΓΣΕΕ, Medasset και άλλες.
Βασικές προϋποθέσεις για την επίτευξη αποτελέσματος όμως είναι η συνεργασία των δομών της κοινωνίας πολιτών όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο, ώστε οι προτεινόμενες ρυθμίσεις να έχουν γενικευμένη ισχύ και πλανητικό εύρος, διότι η κλιματική κρίση προκαλείται από το σύνολο των κρατών της παγκόσμιας κοινότητας.
Επίσης είναι απαραίτητη η συστηματική ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών του πλανήτη για την ζωτικής σημασίας ανάγκη να γίνουν βαθιές τομές και αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών, οι οποίες θα επηρεάσουν την ζωή τους.
Αυτό παραπέμπει και στην ανάγκη οικοδόμησης ενός συστήματος κοινωνικών αξιών, το οποίο υπηρετεί το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον με σημείο αναφοράς την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας και την ευημερία χωρίς ανισότητες μεταξύ των κοινωνιών και των πολιτών τους.
Το κακώς εννοούμενο εθνικό συμφέρον, που υπηρετεί σκοπιμότητες χωρίς ηθικό φορτίο, είναι επικίνδυνο για την ειρήνη και απάνθρωπο. Το επιβεβαιώνει η ακολουθούμενη πρακτική από την πολιτική ηγεσία της Τουρκίας. Σύμφωνα με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (Έκθεση για το εμπόριο ανθρώπων το 2021) η Τουρκία παρείχε πολυδιάστατη υποστήριξη στην Μεραρχία Saltan-Murad, η οποία εκπαίδευε και χρησιμοποιούσε παιδιά ως στρατιώτες κατά των Κούρδων.
Όταν το ειδικό βάρος και ο προσανατολισμός των στόχων στη σχέση, που δημιουργείται, μεταξύ της διαχείρισης εξουσίας και του πολιτικού της φορτίου δεν στηρίζονται σε κοινωνικές αξίες αλλά στη λογική του συστημικού πραγματισμού, ενώ αποστασιοποιούνται από τα όρια των κοινωνικών και φυσικών ισορροπιών σε πλανητικό επίπεδο και δεν προπορεύονται της δυναμικής της εξέλιξης με την αξιοποίηση των αναγκαίων επιστημονικών εργαλείων, τότε η πολιτική παύει να είναι λειτουργική, ενώ παράλληλα χάνει και την ηθική νομιμοποίηση της.