Θα επιχειρήσω να διατυπώσω κάποιες σκέψεις για το πρόβλημα του κυπριακού χρέους, διευκρινίζοντας εξ αρχής ότι πρόκειται περισσότερο για υποθέσεις εργασίας και λιγότερο για κατασταλαγμένες απόψεις. Η παρατήρηση αυτή υπαγορεύεται από την πραγματική έκπληξη που με διακατέχει, διαβάζοντας πολλά κείμενα για το πρόβλημα, ακόμα και από αναλυτές που εκτιμώ ιδιαίτερα. Οι βεβαιότητές τους με φοβίζουν. Ζούμε πρωτοφανείς καταστάσεις και δεν πρέπει να υποκύψουμε στη διανοητική υπεροψία της πλήρους επάρκειας των αναλυτικών μας εργαλείων. Κανείς δεν γνωρίζει τις συνταγές για την κουζίνα του μέλλοντος, σε προβλήματα που τίθενται για πρώτη φορά. Παράλληλα, δύσκολα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε μία λύση ως απόλυτα ορθή ή εντελώς λάθος. Σε τελευταία ανάλυση, το αν ήταν σωστή ή όχι μια απόφαση, κρίνεται από τα αποτελέσματά της και όχι από τις προθέσεις αυτών που αποφάσισαν.
.
Με βάση αυτές τις εισαγωγικές παρατηρήσεις, η λύση που αποφάσισε το Eurogroup για την Κύπρο στις 16 Μαρτίου 2013, δεν προσφέρεται για μονοσήμαντους χαρακτηρισμούς. Έχει θετικά και αρνητικά στοιχεία, ενώ δύσκολα μπορεί να πει κανείς ποια από τα δύο υπερισχύουν.
.
Τα θετικά του σχεδίου διάσωσης
.
Ας ξεκινήσουμε από τα θετικά. Η επιβαρυντική για τους καταθέτες των κυπριακών τραπεζών απόφαση, να παρακρατηθούν 5,8 δις ευρώ, είναι πολύ σημαντική ελάφρυνση για την κυπριακή οικονομία. Αντισταθμίζει οδυνηρά μέτρα λιτότητας που αλλιώς θα χρειάζονταν. Το σχέδιο διάσωσης απαιτεί πλέον 10 δις και όχι 17 δις. Αυτό σημαίνει ότι το δημόσιο χρέος της Κύπρου γίνεται 120%, με προοπτική αποκλιμάκωσής του σε 100% του ΑΕΠ. Στην αντίθετη περίπτωση, των 17 δις, το χρέος θα εκτινασσόταν στο 150% του ΑΕΠ, κάτι που θα απέκλειε για πολύ καιρό την Κύπρο από τις διεθνείς χρηματαγορές και θα δηλητηρίαζε το επενδυτικό κλίμα.
.
Στα θετικά επίσης πρέπει να προσμετρηθεί το ότι για την απώλεια του κεφαλαίου των καταθετών δίδονται ισόποσες μετοχές των τραπεζών και ομόλογα για το ήμισυ των απωλειών, συνδεδεμένα με τα μελλοντικά έσοδα των γεωτρήσεων.
.
Εάν αποφασίζονταν 17 δις, τότε το βάρος για την κυπριακή κοινωνία θα ήταν αβάστακτο. Απολύσεις από το κυπριακό δημόσιο, αυξημένοι φόροι, αδιανόητες περικοπές δαπανών. Έχει δίκιο ο Γιώργος Προκοπάκης, που υποστηρίζει ότι «Το αντίστοιχο Μνημόνιο θα απαιτούσε μέτρα τέτοια, που οι προβλέψεις των ελληνικών Μνημονίων θα φάνταζαν ως ευχάριστη βόλτα στο πάρκο».
.
Πολιτικά επίσης, το να πληρώσουν γύρω στα 2-3 δις καταθέτες τρίτων χωρών, όπως η Ρωσία, αντί για το σύνολο της κυπριακής κοινωνίας, είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να αντικρούσει κανείς.
.
Οι παρατηρήσεις αυτές βασίζονται σε μια πρωτοφανή, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, ιδιοτυπία, που είναι το μέγεθος του τραπεζικού τομέα της Κύπρου, με καταθέσεις 4-5 φορές μεγαλύτερες από το κυπριακό ΑΕΠ. Με αυτό το δεδομένο, ήταν απολύτως βέβαιο ότι τα προβλήματα του τραπεζικού τομέα θα συμπαρέσυραν το κυπριακό κράτος. Σε κάθε περίπτωση, κάποιος θα έπρεπε να πληρώσει το λογαριασμό. Η κουτοπόνηρη άποψη ότι μπορούμε να έχουμε και το σκύλο χορτάτο και την πίτα ολάκερη, μπορεί στο παρελθόν να λειτούργησε, τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Κύπρο, αλλά φαίνεται ότι πλέον δεν ισχύει.
.
.
Τα αρνητικά της απόφασης
.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απόφαση έχει υψηλότατο πολιτικό ρίσκο. Ένα bank run τις ημέρες που έρχονται, μια κρίση πανικού των μικροκαταθετών, μπορεί να τινάξει τα πάντα στον αέρα. Τα 5 δις ευρώ που έχει αποστείλει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μπορεί να αποδειχτούν απολύτως ανεπαρκή. Μια απόρριψη της συμφωνίας από την κυπριακή Βουλή, το ίδιο. Η χρεοκοπία μπορεί να είναι άμεση, με απρόβλεπτες συνέπειες…
.
Το κυριότερο αρνητικό όμως, είναι ότι η απόφαση για κούρεμα των καταθέσεων κάτω από 100.000 ευρώ, μακροπρόθεσμα υπονομεύει τη λογική της τραπεζικής ενοποίησης του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, του banking union. Για κάποιον, όπως ο υπογράφων, που αντιμετωπίζει τα ζητήματα από την οπτική γωνία του ευρωπαίου φεντεραλιστή, η ενοποίηση του τραπεζικού συστήματος είναι sine qua non προϋπόθεση για την οικονομική και πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης. Η απόφαση δημιουργεί μια σοβαρότατη κρίση εμπιστοσύνης στις περιφερειακές τράπεζες και εν τέλει, στις ίδιες τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Ειδικά για την Κύπρο, θέτει σε θανάσιμο κίνδυνο τον τραπεζικό της πυλώνα, που μαζί με τον τουρισμό και τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, είναι οι κύριες πηγές του ΑΕΠ της. Παράλληλα, υπονομεύει το στόχο για εγγύηση του ενιαίου ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος στις καταθέσεις έως τις 100.000 ευρώ. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η εγγύηση δεν ισχύει σήμερα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Με πολιτικούς όρους, η απόφαση του Eurogroup είναι οπισθοδρόμηση στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
.
Με βάση τα ανωτέρω, είναι σαφές ότι η λύση που αποφασίστηκε είναι πολύ καλύτερη από τη λύση των 17 δις, που έτσι ή αλλιώς είχε απορριφθεί. Σίγουρα υπήρχαν καλύτερες λύσεις. Θα μπορούσε να βρεθεί κάτι ενδιάμεσο, με μεγαλύτερο ποσό διάσωσης (π.χ. 12 δις), περισσότερες αποκρατικοποιήσεις και μεγαλύτερη φορολογία.
.
Προσωπικά, θα υποστήριζα μια λύση τύπου Ισπανίας, όπου το EFSF (δηλαδή οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι) θα αναδεχόταν το ποσό των 5,8 δις, λαμβάνοντας ισόποσες μετοχές των τραπεζών, τις οποίες θα μπορούσε να πωλήσει μετά την εξυγίανσή τους, καταγράφοντας ζημιές που θα επιβαρύνονταν οι ευρωπαίοι πολίτες. Παραμονές γερμανικών εκλογών, μια τέτοια λύση δεν είχε καμία ελπίδα, πολύ περισσότερο που οι γερμανοί σοσιαλδημοκράτες, αλλά και οι Πράσινοι, έχουν εντάξει στην προεκλογική τους ατζέντα το θέμα των ρωσικών καταθέσεων στην Κύπρο, με ιδιαίτερα τιμωρητική διάθεση, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να προσπορίσουν εκλογικά οφέλη, διαφοροποιούμενοι από την Αγκέλα Μέρκελ. Ένδειξη των εύθραυστων ισορροπιών στη Γερμανία, είναι και η δήλωση Σόιμπλε, ότι η Γερμανία ήταν αντίθετη στην επιβολή εισφοράς στις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ. Δήλωση πανικού και έλλειψης αλληλεγγύης.
.
Η επόμενη ημέρα
.
Το πολιτικό σύστημα αλλά και η κοινωνία της Κύπρου, βρίσκονται μπροστά σε μια κρίσιμη επιλογή, τη σημαντικότερη εδώ και δεκαετίες.
.
Είτε θα αντιδράσουν με ψυχραιμία και σύνεση, εντός της ευρωπαϊκής λογικής, που εμπεριέχει τη διαρκή διαπραγμάτευση και τους τελέσφορους συγκερασμούς στον γενετικό πολιτικό της πυρήνα, επιδιώκοντας ευμενή τροποποίηση της απόφασης του Eurogroup, είτε θα απογειωθούν φαντασιακά από την πραγματικότητα, αρνούμενοι τις διαπραγματεύσεις και καταγγέλλοντας τους πάντες και τα πάντα, κάτι που θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στη χρεοκοπία.
.
Υπάρχουν ενδείξεις και προς τις δύο κατευθύνσεις. Η συνεχιζόμενη διαπραγμάτευση για ελάφρυνση στις καταθέσεις έως 100.000 ευρώ, είναι ένα θετικό δείγμα γραφής. Η υπερψήφιση της συμφωνίας από την κυπριακή Βουλή, με όσο μεγαλύτερη πλειοψηφία γίνεται, θα επικυρώσει και θεσμικά αυτή την πορεία.
.
Αντίθετα, οι δηλώσεις λαϊκιστών, όπως εκείνες του υποψηφίου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Λιλλήκα, ότι μελετά με επιτελείο οικονομολόγων το ενδεχόμενο επιστροφής στην κυπριακή λίρα, προτείνοντας δημοψήφισμα επί της συμφωνίας και πρόωρες προεδρικές εκλογές, του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου που μιλάει για «προστυχιά των Ευρωπαίων», αλλά και του γενικού γραμματέα του ΑΚΕΛ Άντρου Κυπριανού, που άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο υποστήριξης εξόδου της Κύπρου από το ευρώ, δείχνουν τις εύθραυστες ισορροπίες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην Κύπρο.
.
Ειδικά για το ΑΚΕΛ, το ενδεχόμενο συμπαράταξής του με το διαμορφούμενο αριστεροδέξιο λαϊκιστικό «αντιμνημονιακό» μέτωπο στην Κύπρο, θα ήταν η αυτοακύρωση της όποιας δυνατότητας μετεξέλιξής του σε ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκό, αριστερό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Άλλωστε, παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα, η Ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα πολιτικών οργανισμών, λαών και κοινωνιών που αυτοκτόνησαν.
.
Υ.Γ. Ευχαριστώ θερμά τον Χρυσάφη Ιορδάνογλου που, με τον θησαυρό των γνώσεων και την ευθυκρισία του, με βοήθησε καθοριστικά στη διαμόρφωση των απόψεων που εκτέθηκαν ανωτέρω.
.
Π.Π.