Χρόνια τώρα, πολύ συζήτηση γίνεται -και τίποτα δεν γίνεται- για το χωρισμό εκκλησίας και κράτους. Φυσικά εννοούμε την ελληνική ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία και το ελληνικό κράτος.
Η συζήτηση έχει επανέλθει τελευταία στους κόλπους της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, όπου οι πληροφορίες λένε ότι υπάρχει δισταγμός από πλευράς ΠΑΣΟΚ, κυρίως από πλευράς “παραδοσιακών” του ΠΑΣΟΚ. Είναι, υποθέτω αυτοί (όσοι απέμειναν) που ομνύουν στη Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη. Όμως εκεί ρητά αναφέρεται:
“8. Διαχωρίζεται οριστικά η εκκλησία από το κράτος και κοινωνικοποιείται η μοναστηριακή περιουσία”.
Η αλήθεια είναι από τότε που γράφτηκε η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη (και είχα και εγώ κάποια συμμετοχή στη διαμόρφωσή της) πολλά έχουν αλλάξει. Τότε, το 1974, η Ελλάδα έβγαινε από μια 7χρονη δικτατορία, ένα κράτος με αβέβαιο βηματισμό προς τη δημοκρατία, πολύ κοντά σε συνθήκες “τρίτου κόσμου”. Στα χρόνια που παρήλθαν έκτοτε ο κόσμος άλλαξε, η Ελλάδα άλλαξε. Η Ελλάδα από σχεδόν τριτοκοσμική χώρα εισήλθε στο σκληρό πυρήνα της Ευρώπης, εισήλθε δηλαδή στον “πρώτο” κόσμο (άλλο αν τώρα, λόγω Συριζανέλ, κινδυνεύει να οπισθοχωρήσει προς τριτοκοσμικές καταστάσεις και πάλι).
Ο “δεύτερος κόσμος” κατέρρευσε.
Η Ελλάδα σ’ αυτά τα χρόνια έκανε προόδους και οικονομικά και κοινωνικά. Πολλά έγιναν γιατί ήταν ώριμα, αρκετά ίσως γιατί “επιβλήθηκαν” ως εκ της συμμετοχής μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως χωρισμός εκκλησίας – κράτους δεν έγινε. Μπορεί γιατί δεν ζήσαμε ως έθνος το Διαφωτισμό. Σίγουρα γιατί υπήρχε στην πολιτική τάξη ο φόβος του “πολιτικού κόστους”.
Δεν είναι καιρός πια το κράτος να γίνει “λαϊκό”; Δεν είναι καιρός οι παπάδες να πληρώνονται από τους πιστούς; (υπάρχει γι’ αυτό προς διευκόλυνση της εκκλησίας το γερμανικό μοντέλο). Δεν είναι καιρός να καθιερωθεί γενικά ο πολιτικός όρκος; Δεν είναι καιρός να ισχύει γενικά για το κράτος ο πολιτικός γάμος -και όποιος θέλει πάει και στην εκκλησία; Δεν είναι καιρός το όνομα ενός νεογέννητου να δίδεται στο ληξιαρχείο και όποιοι γονείς θέλουν προφανώς να το βαφτίζουν κιόλας; Δεν είναι καιρός το μάθημα των θρησκευτικών να γίνει ιστορίας των θρησκειών και όποιος θέλει να του παρέχονται δυνατότητες, με προαιρετική διδασκαλία της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης;
Ο κατάλογος μπορεί να συνεχιστεί με πολλά ακόμα.
Για το σύνολο των αλλαγών θα χρειαστεί και συνταγματική αλλαγή. Γιατί να μην προταθεί να είναι στα προς αναθεώρηση άρθρα στην επικείμενη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος;
Και πάντως πολλά μπορούν να γίνουν απλά με νέους νόμους. Ας επιδιωχθεί. Από πολιτικής πλευράς είναι πιθανό σε τέτοια θέματα η Ν.Δ. που συγκεντρώνει και φιλελεύθερους και συντηρητικούς (έως πολύ δεξιούς) να αναγκαστεί να επιλέξει ψήφο κατά συνείδηση (και αυτό πρέπει να επιδιωχτεί).
Και ο Σύριζα τί θα κάνει; Θα υπερψηφίσει ως, υποτιθέμενο, αριστερό κόμμα -και θα κληθεί ως κυβέρνηση να το εφαρμόσει δημιουργώντας δυσκολίες στις (αγαστές) σχέσεις του με την εκκλησία; Και οι θεούσες των ΑΝΕΛ πώς θα συνυπάρξουν στην κυβέρνηση;
Αυτά όλα βέβαια προϋποθέτουν καθαρή θέση από τη Δημοκρατική Συμπαράταξη και ιδιαίτερα από το ΠΑΣΟΚ. Μπορεί να την έχει;