Το αποτέλεσμα είναι κακό , θα βάλει την χώρα σε μεγαλύτερη περιπέτεια και πρακτικά αυτό θα φανεί τους επόμενους μήνες. Μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος- σε απόλυτους αριθμούς βέβαια συνεχώς μειούμενο- επιμένει αυτοκαταστροφικά στο λάθος. Η συνείδητοποίηση της πραγματικότητας καθυστερεί πάντοτε έναντι της πραγματικότητας και αυτή την εναρμόνιση θέλησε να προλάβει ο Τσίπρας προκηρύσσοντας εκλογές. Στην επιδίωξη του τον διευκόλυναν τα κόμματα της αντιπολίτευσης στις14 Αυγούστου παρέχοντας του λευκή επιταγή χωρίς να συνδυάσουν την υπερψήφιση του τρίτου μνημονίου με όρους όπως η μή προκήρυξη εκλογών ή η αλλαγή του εκλογικού νόμου η η συγκρότηση κυβέρνησης ευρέως φάσματος. Του έδωσαν απλόχερα τo σκοινί για να τους κρεμάσει και αυτός δεν καθυστέρησε. Ανανέωσε έτσι την εντολή χωρίς να ανανεώσει σε τίποτε την πολιτική του και αυτο θα το συνειδητοποιήσουν και οι ψηφοφόροι του οσονούπω. Οι αφελείς η ιδιοτελείς χειροκροτητές της » εποχής Τσίπρα» σε λίγο θα αρχίσουν να τα γυρίζουν, αλλα απο τις πολλές στροφές έχουν χάσει κάθε ίχνος αξιοπιστίας. Πολλοί μικροκουβέληδες θα εμφανιστούν αλλα ολα αυτά μικρή σημασία θα έχουν όσο θα προχωράει η ευθυγράμμιση συνείδησης και πραγματικότητας. Και πολλοί ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες ηγέτες θα βγαίνουν απο την παρατεταμένη πλάνη τους, έκπληκτοι και ενοχλημένοι όπως ο κ. Σουλτς.
Δεν είμαι απο αυτούς που πιστεύουν στην πιθανότητα η στην χρησιμότητα νέων εκλογών είμαι όμως βέβαιος οτι η δεύτερη αξιολόγηση την Άνοιξη θα βρεί την χώρα σε αναταραχή και βαθειά κρίση. Ο στενός ηγετικός πυρήνας του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί και δεν θέλει να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στο κράτος και στην οικονομία, θα αναλωθεί στην ηθικολογία και θα καλλιεργήσει έτι περαιτέρω το μίσος και τον διχασμό με πρόθυμο λαγό στην βρώμικη δουλειά τον Καμένο. Πολύ σύντομα θα διαψευστούν και όσοι νομίζουν οτι ο Τσίπρας έχει καταλάβει τον μεσαίο χώρο μετατρεπόμενος σταδιακά σε σοσιαλδημοκράτη. Μιά πρώτη στυφή γεύση πήραν με την συγκρότηση της νέας κυβέρνησης. Η αίσθηση μου είναι οτι καλλιεργούν συστηματικά αυτόν τον μύθο κυρίως όσοι προτίθενται να επικουρήσουν τον Τσίπρα αντί να καταπιαστούν με την δύσκολη δουλειά της συγκρότησης του ενδιάμεσου σοσιαλδημοκρατικού -μεταρρυθμιστικού πόλου.
Παρά ταύτα υπήρχε δυνατότητα να ηττηθούν ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ;
Βεβαίως και υπήρχε και είχε προταθεί . Υπήρχαν δύο προτάσεις αμυντικού χαρακτήρα ( αλλα τι άλλο μπορούσε να γίνει σε λιγότερο απο ένα μήνα) και οι δύο. Η πρώτη, η συγκρότηση Ευρωπαϊκού Μετώπου των δυνάμεων του Ναι, δηλαδή ΝΔ, Ποτάμι , ΠΑΣΟΚ με επικεφαλής πρόσωπο κοινής αποδοχής, σταθερό ευρωπαϊστή , δοκιμασμένο και ταυτοχρόνως καινοτόμο. Τους πρότεινα τον Γιώργο Καμίνη. Ας αντιπρότειναν κάποιον άλλο. Η πρόταση αυτή πατώντας στο συμπαγές 40% του Ναι θα διασφάλιζε την πρώτη θέση και μόνο για ένα λόγο: γιατί θα έδινε ρεαλιστική προοπτική νίκης. Ήταν η μόνη πρόταση που θα μπορούσε στις παρούσες συνθήκες να ανατρέψει το προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ. Προϋπέθετε βέβαια οτι όλοι έθεταν ως πρώτη προτεραιότητα την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ και ήσαν έτοιμοι για προσωπικές υπερβάσεις και θυσίες . Κατι τέτοιο ,όπως αντιληφθήκαμε όσοι προωθήσαμε αυτή την πρόταση , δεν ήταν στις προθέσεις τους. Πολλοί είχαν συμβιβαστεί με την ηγεμονία του ΣΥΡΙΖΑ και αναζητούσαν συμπληρωματικό ρόλο( το περιβόητο » με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ») . Στην ΝΔ διαμορφώθηκαν δύο τάσεις . Η υποστήριξη προήλθε απο ποικίλα ρεύματα στο εσωτερικό της: Σαμαράς, Κυριάκος Μητσοτάκης, Άδωνις Γεωργιάδης. Η καραμανλική πτέρυγα και κάποιοι που επείγοντο να αρχίσει η διαδικασία εκλογής Προέδρου της ΝΔ η αντιτάχθηκαν η σιώπησαν. Την ηγεσία δε της ΝΔ την έβγαλε απο την ανάγκη να δικαιολογήσει πολιτικά την άρνηση της η προηγηθείσα απόρριψη της ιδέας απο Ποτάμι και ΠΑΣΟΚ.
Όταν οι δυνητικοί εκλογικοί σύμμαχοι αρνούνται, η ίδια η ιδέα του Μετώπου εξαερώνεται. Ας θυμηθούμε τα επιχειρήματα κατά της πρότασης:» Ήταν παρα φύση συνεργασία και επειδή η πολιτική δεν είναι αριθμητική δεν θα αθροίζονταν οι δυνάμεις των επιμέρους κομμάτων και το αποτέλεσμα θα ήταν υποδεέστερο του Ναι στο Δημοψήφισμα. Επίσης μια τέτοια πρόταση οδηγεί σε πόλωση» Αφού παρατηρήσω οτι και λιγότερο απο 40% αν κατέγραφαν πάλι θα ήσαν πρώτη δύναμη κερδίζοντας το μπόνους των 50 εδρών ας προσθέσω οτι ακριβώς αυτη η ένσταση εδράζεται στην αριθμητική και αγνοεί τα ποιοτικά πολιτικά χαρακτηριστικά. Παραβλέπει οτι το 40%;του Ναι ήταν ομοιογενές και συσπειρωμένο κατά του ΣΥΡΙΖΑ, άρα θα αποδεχόταν ευχαρίστως μια πρόταση που προέκυπτε ως φυσική συνέχεια της συσπείρωσης του Δημοψηφίσματος και ως λύση ανάγκης για την αντιμετώπιση των εκλογών. Ως προς δε την πόλωση καλό είναι να θυμίζουμε οτι εκλογές χωρίς πόλωση δεν υπάρχουν. Εδω η εξουθενωμένη ΝΔ μισοαναστήθηκε μέσα απο την ψευδαίσθηση της νίκης. Ως προς το παρά φύσιν της συνεργασίας προοδευτικών με την κεντροδεξιά ΝΔ, θα έλεγα οτι η προσέγγιση ειναι τουλάχιστον υπερβολική , την ώρα που ο Τσίπρας συνεργάζεται με τον ακροδεξιό εθνικιστή Καμμένο. Όταν δε αυτη η απροθυμία συνεργασίας εκπέμπεται απο χείλη στελεχών που δεν έλειψαν απο καμία κυβέρνηση των τελευταίων ετών είναι ελάχιστα πειστική.
Καταλήγω , λοιπόν, στο συμπέρασμα οτι αν όχι σε όλους , πάντως σε σημαντικά και με βαρύνοντα λόγο τμήματα των τριών κομμάτων δεν ήταν στις προτεραιότητες τους η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ. Καποιοι απροκάλυπτα άλλοι συγκαλυμμένα προσέβλεπαν σε συνεργασία μαζί του με τον ένα η τον άλλο τρόπο.
Η δεύτερη, επικουρική πρόταση ήταν η προεκλογική συνεργασία Ποταμιού και ΠΑΣΟΚ που θα ενεργοποιούσε και ενα κόσμο της ευρύτερης κεντροαριστεράς που ήταν επιφυλακτικός απέναντι σε αμφότερους τους σχηματισμούς. Το Ποτάμι απέρριψε ασυζητητί την ιδέα ενω και η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ δεν έδειξε προθυμία και επιμονή. Μάλλιασε η γλώσσα μας να τους λέμε οτι η διανομή του 10-11 % του εκλογικού σώματος είναι ελάχιστα ελκυστικός στόχος. Οτι ενωμένοι θα έδιναν τουλάχιστον ένα αξιοπρεπή ποσοτικά στόχο που θα τους εδραίωνε με διψήφιο ποσοστό στην τρίτη θέση και θα τους καθιστούσε πραγματικό τρίτο πόλο ικανό να επιρρεάσει μετεκλογικά τις εξελίξεις απο θέση σχετικής ισχύος. Κάποιοι και στους δύο σχηματισμούς κατα πάσα πιθανότητα δεν θα ακολουθούσαν αλλα οι απώλειες θα υπεραναπληρώνονταν απο την δυναμική της ενότητας. Τιποτε δεν συνέβη, διεμοίρασαν το 11% και το ΠΑΣΟΚ υπερίσχυσε σε ένα άτυπο , ευπρεπή και υπόγειο μικροεμφύλιο.
Η ουσία είναι οτι η αντιπολίτευση παραδόθηκε χωρίς να έχει στόχο είτε για την πρώτη είτε για την τρίτη θέση. Το «γυρίστε σπίτι σας» της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και το » δώστε μου 10% του Σταύρου Θεοδωράκη ήσαν συνθήματα εσωτερικού χώρου και περιορισμένων ακροατηρίων. Τώρα τα δύο κόμματα μπορεί και πρέπει να συντονίσουν άμεσα τις κοινοβουλευτικές τους ομάδες, πρακτικά οι δύο να λειτουργήσουν σαν μία και να είναι αυτός ο συντονισμός ένα πρώτο βήμα όσμωσης. Αυτό όμως δεν αρκεί.
Για ένα ΝΕΟ μεγάλο κόμμα
Το τι πρέπει να γίνει το έχουμε πει κατ επανάληψη . Θέλω να πιστεύω οτι τώρα οι ανάγκες της χώρας και οι αμείλικτοι αριθμοί θα έχουν κάνει όλους σοφότερους. Χρειαζόμαστε ενα νέο κόμμα της σοσιαλδημοκρατίας και του μεταρρυθμιστικού κέντρου. Και τώρα έχουμε λίγο μεν αλλα επαρκή χρόνο ωστε αυτό να προκύψει οχι σαν αντανακλαστική λύση ανάγκης αλλα να είναι προιόν σχεδίου και να πατάει σε στέρεη μεταρρυθμιστική βάση ικανή να μας επανασυνδέσει με τα λαϊκά στρώματα. Τονίζω το τελευταίο γιατί όταν η » εποχή Τσίπρα» τελειώσει με πάταγο στο εγγύς μέλλον αυτοί που του έδωσαν δεύτερη ευκαιρία και αυτοί που απείχαν πρέπει να έχουν να ακουμπήσουν την νέα τους απογοήτευση σε ενα χώρο ικανό να δώσει θετική προοπτική. Αλλιώς θα έρθουν τα χειρότερα . Σε ένα τοπίο πανευρωπαϊκά επιβαρυμένο απο τις μεταναστευτικές ροές , όπου όλα τα άνθη του κακού θα καλλιεργούνται στο έδαφος του ρατσισμού, του εθνικισμού και της ξενοφοβίας με λίπασμα την υψηλή ανεργία.
Χρειαζόμαστε ένα σχέδιο με χρονοδιάγραμμα που η κατάληξη του θα ειναι το ιδρυτικό Συνέδριο. Ιδρυτικό σημαίνει νέο κόμμα. Ούτε διευρύνσεις , ούτε συγκολλήσεις. Ούτε βιαστικές αθροίσεις που δεν έγιναν προεκλογικά όταν έπρεπε και είχαν νόημα. Η συνταγή, ο οδικός χάρτης, τα θέματα της ηγεσίας και του προγράμματος , πιθανά ενδιάμεσα βήματα σε μια πορεία ωρίμανσης πρέπει να είναι προιόν διαλόγου όλων των μερών που θα εμπλακούν σε αυτη την υπόθεση. Τρείς όμως προϋποθέσεις προηγούνται. Η συμφωνία οτι θα φτάσουμε σε κάτι νέο από μηδενική βάση στο οποίο τελικά θα ενσωματωθούν οι υπάρχουσες πολιτικές δυνάμεις , οτι θα έχει σταθερό μέτωπο στον λαϊκισμό και οτι δεν θα αλοιθωρίζει προς τον ΣΥΡΙΖΑ . Θα έχει στόχο εξαρχής να ηγεμονεύσει και οχι να συμπληρώσει.
Το Ποτάμι βγαίνει απο μια βαρειά ήττα. Είχε την τύχη όλων των κομμάτων με πολλές ταυτότητες που καταλήγουν χωρίς ταυτότητα. Δεν νομίζω οτι υπάρχει λάθος που να μην το διέπραξε. Απο τις σχέσεις με τον Τσίπρα που ξεκίνησαν ως ανεκπλήρωτο φλερτ και κατέληξαν τις τελευταίες μέρες σε επιθέσεις κατά του προσώπου του. Απο την κακοποίηση του αιτήματος για ανανέωση του πολιτικού συστήματος με την μετατροπή του στην άγονη και εσφαλμένη σύγκρουση νέου και παλιού. Τόσο εσφαλμένη ώστε με άνεση να την καταστήσει προεκλογική του αιχμή ο ΣΥΡΙΖΑ . Απο την δημιουργία κόμματος περι τον αρχηγό σε ένα αρχηγό χωρίς κόμμα. Τέλος με ένα διάχυτο ελιτισμό με την υπερπροβολή «των βαρειών ονομάτων και πτυχίων , των ανθρώπων που έχουν κάνει μετρήσιμα πράγματα στην ζωή τους και έχουν δουλέψει», μιας ενοχλητικής και υπεροπτικής αντίληψης μεταρρυθμιστικής καθαρότητας και αποκλειστικότητας, μιας εμφανούς έλλειψης λαϊκότητας. Η εικόνα που αποτύπωνε χαρακτηριστικά αυτή την παθογένεια ήταν εκείνη της τελευταιας οιωνεί προεκλογικής συγκέντρωσης όπου επτά πολύ σημαντικοί διανοούμενοι ανεβασμένοι σε σκαμπό παρουσίαζαν σεμιναριακού χαρακτήρα εισηγήσεις τέσσερις ημέρες πριν τις εκλογές. Για την αποτυχία ανέλαβε με γενναιότητα το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης ο Σταύρος Θεοδωράκης. Δεδομένης όμως της απειρίας του η ευθύνη νομίζω οτι βαραίνει σε μεγάλο βαθμό τους φίλους και συντρόφους απο την Αριστερα που τον πλαισίωσαν, έβλεπαν το λάθος και σιώπησαν. Η πολιτική γίνεται στην δημόσια σφαίρα και όχι στο ψιθυριστό, η διαφοροποίηση όποιο προσωπικό κόστος και αν περιέχει μπορεί να αποδειχθει σωτήρια όταν το λάθος είναι τόσο προφανές.
Όμως, όμως, όμως και παρα ταύτα το Ποτάμι είναι απολύτως απαραίτητο για την νέα προσπάθεια. Πρώτο και κύριο γιατί έχει ένα σταθερό μέτωπο στον λαϊκισμό όρο sine qua non για να προχωρήσουμε , δεύτερο γιατι ανεξαρτήτως χειρισμών πρώτο αντελήφθη την ανάγκη ανανέωσης του πολιτικού συστήματος και τρίτο γιατί έχει συγκεντρώσει ένα πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό προσηλωμένο στην ανάγκη μεταρρυθμίσεων. Απαλλαγμένος οριστικά – ελπίζω- απο την αμφιθυμία απέναντι στον Τσίπρα, ο Σταύρος Θεοδωράκης μπορεί να οδηγήσει το Ποτάμι πέρα απο την απογοήτευση, στον δρόμο της ενότητας και της ανανέωσης. Και όσοι είναι πολύ left liberal πρέπει να κατανοήσουν οτι αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να διαχυθούν οι ιδέες τους σε ευρύτερα ακροατήρια.
Το ΠΑΣΟΚ μέσω της Δημοκρατικής Συμπαράταξης (την οποία και ψήφισα) πέτυχε ενα ικανοποιητικό αποτέλεσμα . Ανέβασε κατά μιάμιση μονάδα τα ποσοστά του, επαναπάτρισε ενα μέρος του ΚΙΔΗΣΟ και κάποιους παλιούς ψηφοφόρους. Όμως έμεινε πολύ πίσω απο το τόσο περιφρονημένο ποσοστό της Ελιάς και σε καμιά περίπτωση δεν απέκτησε δυναμική τρίτου πόλου. Μπορεί να αποδειχτεί το 6,3% εφαλτήριο αν ενταχθεί στο σχέδιο για το νέο κόμμα. Εφαλτήριο δηλαδή για την παράταξη και όχι για το ΠΑΣΟΚ. Αν τροφοδοτήσει την ψευδαίσθηση οτι με μια πολιτική αναμονής και μαζικού επαναπατρισμού , το ΠΑΣΟΚ σαν τέτοιο θα ξαναγίνει μεγάλο τότε το ποσοστό θα αποδειχθεί παγίδα .Οι προκλήσεις και τα προβλήματα με τα οποία καλείται να αναμετρηθεί το ΠΑΣΟΚ είναι αντιστρόφως ανάλογα με αυτά που αντιμετωπίζει το Ποτάμι. Έχει μηχανισμό ο οποίος συντηρεί στο πιό χαμηλό επίπεδο το κόμμα, έχει ιστορικότητα η οποία βοηθάει στην διατήρηση κάποιων δυνάμεων αλλά μπορεί και να αποδειχθεί εμπόδιο για την νέα προσπάθεια. Εν κατακλείδι όλα θα κριθούν απο τον γενικό προσανατολισμό, απο την μεγάλη απόφαση και εικόνα. Ένα τμήμα του κόμματος κυρίως απο τα λεγόμενα ιστορικά στελέχη πρέπει να συμφιλιωθεί με μια διπλή παραδοχή. Οτι το ΠΑΣΟΚ σαν τέτοιο έκλεισε τον κύκλο του και οτι η κεντροαριστερα του μέλλοντος τους δεν θα έχει εκείνα τα χαρακτηριστικά της δεκαετίας του 80. Θα είναι δηλαδή μεταρρυθμιστική και όχι αγκυρωμένη στο κράτος. Θα είναι δηλαδη πιο πολύ σοσιαλδημοκρατική με την συνδρομή του μεταρρυθμιστικού κέντρου. Και αυτό γιατί «κεντροαριστερά » με εκείνα τα στοιχεία έχει η χώρα, τον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν χρειάζεται πρώτη, πόςο μάλλον δεύτερη. Αν λοιπόν, επικρατήσουν ιδιοκτησιακές αντιλήψεις ( άντε με κάποιο μικρό πανωσήκωμα) και ονειρώξεις για επιστροφή στις καλές » αριστερές» εποχές η κατάληξη θα είναι να πληρώνει ο χώρος ΕΝΦΙΑ στον ΣΥΡΙΖΑ. Ελπίζω οτι αυτό δεν θα συμβεί. Είναι γεγονός οτι η Φώφη Γεννηματά ισορρόπησε προεκλογικά ανάμεσα σε διαφορετικές προσεγγίσεις. Η ίδια η φύση της προεκλογικής περιόδου και η μάχη επιβίωσης που έδινε ο χώρος το επέτρεπε. Τώρα ήρθε η ώρα της επιλογής για να πάμε με δυναμισμό μπροστά.
Η υπόθεση του νέου κόμματος δεν είναι υποθεση μόνο του ΠΑΣΟΚ και του Ποταμιού και αν μείνει σε αυτό το πλαίσιο είναι καταδικασμένη. Είναι υπόθεση χιλιάδων ανθρώπων που δεν τους συνεγείρει κάποιος απο τους υπάρχοντες σχηματισμούς. Υπάρχουν στελέχη με μεταρρυθμιστικές περγαμηνές και δυνατότητα προσφοράς. Η εμπειρία λέει οτι δεν πρόκειται να συγκινηθούν απο εκκλήσεις επιστροφής στο σπίτι η απο προσκλητήρια του τύπου » ανοίξαμε και σας περιμένουμε». Θα έρθουν σαν συνδημιουργοί και μόνο.
Άρα το πρώτο είναι να καθίσουμε και να συζητήσουμε. Μια ομάδα κοινής αποδοχής μπορεί να πάρει την πρωτοβουλία. Αν ξέρουμε που θέλουμε να φτάσουμε, θα κάνουμε τα αναγκαία βήματα , ίσως με κάποιους μικρούς συμβιβασμούς, για να προχωρήσουμε. Χωρίς άλλη καθυστέρηση. Χωρίς άλλα λάθη.
ΥΓ. Πιστεύω οτι σε αυτή την νέα φάση η Μεταρρύθμιση μπορει να διαδραματίσει σοβαρό ρόλο. Τον ρόλο για τον οποίο άλλωστε την δημιουργήσαμε, αυτόν της ενότητας, ανανέωσης και ανασυγκρότησης συνολικά του χώρου. Σε αυτη την κατεύθυνση, σε ένα νέο ξεκίνημα, θα συνέβαλε τα μέγιστα η συγκρότηση μιας νέας, πλουραλιστικής και ταυτόχρονα λειτουργικής Συντακτικής Επιτροπής.