Να βάλουμε για ύμνο της Ευρώπης την Ωδή στη Χαρά, ή μήπως το τελευταίο κομμάτι του Πράισνερ στη Μπλε ταινία; Τέτοια θα ήταν ωραία να συζητάμε για την Ευρώπη, τέτοια διλήμματα να έχουμε. Αντί γι’ αυτό, δυστυχώς κουβεντιάζουμε για κρίση, για οπισθοδρόμηση, για αναδίπλωση των πολιτών της ηπείρου στους εθνικισμούς τους, για αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής ιδέας. Και δεν χαιρόμαστε όπως ο Ντελόρ για την ΕΕ που πήρε το Νόμπελ.
.
Το κομμάτι του Πράισνερ στη Μπλε ταινία του Κισλόφσκι, είναι μελοποίηση του αποσπάσματος της επιστολής του Παύλου προς Κορινθίους. Εάν τις γλώσσες των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί. «Ουδέν είμι», τραγουδά η χορωδία, πολωνική να είναι; Όλα τα ρήματα τα τονίζουν λάθος, κι αυτό ακόμα είναι τόσο συγκινητικό. Πάντα οι άνθρωποι τονίζουν λάθος τις οικουμενικές γλώσσες, και τα ελληνικά της επιστολής του Παύλου είναι οικουμενική γλώσσα. Ο ίδιος ήταν άνθρωπος με οικουμενικές φιλοδοξίες, ζούσε στην εποχή ενός οικουμενικού κράτους, ή τέλος πάντων μιας αυτοκρατορίας με οικουμενικές φιλοδοξίες, επίσης.
.
Ναι, μα είναι απόσπασμα χριστιανικού κειμένου και δεν μπορούμε να καπελώσουμε την Ευρώπη με το χριστιανισμό, θα έλεγαν οι οπαδοί του άλλου ύμνου, της Ωδής στη χαρά του Μπετόβεν, χωρίς τους στίχους. Θα πάρουν αέρα οι Χριστιανοδημοκράτες, θα λένε μετά ότι αυτοί κυβερνούν. Υπάρχουν τέτοιοι κίνδυνοι σ’ αυτή την επιλογή.
.
Και η χαρά σαν συναίσθημα δεν είναι πιο αυθόρμητο από την αγάπη; Χαρά, κόρη από τα Ηλύσια… Ωχ, αυτά τα Ηλύσια δεν είναι χριστιανικά; Όχι καλέ, είναι αρχαιοελληνικά, τα Ηλύσια Πεδία! Μα μήπως είναι γαλλοκεντρικά; Les Champs Elysees! Αλλά είπαμε, είναι χωρίς τους στίχους. Όμως κάποια σημασία έχουν και οι στίχοι, γιατί λένε «Αγκαλιαστείτε εκατομμύρια, για όλους τους ανθρώπους αυτό το φιλί.»
Όμως χρησιμοποιήθηκε σε λάθος εποχές από λάθος ανθρώπους ο ύμνος αυτός, οπότε ας αφήσουμε τους στίχους στην άκρη.
.
.
Τι καλά θα ήταν να κουβεντιάζαμε τέτοια για την Ευρώπη, και να τσακωνόμαστε για το αν η αγάπη ήταν απλώς ένα διαφημιστικό κόλπο για την εξάπλωση του Χριστιανισμού, που το ξέχασε όταν κυριάρχησε και χωρίς αγάπη καθάρισε τους αντιπάλους του, ή μπορεί να απομονωθεί σαν ιδέα και να εκφράσει μια πολιτική στάση της Ευρώπης απέναντι στους πολίτες της και στον κόσμο… Τι καλά θα ήταν.
.
Αντί γι’ αυτό, έχουμε τις ειρωνείες, τώρα που διαλύεται το πήρε το Νόμπελ Ειρήνης η ΕΕ! Ή, δεν έκανε τίποτε η ΕΕ για τον εμφύλιο στη Γιουγκοσλαβία! Πράγμα που δεν είναι αλήθεια, βέβαια, αλλά πότε ασχοληθήκαμε με την αλήθεια του εμφύλιου στη Γιουγκοσλαβία εμείς, για να το κάνουμε τώρα, πίσω –πίσω;
.
Αντί γι αυτό, λέμε, η Ευρώπη δεν κατάφερε το ένα, δεν κατάφερε το άλλο. Είναι μια οικονομική ένωση, τίποτε περισσότερο. Λες και δεν είμαστε εμείς η Ευρώπη, αλλά κάποια θεά που αποφασίζει και απλώς μπορούμε να γκρινιάζουμε και να κοπανιόμαστε. Λες και δεν αποφάσισαν οι λαοί, ο γαλλικός συγκεκριμένα, να σταματήσουν την πολιτική της ενοποίηση, επειδή «δεν τους άρεσε εκείνη η Ευρώπη». Έχω φίλους στη Γαλλία, αριστερούς, που ψήφισαν εναντίον της ενοποίησης με αυτό το σκεπτικό. Και τώρα δεν τους αρέσει ούτε ετούτη η Ευρώπη, που είναι μόνο οικονομική Ένωση. Να κάνανε και λίγη αυτοκριτική τουλάχιστον…
.
Αυτοί που ποτέ δεν ήθελαν την Ευρώπη, της κάνουν κριτική από όλες τις πλευρές, αυτοί που τη θέλουν, όπως εγώ, το ρίχνουν στο τραγούδι. Ξέρω τα λόγια της Ωδής στη Χαρά του Σίλερ, απ’ έξω στα γερμανικά, ξέρω και τα στραβοτονισμένα ελληνικά του Παύλου στον Πράισνερ, κι όπως οι πιστοί μιας θρησκείας υποτονθορίζουν τροπάρια όταν μερακλώνουν, έτσι κι εγώ, πιστή μιας θρησκείας, γιορτάζω μοναχικά το Νόμπελ Ειρήνης στην ΕΕ. Είμαι φανατική οπαδός, κακό αυτό, αλλά καλύτερα από άλλους φανατισμούς. Σημαίνει, υπενθυμίζω διαρκώς στον εαυτό μου, που έχει την τάση να φανατίζεται γρήγορα και εύκολα, ότι μου αρέσει η συνεχής προσπάθεια της ευρωπαϊκής ιδέας να δέχεται τον άλλον ως ίσο, να εφαρμόζει τα ανθρώπινα δικαιώματα στον τρόπο που αντιλαμβάνεται την ανθρωπότητα, με τάση να επεκτείνει τα δικαιώματα και στον κόσμο των ζώων. Σημαίνει προσπάθεια να καταλαβαίνεις τι έχει συμβεί στη χώρα αυτή και τους γείτονές της, σημαίνει να είσαι έτοιμος να τους ακούσεις, σημαίνει να θέλεις να καταργήσεις τα σύνορά σου μέσα σε μια ομοσπονδία, σημαίνει να πιστεύεις ότι μπορείς να παραιτηθείς από τους εξοπλισμούς και από μέρος της εθνικής κυριαρχίας ήρεμα και ώριμα, σημαίνει ότι ελπίζεις πως μέσα σ’ αυτά τα ευρωπαϊκά σύνορα θα γίνει κάποια στιγμή η σοβαρή συζήτηση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχουν και που δημιουργούν οι μετανάστες, θα σταματήσει η υποκρισία και ο ρατσισμός, θα σταθούν οι άνθρωποι με ειλικρίνεια απέναντι στις ανάγκες τους κι απέναντι στον απέναντι. Αν δεν εμπιστευτώ την Ευρώπη, που έχει περάσει από σαράντα κύματα κι ακόμα παλεύει για όλ’ αυτά, ποιον θα εμπιστευτώ; Το πόσο προσπάθησε στο κάθε τι, με τα λάθη της, με τις γκάφες της, το πόσα έκανε για ισότητα, πάρτε παράδειγμα την τρέλα με τις γλώσσες όλων των κρατών να είναι επίσημες, για να μην αδικηθεί καμία, μόνο αυτό δείχνει το κουπί που τραβάει, την ασίγαστη προσπάθεια που κάνει.
.
Η αγάπη, νομίζω, είναι πιο καλλιεργήσιμο συναίσθημα. Ξεκινάς από την αγάπη στο παιδί σου, στους γονείς σου, από τον έρωτα, και μπορείς να την καλλιεργήσεις και για άλλους. Αλλά και η χαρά καλλιεργείται, μαθαίνεις να χαίρεσαι με τους άλλους, οι άνθρωποι είναι απολύτως κατάλληλοι για να προσφέρουν χαρά ο ένας στον άλλον.
.
Δύσκολη επιλογή, έτσι;
.
.
.