Η μπάλα ήταν στα πόδια μας: να ψηφίσουμε νέο πακέτο μέτρων, επώδυνων και αβέβαιας αποτελεσματικότητας, αλλά αποδεικτικών της τήρησης των συμφωνημένων. Με την ψήφιση, μεταφέρθηκε στους δανειστές μας: να βρουν τον τρόπο να τηρήσουν συλλογικά και συμβιβαστικά το δικό τους μέρος της συμφωνίας, εκταμιεύοντας πόρους, δίνοντας χρόνο, αποτρέποντας την ασφυξία. Τώρα ξαναπέρασε, οριστικά μάλλον, σ’ εμάς: να κάνουμε τα λόγια περί αναμόρφωσης πράξεις, όχι επειδή μας το λένε άλλοι, αλλά επειδή έχουμε καταλάβει ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος μπροστά. Αλλά, πλέον, ο δικός μας δρόμος, όχι των άλλων.

Η συμφωνία της Δευτέρας, 26 Νοεμβρίου, δίνει εργαλεία: λασκάρισμα προθεσμιών και ορίων, ακόμα χαμηλότερα επιτόκια (χαμηλότερα πια και από αυτά των δανειστών μας), έμμεσο κούρεμα του δημόσιου τομέα (απόσυρση από τα κέρδη των τόκων, επαναγορά χρέους). Βάζει όμως και αυστηρότερους, ή πάντως πιο συγκεκριμένους, όρους: ακόμα και για το πρώτο, το μεγάλο και πιο καθυστερούμενο μέρος της δόσης, αναμένεται δείγμα γραφής, «στεγανοποιείται» και οιονεί θεσμοποιείται ο ειδικός για την αποπληρωμή του χρέους -και μη αξιοποιήσιμος για την ανάπτυξη- λογαριασμός, η επαναγορά χρέους, εκτός από ελάφρυνση, γίνεται και προϋπόθεση. Κοντολογίς: η βιωσιμότητα δεν εξασφαλίστηκε, αλλά είναι, σε μεγαλύτερο από πριν βαθμό, στο χέρι μας. Οι επιδόσεις θα παρακολουθούνται ακόμα στενότερα, αλλά με προοπτική να οδηγήσουν σε περαιτέρω διευκολύνσεις εντός των διευκολύνσεων. Σε καλά ελληνικά: περισσότερη conditionality, για (λίγο) ορθολογικότερο adjustment.

Τώρα, η κυβέρνηση αλλά και όλο το πολιτικό σύστημα, πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Μια πιο σφιχτή αλλά και πιο επίμονη κυβέρνηση κι ένα ελαφρώς ανακουφισμένο αλλά πιο ώριμο πολιτικό σύστημα, είναι αναγκασμένα (αλλιώς θα την φάει ο Καιάδας κι αυτή τη συμφωνία) να πετύχουν, ή έστω να προχωρήσουν, εκεί που δεν τα κατάφερε κανένας προκάτοχός τους από το ξέσπασμα της κρίσης: στην οικοδόμηση. Δηλαδή σε ταυτόχρονες αλλαγές ουσίας και νοοτροπίας, πρακτικές περισσότερο παρά θεσμικές. Το φορολογικό νομοσχέδιο, που η πρόσφατη συμφωνία θέτει και ρητά ως επίσημο στόχο, θα είναι η πρώτη δοκιμασία (αλίμονο αν καταστήσει απαγορευτική τη μεθαυριανή ανάπτυξη). Ακολουθούν, σε μικρό διάστημα, πολλές παρόμοιες προκλήσεις: αποπληρωμή των χρωστούμενων του κράτους σε ιδιώτες και επιχειρήσεις, προσέλκυση επενδύσεων με βάση το νέο αέρα (αφού η συζήτηση για έξοδο από το ευρώ και πτώχευση θα εξαφανιστεί, αρχικά τουλάχιστον, από το προσκήνιο), πραγματική κοινοβουλευτική διαβούλευση και αποφάσεις, σταδιακή ομαλοποίηση στις σχέσεις κράτους – πολιτών, εμποτισμός με την αίσθηση ότι κάτι επιτέλους κινείται. Οι δυσκολίες είναι γνωστές: ούτε η ύφεση, ούτε η ανεργία, ούτε η κοινωνική δυσπραγία θα εξαφανιστούν γρήγορα. Στη θέση της βιασύνης και της γκρίνιας, είναι ώρα να μπει η φαντασία, η σοβαρότητα και η ποιότητα. Και το παράδειγμα πρέπει, αναγκαστικά, να έρθει από πάνω, από τους ταγούς. Η κοινωνία έδωσε και δικαιούται να περιμένει.

.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς