H αναζήτηση της αλήθειας δεν μπορεί να σταματήσει ποτέ. Δεν μπορεί να μετατεθεί, δεν μπορεί να αναβληθεί. Πρέπει να την αντιμετωπίσεις, και μάλιστα εδώ και τώρα.

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ, στις 10 Οκτωβρίου του 1930, γεννήθηκε ο Χάρολντ Πίντερ.

 Χάρολντ Πίντερ, η ομιλία του κατά την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2005

Το 1958 έγραψα: «Δεν υπάρχουν καθαρές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αυτού που είναι πραγματικό και αυτού που δεν είναι, και κατά τον ίδιο τρόπο δεν υπάρχουν καθαρές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αυτού που είναι αληθινό και αυτού που δεν είναι. Δεν πρέπει κάτι να είναι οπωσδήποτε αληθινό ή μη αληθινό, μπορεί να είναι και τα δυο, και αληθινό και μη αληθινό».

Πιστεύω ότι αυτοί οι ισχυρισμοί ισχύουν ακόμα και σήμερα σε γενικές γραμμές σε ότι αφορά στην διερεύνηση της πραγματικότητας και της τέχνης. Ως συγγραφέας ακολουθώ αυτό το πιστεύω, ως πολίτης δεν μπορώ να το κάνω. Ως πολίτης πρέπει να αναρωτιέμαι: Τι είναι αληθινό; Τι είναι μη αληθινό;

Η αλήθεια σε ένα θεατρικό έργο είναι πάντα δύσκολα προσεγγίσιμη. Ποτέ δεν μπορείς να την απαντήσεις εξ ολοκλήρου, παρόλο που αναγκαστικά την αναζητείς. Η αναζήτηση είναι ξεκάθαρα η ώθηση της προσπάθειάς μας. Η αναζήτηση είναι ο σκοπός μας. Τις περισσότερες φορές σκοντάφτει κανείς μέσα στο σκοτάδι πάνω στην αλήθεια, συγκρούεται μαζί της, καταφέρνει μόνο να της ρίξει μια κλεφτή ματιά ή αντικρίζει μόνο ένα περίγραμμα που δείχνει να μοιάζει με την αλήθεια, χωρίς τις περισσότερες φορές καν να συνειδητοποιήσει ότι συνέβησαν όλα αυτά. Η αλήθεια, η πραγματική όμως, συμπυκνώνεται στο γεγονός ότι στο δραματικό θεατρικό έργο δεν μπορεί κανείς να βρει την ολική αλήθεια. Υπάρχουν πολλές αλήθειες. Αυτές οι αλήθειες αντικρούονται, και αντικατοπτρίζουν, αγνοούν και κοροϊδεύουν η μια την άλλη, διαφοροποιούνται, είναι τυφλές η μια για την άλλη. Μερικές φορές αισθάνεται κανείς ότι κρατάει στο χέρι του για μια στιγμή την αλήθεια, μετά όμως η αλήθεια αυτή ξεγλιστράει μέσα από τα δάχτυλά του και χάνεται.

Πολλές φορές με έχουν ρωτήσει πως δημιουργούνται τα έργα μου. Δεν είμαι σε θέση να το πω. Μου είναι εντελώς αδύνατον να περιγράψω τα έργα μου, μπορώ μόνο να πω ότι στα έργα μου συνέβη αυτό, ο τάδε είπε εκείνο, οι δείνα έπραξαν το άλλο.

Τα περισσότερα έργα μου δημιουργούνται από μια πρόταση, από μια λέξη ή από μια εικόνα. Την μια λέξη ακολουθεί λίγο αργότερα μια εικόνα. Δίνω δυο παραδείγματα από δυο σειρές, τις οποίες ξαφνικά εμπνεύστηκα, και τις οποίες ακολούθησε στη συνέχεια η εικόνα.
Τα θεατρικά έργα στα οποία αναφέρομαι εδώ είναι το «The Homecoming» και το «Old Times». Η πρώτη φράση από το «The Homecoming» είναι η εξής: «Τι έκανες με το ψαλίδι;». Η πρώτη λέξη από το «Old Times» είναι: «Σκοτάδι».

Αυτά ήταν όλα και όλα εκείνα από τα οποία ξεκίνησα.

Στην πρώτη περίπτωση ψάχνει κάποιος προφανώς ένα ψαλίδι και ήθελε να μάθει από κάποιον άλλο, τον οποίο και υποπτευότανε ότι ίσως να το είχε κλέψει, τι απέγινε. Αλλά κατά κάποιον τρόπο γνώριζα ότι ο ερωτηθής ενδιαφερόταν ουσιαστικά τόσο λίγο για το ψαλίδι, όσο και εκείνος που ρώτησε.

Το «σκοτάδι» το αντιλήφτηκα ως περιγραφή των μαλλιών ενός ατόμου, των μαλλιών μιας γυναίκας, όπως και ως απάντηση σε μια ερώτηση. Και σε αυτές τις δυο περιπτώσεις έπρεπε να αναζητήσω την υπόθεση. Αυτό έγινε οπτικά, ήταν μια πολύ αργή εναλλαγή σκιών και φωτός.

Οταν ξεκινάω να γράφω ένα έργο ονομάζω τα πρόσωπα πάντα Α, Β και Γ.

Στο έργο, από το οποίο εξελίχτηκε το «The Homecoming», είδα έναν άντρα να εισέρχεται σε ένα γυμνό δωμάτιο και να απευθύνει την ερώτησή του σε ένα νεαρότερο άντρα που καθόταν σε έναν απαίσιο καναπέ και διάβαζε. Κατά κάποιον τρόπο αισθανόμουνα ότι ο Α ήταν ο πατέρας του Β, αλλά δεν μπορούσα να το αποδείξω. Η αίσθησή μου πάντως επιβεβαιώθηκε λίγο αργότερα, όταν ο Β (ο μετέπειτα Lenny) είπε στον A (τον μετέπειτα Max): «Θα ήθελαν τώρα να αλλάξω το θέμα της συζήτησης, εντάξει μπαμπά; Θέλω να σε ρωτήσω κάτι. Πως θα χαρακτήριζες το φαγητό μας που φάγαμε νωρίτερα; Πως ονομάζεται κάτι τέτοιο; Γιατί δεν αγοράζεις κάνα σκυλί; Αυτό θα έτρωγε κάτι τέτοιο. Πράγματι. Αλλά εσύ εδώ δεν μαγειρεύεις για μια αγέλη σκυλιών». Από την στιγμή λοιπόν που ο Β ονόμασε τον Α «μπαμπά» μου φάνηκε πια λογικό να υποθέσω ότι πρόκειται για τον πατέρα και το παιδί του. Ο Α φαινόταν ότι ήταν ο μάγειρας, η τέχνη του οποίου δεν τύχαινε και μεγάλης αναγνώρισης. Σήμαινε αυτό ότι δεν υπήρχε μητέρα; Δεν το ήξερα ακόμα. Αλλά, έτσι είπα στον εαυτό μου, αρχικά ποτέ δεν ξέρουμε ποια θα είναι η εξέλιξη.

«Σκοτάδι». Ένα μεγάλο παράθυρο. Νυχτερινός ουρανός. Ενας άντρας, ο Α (ο μετέπειτα Deeley), και η γυναίκα του, η Β (η μετέπειτα Kate) κάθονται και πίνουν. «Χοντρό ή λιγνό;», ρωτάει ο άντρας. Για τι ακριβώς μιλάνε; Αλλά τότε βλέπω στο παραθύρι να στέκεται μια γυναίκα, η Γ (η μετέπειτα Anna ). Το φως που πέφτει πάνω της είναι διαφορετικό, στέκεται με την πλάτη στραμμένη προς τους άλλους, τα μαλλιά της είναι σκούρα.

Είναι μια παράξενη στιγμή, η στιγμή όπου δημιουργείς πρόσωπα που μέχρι τότε δεν υπήρχαν. Αυτό που ακολουθεί συντελείται με άλματα, αόριστα, σαν να πρόκειται για μια παραίσθηση, έστω και αν μερικές φορές μοιάζει με ασυγκράτητη χιονοστιβάδα. Ο συγγραφέας βρίσκεται σε μια παράξενη θέση. Τα πρόσωπα που δημιουργεί δεν τον υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες. Του αρνούνται. Είναι δύσκολο να τα βρει μαζί τους, είναι αδύνατο να τα ορίσει. Δεν δέχονται κανενός είδους υποδείξεις. Κατά κάποιον τρόπο παίζει μαζί τους ένα ατέλειωτο παιχνίδι: της γάτας με το ποντίκι, την τυφλόμυγα, κρυφτό. Αλλά εντέλει συνειδητοποιεί ότι έχει να κάνει με ανθρώπους από σάρκα και οστά, με ανθρώπους που διαθέτουν την δική τους θέληση και την ατομική τους ευαισθησία, και που απαρτίζονται από τμήματα που δεν μπορεί να τα αλλάξει, να τα επηρεάσει, να τα παραμορφώσει.

Η γλώσσα στην τέχνη είναι μια πολυερμηνευόμενη υπόθεση, είναι κινούμενη άμμος ή τραμπολίνο, είναι μια παγωμένη λιμνούλα τον πάγο της οποίας ο συγγραφέας μπορεί να σπάσει ανά πάσα στιγμή όταν βαδίζει πάνω του.

Αλλά όπως είπα, η αναζήτηση της αλήθειας δεν μπορεί να σταματήσει ποτέ. Δεν μπορεί να μετατεθεί, δεν μπορεί να αναβληθεί. Πρέπει να την αντιμετωπίσεις, και μάλιστα εδώ και τώρα.

[Το απόσπασμα της ομιλίας του Πίντερ στα ελληνικά προέρχεται από το openitnow, όπου μπορεί κανείς να βρει μεταφρασμένο το πλήρες κείμενο.]

Η συνέχεια στο https://dimartblog.com/2013/10/10/harold–pinter-1/