Ένας δημοσιογράφος καλεί στην εκπομπή του έναν υπουργό. Ο ραδιοφωνικός σταθμός όπου γίνεται η τηλεφωνική συνομιλία τους (συνέντευξη) έχει κύρος, όπως και ο ίδιος ο δημοσιογράφος. Ο υπουργός είναι ακόμα καινούργιος στην εξουσία, αλλά ως άνθρωπος με γκρίζα μαλλιά σίγουρα πρέπει να είναι έμπειρος πολιτικός. Είναι υπουργός σε μια κυβέρνηση ευρωπαϊκής (ακόμη) χώρας.
Η συζήτηση γίνεται μεταξύ άλλων για το επίκαιρο θέμα των αποζημιώσεων τις οποίες κατά καιρούς διεκδικεί η Ελλάδα από τη Γερμανία. Σημαντικό, σοβαρό και δύσκολο θέμα. Επώδυνο θέμα. Θέμα που αφορά συγκεκριμέναιστορικά γεγονότα και την ιστορική τους ακολουθία. Και παρότι η συζήτηση σε αυτή τη ραδιοφωνική εκπομπή δεν γίνεται μεταξύ δύο ιστορικών, έχουμε κάθε δικαίωμα να περιμένουμε μια σοβαρή ενημέρωση. Και τι ακούμε; Ότι οι Πολωνοί συμμάχησαν στον πόλεμο με τους Γερμανούς!
Συγκεκριμένα, τη στιγμή που ο δημοσιογράφος προσπαθεί να διευκρινίσει πως το ζήτημα των αποζημιώσεων αφορά μόνο τους Έλληνες και τους Γερμανούς, ο υπουργός απαντά ότι αφορά όλους τους Ευρωπαίους. Και συμπληρώνει: «όλοι υποφέραμε, εκτός των Αυστριακών και των Πολωνών [sic!] που ήταν σύμμαχοι».
Κι εδώ, μετά από μια τέτοια δήλωση Υπουργού Επικρατείας μιας χώρας με μεγάλη και σεβαστή σε όλο τον κόσμο Ιστορία, δεν πέφτει, δυστυχώς, κάποια αυλαία της ντροπής ή «ενός λεπτού σιγή»,τουλάχιστον. Όχι.
Ο δημοσιογράφος βιάζεται, ίσως επειδή στο ραδιόφωνο ο χρόνος κυλάει ανελέητα. Ή -πράγμα, το οποίο είναι ακόμα χειρότερο-, ο δημοσιογράφος δεν ακούει προσεκτικά τα λόγια του συνομιλητή του και αντί τη σωστή στιγμή να του πασάρει μια «βοήθεια» για την άμεση διόρθωση της γκάφας (η οποία μπορεί να έχει και διπλωματικό αποτέλεσμα) και να του πει ευγενικά «μάλλον κάτι άλλο εννοείτεκύριε υπουργέ», λέει βιαστικά «ναι, σύμφωνοι, απλώς λέω…».
Εδώ λοιπόν ας προσπαθήσω να ρίξω την αυλαία της ντροπής. Διότι να σιωπήσω δεν μπορώ. Πρέπει να απολογηθώ επειδή αισθάνομαι ένοχη. Αισθάνομαι ένοχη επειδή μια φορά δεν αντέδρασα κι εγώ, αν και δεν είχα την ίδια ευθύνη όπως ο παραπάνω συνάδελφος δημοσιογράφος.
Πριν ένα χρόνο ακριβώς, στις 9/3/2014, στην ηλεκτρονική σελίδα της εφημερίδας Έθνος, σε ρεπορτάζ με τίτλο «Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης έχασαν δικαστική μάχη» γινοταν λόγος για τα «στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πολωνίας» και όχι φυσικά για τα ναζιστικά στρατόπεδα στο έδαφος της Πολωνίας. (http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63974809).
Παρόμοια λάθος διατύπωσηδυστυχώς εμφανίζεται κατά καιρούς στον δυτικό Τύπο και σ’ αυτές τις περιπτώσεις συνήθως γίνεται διορθωτική παρέμβαση από τις πολωνικές αρχές. Ενώ εγώ τότε θεώρησα πως μια τέτοια ιστορική διαστρέβλωση, εδώ στην Ελλάδα, μόνο αποτέλεσμα απροσεξίας του συντάκτη μπορεί να είναι, και απολύτως τίποτα παραπάνω. Και παρότι ξέρω, ότι η σιωπή στην αντιμετώπιση ενός σημαντικού ψέματος δεν είναι καθόλου καλή λύση, σκέφτηκα στην περίπτωση εκείνη πως η «βλαβερότητα της πράξης» ήταν τόσο χαμηλή, σε μια κοινωνία όπως είναι η ελληνική, που δεν απαιτεί, τουλάχιστον από το πρόσωπό μου, καμία επέμβαση.
Λάθος! Το κουδούνι του κινδύνου πρέπει να το χτυπάμε -όπως φαίνεται- συνέχεια. Το καταλαβαίνω τώρα και γι’ αυτό πριν λίγες εβδομάδες έγραψα στην ηλεκτρονική σελίδα του Books’ Journalένα άρθρο για το Άουσβιτς με τίτλο «Ποτέ μην ξεχαστεί!».
Γιατί να αισθάνομαι όμως εγώ την ευθύνη για τα λόγια του έλληνα υπουργού, θα με ρωτήσετε. Με αφορούν; Ναι, αφορούν και μένα. Αν μη τι άλλο, τουλάχιστον ως μια Πολωνή η οποία μένοντας στην Ελλάδα όλο και πιο συχνά αναγκάζεται να «λογοδοτήσει» στους συμπατριώτες της στην Πολωνία, προσπαθώντας να τους εξηγήσει τα όλο και πιο ανεξήγητα που γίνονται σε αυτή την -καταπληκτική κατά πολλά άλλα- χώρα.
Είμαι σίγουρη πως ο κ. Τσίμας δεν χρειάζεται μαθήματα Ιστορίας. Και όμως, έκανε και αυτός το δικό του λάθος. Όχι μόνο δεν αντέδρασε, αλλά είπε και το μοιραίο: «Ναι, σύμφωνοι». Και αν δεν το πρόσεξαν μέχρι στιγμής άλλοι (απ’ όσο γνωρίζω, με την εξαίρεση ενός ακροατή, ο οποίος άφησε το σχόλιό του στην ηλεκτρονική σελίδα της εκπομπής), δεν παύει να έχει ευθύνη και ο δημοσιογράφος.
Κύριε Τσίμα, η ευθύνη των δημοσιογράφων σε τέτοιες περιπτώσεις είναι διπλή. Εσείς, ως οικοδεσπότης, δεν ευθύνεστε βέβαια για τις απόψεις των καλεσμένων συνομιλητών σας, αλλά ευθύνεστε για την σωστή ενημέρωση και τον δημόσιο λόγο που παράγετε.
Όσο για τον υπουργό, τον κ. Φλαμπουράρη, ειλικρινά δεν ξέρω τι να πω. Ολόκληρος υπουργός είναι. Δεν αισθάνεται καμία ευθύνη;
Το τι σκέφτεται ο κ. Φλαμπουράρης δεν έχω δικαίωμα να το κρίνω, αλλά το τι ισχυρίζεται δημόσια ο Έλληνας Υπουργός Επικρατείας, έχω, νομίζω, πλήρες δικαίωμα. Μακάρι να είναι έτσι, πως απλώς δεν είμαι καλά ενημερωμένη και δεν κατάλαβα ακόμα ότι ο Έλληνας Υπουργός Επικρατείας ζήτησε επίσημα συγγνώμη από τις πολωνικές αρχές.
Η άποψή του κ. Φλαμπουράρη για τις πράξεις των Πολωνών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι τόσο «κουφή» -να μην το χαρακτηρίσω αλλιώς- που θα μπορούσε να προκαλεί μόνο λυπηρό ή ειρωνικό γέλιο. Αλλά τώρα είμαι σίγουρη πια, πως όλες οιτέτοιου είδους δηλώσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με ανένδοτο τρόπο. Πολλές συνειδητές προσπάθειες υπήρχαν -και δυστυχώς θα υπάρξουν και στο μέλλον, υποθέτω- για τη διαστρέβλωση της Ιστορίας. Αλλά την ιστορική αλήθεια πολλές φορές τη διαστρεβλώνει και η έλλειψη επαρκούς γνώσης. Αυτή η έλλειψη όμως είναι εξίσου επικίνδυνη, διότι σε ευνοϊκές συνθήκες μπορεί να οδηγεί σε χειρότερα αποτελέσματα.
Δεν κάνω εδώ μαθήματα Ιστορίας. Το αφήνω αυτή τη στιγμή στους ιστορικούς* – και για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν γραφτεί τόσα και τόσα! Αλλά υπάρχει και η διά βίου μάθηςη. Μήπως σε αυτό το δημοφιλές ευρωπαϊκό πρόγραμμα χρειάζονται για μερικούς και τα μαθήματα της Ιστορίας αυτού του πολέμου; Ή μήπως δεν είναι μόνο ζήτημα έλλειψης ιστορικών γνώσεων, αλλά και θέμα ιδεολογικών εμμονών και καταλοίπων;
*Ενδεικτικά αναφέρω:RichardJ. Evans, Το Γ’ Ράιχ στον Πόλεμο, Αλεξάνδρεια, μτφ. Ελένη Αστερίου, 2014, σσ. 3-105