Είναι, άραγε, σύμπτωμα της κρίσης -κάποιοι μιλούν για το «τέλος»- του σκανδιναβικού μοντέλου, είναι η αποτυχία των πολιτικών ενσωμάτωσης, πρόκειται για τα επίχειρα της οικονομικής κρίσης και τη διαμόρφωση μιας κοινωνίας δύο ταχυτήτων ή είναι απλά η υπέρβαση των ορίων ισορροπίας της σουηδικής κοινωνίας;
Τα ερωτήματα αυτά απασχολούν τον ευρωπαϊκό Τύπο στη συνέχεια των πολυήμερων επεισοδίων που ξέσπασαν στη Στοκχόλμη και επεκτάθηκαν σε άλλες σουηδικές πόλεις, με εμπρησμούς, τραυματισμούς και συλλήψεις.
Η «αφορμή» λένε, δόθηκε από τον θάνατο ενός 69χρονου (που κρατούσε μαχαίρι) από αστυνομικούς. Στις φτωχές συνοικίες της πόλης φούντωσαν αμέσως τα επεισόδια με πρωταγωνιστές τους νέους και παρά τις μεγάλες αστυνομικές κινητοποιήσεις, οι βιαιοπραγίες συντηρήθηκαν πολλές μέρες.
Τα νούμερα λένε ότι στο προάστιο της πρωτεύουσας Husby, που ήταν το βασικό πεδίο των μαχών, η ανεργία των νέων είναι διπλάσια του συνολικού ποσοστού της Στοκχόλμης. Επίσης, μολονότι πολλοί μετανάστες προέρχονται από άλλες γειτονικές χώρες
«σκανδιναβικής κουλτούρας», στην αιχμή της κοινωνικής δυσφορίας βρίσκονται οι αιτούντες άσυλο από τις φτωχές εμπόλεμες χώρες. Από τους 103.000 μετανάστες που έφτασαν στη Σουηδία πέρσι, οι 43.900 ζήτησαν άσυλο, το 50% αυτών προέρχονταν από τη Συρία, το Αφγανιστάν και τη Σομαλία και όλοι έλαβαν τουλάχιστον άδεια παραμονής. Κι αν η Σουηδία είναι 4η χώρα (σε παγκόσμια κλίμακα) ως τόπος φιλοξενίας των αιτούντων άσυλο, σε σύγκριση με τον πληθυσμό της είναι 2η χώρα…
Οι ίδιοι οι μετανάστες διαμαρτύρονται για τη συμπεριφορά της αστυνομίας – «μας αποκαλούν νέγρους και μαϊμούδες» λένε, «ζούμε σε έναν θεσμοποιημένο ρατσισμό» υποστηρίζουν και παραπέμπουν στο Μάλμο (όπου επίσης επεκτάθηκαν τα επεισόδια) και στις πρόσφατες δολοφονίες που έγιναν εκεί με ρατσιστικά κίνητρα.
Μολονότι εξάλλου η Σουηδία προσφέρει τις υψηλότερες προδιαγραφές συνθηκών διαβίωσης σε ευρωπαϊκή κλίμακα, πολλές κυβερνήσεις απέτυχαν να μειώσουν τη μακροχρόνια ανεργία των νέων και τη φτώχεια, που πλήττει κυρίως τους μετανάστες. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, πως μολονότι η ανεργία στους ημεδαπούς Σουηδούς κυμαίνεται στο 6%, εκτινάσσεται στο 16% ανάμεσα σε αυτούς που προέρχονται από άλλες χώρες…
Οι σχετικές αναλύσεις επισημαίνουν πως μετά από πολλές δεκαετίες άνθισης του «σουηδικού μοντέλου», που προσέφερε ένα γενναιόδωρο κοινωνικό κράτος, ήδη από τη δεκαετία του ΄90 οι κοινωνικές παροχές άρχισαν να συρρικνώνονται και η Σουηδία παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση ανισοτήτων ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ (reuters).
Τα σουηδικά επεισόδια όμως ανησυχούν και για την πολιτική αποτύπωση που θα έχουν, καθώς το 2014 θα διεξαχθούν βουλευτικές εκλογές και πολλοί προβλέπουν ότι το (τρίτο σήμερα) κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών, το οποίο στην αιχμή της προπαγάνδας του έχει τη ρητορεία κατά των μεταναστών θα κερδίσει επιρροή από τούτα τα επεισόδια. Ο (κεντροδεξιός) πρωθυπουργός Φρ. Ράινφλεντ λένε πως αντέδρασε καθυστερημένα, τονίζοντας πως «η χρήση της βίας δεν είναι μέσο έκφρασης της ελευθερίας του λόγου στη Σουηδία», ενώ ο σοσιαλδημοκράτης ηγέτης υπογράμμισε πως «το έγκλημα είναι απαράδεκτο» προσθέτοντας πως «θα πρέπει να μας απασχολήσουν όμως, οι αιτίες του εγκλήματος – καταρχάς η μακροχρόνια ανεργία».
Τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ σημειώνουν τέλος, ότι τα επεισόδια δεν είχαν την έκταση των ανάλογων που έχουν συμβεί στην Ελλάδα και την Ισπανία, ακόμη στη Βρετανία και τη Γαλλία. Όμως, για μια χώρα που είναι περήφανη για τη φήμη της «κοινωνικής δικαιοσύνης» και της «φιλοξενίας στους μετανάστες» που τη διακρίνει ιστορικά, η εικόνα των εμπρησμών και των βανδαλισμών αποτελεί ένα ισχυρό σοκ. Ένα σοκ, που εκφράσθηκε σε μια μεγάλη ειρηνική διαδήλωση «γονέων και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών», που διαμαρτυρήθηκαν αφενός για τους βανδαλισμούς και αφετέρου για τη βιαιότητα των αστυνομικών αρχών. Όπως δεν έγινε, δεν γίνεται, στην Ελλάδα.