—Το Cabaret Voltaire λειτουργεί για να θυμίζει ότι υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που ζουν για άλλα ιδανικά, πέρα από τον πόλεμο και τον εθνικισμό—

Hugo Ball, Ζυρίχη 1916

—της Σεβερίν Κλειδωνά—

Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την πρώτη εμφάνιση των ντανταϊστών στη Ζυρίχη και η ήρεμη, καλοκουρδισμένη πόλη του ελβετικού βορρά αναδεικνύει αυτή την επέτειο με πολλές και διαφορετικές εκδηλώσεις αφιερωμένες στο πιο αναρχικό από τα καλλιτεχνικά κινήματα του 20ού αιώνα.

Το Cabaret Voltaire, το μέρος απ’όπου ξεκίνησε το Νταντά, ξεχωρίζει ως ο «τιμώμενος χώρος» καλλιτεχνικού και ιστορικού ενδιαφέροντος.

Στο ανηφορικό κέντρο της παλιάς πλακόστρωτης πόλης, στην οδό Spiegelgasse 1, στο χώρο μιας παλιάς ταβέρνας, ο Hugo Ball, ποιητής, μουσικός και θεατρικός παραγωγός και η σύντροφός του Emily Hennigs, επίσης ιδιαίτερη περίπτωση ποιήτριας και χορεύτριας, αποφασίζουν να στήσουν ένα καλλιτεχνικό βήμα για τους περιφερόμενους καλλιτέχνες της πόλης, εμιγκρέδες οι περισσότεροι που είχαν βρει καταφύγιο στην ουδέτερη Ελβετία κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Ball ονομάζει το κλαμπ Cabaret Voltaire (φόρος τιμής στο γάλλο φιλόσοφο ή μήπως ένα ακόμα λογοπαίγνιο;) και με ανοιχτή πρόσκληση στις εφημερίδες αναζητά συνοδοιπόρους πρόθυμους να μετατρέψουν τα αρνητικά συναισθήματα για την καταστροφικότητα του πολέμου σε καλλιτεχνική και πολιτική αμφισβήτηση. Η ανταπόκριση είναι άμεση: ο Tristan Tzara, συγγραφέας και ποιητής, και ο Marcel Janco, αρχιτέκτονας και ποιητής, καταφτάνουν από τους πρώτους και, ανοίγοντας ένα λεξικό σε τυχαία σελίδα, λέει ο αστικός μύθος, επιλέγουν το όνομα dada για το κίνημά τους. Το ημερολόγιο δείχνει 8 Φεβρουαρίου 1916.

Marcel Janco, Cabaret Voltaire, 1916

Στον ίδιο δρόμο, λίγα μέτρα πιο κάτω, την ίδια ακριβώς εποχή, ένας άλλος αυτοεξόριστος προετοιμάζει κρυφά κάτι μεγάλο, το όνομά του είναι Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνωφ και «Λένιν» ένα από τα επαναστατικά του ψεωδώνυμα.

Το Cabaret Voltaire γίνεται το άντρο της απόλυτης πρόκλησης, όπου διοργανώνονται τα πιο αλλόκοτα και ανατρεπτικά event, όπως απαγγελίες αφηρημένης ποίησης υπό θορυβώδη μουσικά εφέ, αναγνώσεις λογοτεχνικών κειμένων χωρίς κανένα απολύτως νόημα, αυτοσχεδιαστικά δρώμενα με χορό και κίνηση. Οι ντανταϊστές είναι οι πρώτοι περφόρμερ στην ιστορία της τέχνης και το Cabaret Voltaire γίνεται η σκηνή τους. Στο Cabaret Voltaire η καλλιτεχνική αμφισβήτηση συναντά την πολιτική κριτική και σάτιρα και το παιχνίδι τους γίνεται ένα. Με διακηρύξεις, περιοδικά και μανιφέστα, με μαζικές διαμαρτυρίες και συγκεντρώσεις, οι ντανταϊστές απορρίπτουν κάθε ίχνος λογικής, αρνούνται όλα τα ιδεολογικά βάρη, επιζητούν την πλήρη ρήξη με όλες τις συμβάσεις.

Εντωμεταξύ τα χρόνια γρήγορα περνούν, ο πόλεμος τελείωσε και ο ντανταϊσμός άνοιξε τα φτερά του και πέταξε από το στενό δρομάκι του Νiederdof σε πολλές χώρες της Ευρώπης, έφτασε μέχρι την Αμερική ενώ στο Παρίσι, ο Μπρετόν και ο Αραγκόν υποδέχτηκαν τον Τzara σχεδόν σαν Μεσσία. Ο διαφωνίες όμως σχετικά με την εξέλιξη του κινήματος δεν θ’αργήσουν να εκδηλωθούν και κάπου εκεί το νταντά θα διαλυθεί, έχοντας διαγράψει μια σύντομη αλλά τόσο ιδιαίτερη τροχιά στην ιστορία της τέχνης και αφήνοντας πολύ έντονο το στίγμα του στο σουρρεαλισμό και σε όλα τα μετάπειτα ρεύματα της αβάν-γκαρντ.

Το Cabaret Voltaire, ως λίκνο του ντανταϊσμού και ιστορικό τοπόσημο της Ζυρίχης, ακολουθεί τη δική του διαδρομή στο χρόνο. Το 2001 πέρασε στην ιδιοκτησία της ασφαλιστικής εταιρίας Swiss Life, η οποία σχεδίαζε την ανακατασκευή του κτιρίου για να δημιουργήσει πολυτελή διαμερίσματα στους ορόφους και ένα μεγάλο φαρμακείο στο ισόγειο. Το σχέδιο όμως τελικά δεν προχώρησε με επεισοδιακό τρόπο: το 2002 γίνεται κατάληψη του κτιρίου από καλλιτέχνες της πόλης, οι οποίοι διαμαρτύρονται για την εμπορική εκμετάλλευση του χώρου, αυτοπροσδιορίζονται ως νεο-ντανταϊστές και με τα πάρτυ και τις καλλιτεχνικές τους περφόρμανς επί εννέα εβδομάδες δημιουργούν αίσθηση σε αυτήν την κεντρική και πανάκριβη συνοικία του κέντρου της πόλης…

Διαβάστε τη συνέχεια στο dim/art