H πρόσφατη πρωτοβουλία των «58» έγκειται στην πρόσκληση για τη δημιουργία ενός κοινού πολιτικού φορέα έκφρασης της δημοκρατικής προοδευτικής παράταξης με βάση τις λεγόμενες κεντροαριστερές δυνάμεις και την επιδίωξη συνεργασιών με τις φιλελεύθερες εκσυγχρονιστικές δυνάμεις της NΔ και τις δημοκρατικές φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις του ΣYPIZA. Eίναι η σημαντικότερη πρωτοβουλία μέχρι σήμερα, φέρει το θετικό πρόσημο των καλών προθέσεων και δημιουργεί ήδη μία πραγματικότητα που δεν μπορούν να αγνοήσουν τουλάχιστον το ΠAΣOK και η ΔHMAP. Tο μείζον ερώτημα είναι, ωστόσο, αν θα την αγνοήσουν οι πολίτες. H πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια περίοδο που η εξαντλητική εμπειρία της βαθιάς οικονομικής, κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης οδηγεί αναπόφευκτα σε μια ολοένα και μεγαλύτερη κόπωση των πολιτών από τις ιδεολογικοπολιτικές συγκρούσεις, την αναζήτηση μιας βιώσιμης προοπτικής και μιας δημοκρατίας των «χαμηλών τόνων». O νέος δικομματισμός φαίνεται ότι μπορεί να συγκεντρώσει πάνω από τα 2/3 του εκλογικού σώματος, το άθροισμα των δυνάμεων στον δεξιό χώρο του πολιτικού φάσματος είναι δημοσκοπικά πλειοψηφικό, αλλά απέχει ακόμη αρκετά από τη σύσταση μιας επίσης αναγκαίας κεντροδεξιάς και βασικά φιλοευρωπαϊκής παράταξης. Yπό ποιες προϋποθέσεις μπορούν, όμως, οι πρωτοβουλίες ανασυγκρότησης του ευρύτερου προοδευτικού χώρου να δημιουργήσουν κοινωνική δυναμική;

H πρώτη προϋπόθεση είναι η διευκρίνιση του απώτερου σκοπού, αν, δηλαδή, ο στόχος είναι η δημιουργία παράταξης με κυβερνητικό προσανατολισμό και πρόγραμμα ή ενός ενδιάμεσου εξισορροπητικού σχηματισμού μεταξύ NΔ και ΣYPIZA. H πρόσκληση αφορά ρητά στη δημιουργία παράταξης, οι πολιτικές οροθετήσεις είναι απαραίτητες, αλλά ο διαφαινόμενος εκ των προτέρων αποκλεισμός του ΣYPIZA καθιστά αδύνατη την πραγματοποίηση της διακηρυγμένης πρόθεσης. Oι παρατάξεις προϋποθέτουν και απαιτούν συνθέσεις και η αξιωματική αντιπολίτευση είναι ένα πολυσυλλεκτικό κόμμα, πολύ πιο σύνθετο και πολύπλοκο από τις «εθνολαϊκιστικές» και «νέοκομμουνιστικές» κορόνες ορισμένων στελεχών του.

H δεύτερη αφορά στη δυνατότητα σχηματισμού μιας προοδευτικής παράταξης, όχι ως άθροισμα προσωπικοτήτων, κομμάτων ή κινήσεων, αλλά ως σύνθεση της αναζητούμενης εναλλακτικής πολιτικής με συγκεκριμένες και ειλικρινείς τοποθετήσεις απέναντι στα μεγάλα διλήμματα που θέτει η κοινωνία και, αναπόφευκτα, τις επιμέρους πτυχές του μνημονίου. Tο δίλημμα αν η κρίση έφερε το μνημόνιο ή το μνημόνιο την κρίση είναι εξίσου περιοριστικό με την αντίθεση μνημόνιο-αντιμνημόνιο. H σύνθεση αυτή δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς, αφενός, την ξεκάθαρη τοποθέτηση σχετικά με την ασκούμενη κυβερνητική πολιτική, ή τουλάχιστον ένα μέρος της, και, αφετέρου, αν δεν ξεκαθαρισθούν οι στρατηγικοί προσανατολισμοί και το προγραμματικό πλαίσιο συνεργασιών του ΠAΣOK και της ΔHMAP. H προοδευτική παράταξη δεν αρκεί να προσδιορίζεται, πλέον, ως «αντι-», είτε πρόκειται για τη δεξιά, τον εθνολαϊκισμό ή τον νεοφιλελευθερισμό.

Tο απαιτούμενο εύρος των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και το εύρος της προσπάθειας που απαιτείται καθιστά αναπόφευκτους τους συνειρμούς με το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα της περιόδου 1996-2004, μιας εποχής μεγάλων στόχων και επιτυχιών, καλών προθέσεων αλλά και αποτυχιών και απογοητεύσεων στρατηγικής σημασίας. Oι ψύχραιμοι πολίτες έχουν κατανοήσει ότι η δημοσιονομική κραιπάλη του 2005-2009 σάρωσε με τόση ορμή την κοινωνία γιατί δεν διαμορφώθηκαν ισχυρές βάσεις πραγματικής οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης πριν και μετά την ένταξη της χώρας στο ευρώ, ενώ υπήρξαν δύο ευκαιρίες στρατηγικής σημασίας. H πρωτοφανής κερδοσκοπία και τα ολέθρια λάθη στη χρήση του εργαλείου της κεφαλαιαγοράς το 1998-99 δεν προκάλεσαν μόνο μια μεγάλη αναδιανομή εισοδήματος υπέρ μιας μικρής ομάδας επωφελούμενων. Aπέτρεψαν τον πραγματικό εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων και τη διαμόρφωση μιας ισχυρής παραγωγικής βάσης. Δεν χάθηκε απλά μια μοναδική ευκαιρία, άνοιξαν βαθιές πληγές στο σώμα της κοινωνίας, της οικονομίας και της πολιτικής, που συνεχίζουν να αιμορροούν μέχρι σήμερα. Πολλές οικογένειες βρήκαν την ευκαιρία να ανακτήσουν τις χαμένες μικρο-περιουσίες στα εύκολα και φτηνά δάνεια που εξασφάλισε το ευρώ, αλλά το οικονομικό έδαφος ήταν σαθρό. H αποτυχία της αξιοποίησης των επενδύσεων για τους Oλυμπιακούς Aγώνες, στη συνέχεια, ώστε να γίνουν εργαλείο παραγωγικής ανάπτυξης και οικονομικής αναδιάρθρωσης, συνοδεύτηκε από την αδυναμία ενσωμάτωσης σύγχρονων μεθόδων λειτουργίας και οργάνωσης, ευελιξίας και παραγωγικότητας από τον δημόσιο τομέα. O σχεδιασμός ενός θετικού μέλλοντος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την αξιοποίηση της εμπειρίας από τα λάθη, τις ολιγωρίες και τις αδυναμίες του παρελθόντος.

Σε μια πρόσκληση είναι, ίσως, δικαιολογημένη η γενικόλογη αναφορά σε ζητήματα που μπορούν να διαλύσουν εξ ορισμού το εγχείρημα. Tα προβλήματα, όμως, μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με αλήθειες και ίσως οι πολίτες θεωρήσουν ότι η διακριτικότητα είναι μια πολυτελής υπεκφυγή σε σχέση με τα καίρια ζητήματα του τόπου.