Ο Ουμπέρτο Έκο στο μυθιστόρημα του «Το Κοιμητήριο της Πράγας»,  που έχει ως αντικείμενο τις θεωρίες συνωμοσίας, βάζει τον ήρωά του να λέει: «Όταν ένας κατάσκοπος θέλει να πουλήσει κάποια πληροφορία, το μόνο που έχει να κάνει είναι να αφηγηθεί κάτι που μπορείτε να βρείτε σε οποιοδήποτε πάγκο με βιβλία από δεύτερο χέρι».

Υποθέτω ότι με την κουβέντα του αυτή ο Έκο, δεν θέλησε να μας μιλήσει μόνον για την τέχνη της κατασκοπίας. Τέχνη η οποία, μεταξύ άλλων, συνίσταται και στην ικανότητα του κατασκόπου, να εξαπατά παρουσιάζοντας τις φανταστικές πληροφορίες του, ως πραγματικές. Θέλησε να μιλήσει και για τα παλαιοβιβλιοπωλεία. Τη μεγάλη πηγή γνώσεων της οποίας την ποικιλία γνωρίζουν και εκτιμούν οι βιβλιοδίφες.

Ως αυτόκλητος, λοιπόν, συνήγορος της πρόθεσης που του αποδίδω, θα αποπειραθώ να την επεκτείνω, απαριθμώντας τα οφέλη της αναζήτησης και αγοράς βιβλίων από δεύτερο χέρι.

Το πρώτο λοιπόν όφελος, γι’ αυτόν που ανασκαλεύει τους πάγκους των παλαιοβιβλιοπωλών, είναι ότι μετέχει σε ένα είδος κυνηγιού θησαυρού, που παρόμοιό του, δεν θα βρει  – έναντι των άλλων πλεονεκτημάτων που του παρέχονται – στα οργανωμένα, κατά συγγραφέα ή είδος, ράφια των βιβλιοπωλείων. Δεν ξέρει ποτέ αυτό που  θα ανακαλύψει. Κι όταν συμβεί να σκοντάψει πάνω σε ένα βιβλίο που τον ενδιαφέρει, τότε δημιουργείται ένας σπινθήρας, τόσο λαμπρός, όσο αυτός που αστράφτει όταν η διάθεσή μας συμπίπτει με το ξεχασμένο ή άγνωστο τραγούδι που ακούγεται τυχαία από το ραδιόφωνο.

Το δεύτερο, αφορά σε μια μοναδική ιδιότητα των μεταχειρισμένων βιβλίων.  Ότι δηλαδή, βρίσκεται σε αυτά κρυμμένη, η πιο υλική, η πιο χειροπιαστή απόδειξη της συνέχειας του πολιτισμού και της γνώσης. Φυσικά, όλα τα βιβλία τυπώνουν και αποθησαυρίζουν τη γνώση και τις σκέψεις του συγγραφέα τους. Όμως στα μεταχειρισμένα, συμβαίνει και κάτι ακόμα:  Στις σελίδες τους αποτυπώνεται, η δική τους ιστορία, και μαζί της, η ιστορία και η μνήμη του προηγούμενου κατόχου τους.

Μοιάζουν δηλαδή, κάπως, με τα παλαιά χειρόγραφα. Ο αναγνώστης αφήνει το ακούσιο ή εκούσιο ίχνος της χρήσης τους: Έναν λεκέ από καφέ, ή από δάκρυ. Τις υπογραμμίσεις και τις παρατηρήσεις στο περιθώριο. Μια καρτ-ποστάλ ή ένα εισιτήριο κινηματογράφου που χρησιμοποιήθηκε ως σελιδοδείκτης. Έτσι το μεταχειρισμένο βιβλίο προσθέτει μια δεύτερη – επαυξημένη όπως λένε οι ψηφιακοί δημιουργοί – εμπειρία στον αναγνώστη την οποία δεν θα βρει σε ένα καινούργιο.

Ανάμεσα στα οφέλη τους, δεν θα έπρεπε να παραλείψουμε το μικρό τους κόστος και επίσης, τη συμβολή τους στην αειφορία, αφού η επαναχρησιμοποίησή τους, εξοικονομεί φυσικούς πόρους. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα; Το ότι χαρίζουν μια δεύτερη, τρίτη, και ποιος ξέρει ποια επόμενη ζωή, σε έναν τίτλο που μπορεί να έχει εξαντληθεί.

Βεβαίως τα μεταχειρισμένα βιβλία έχουν και μειονεκτήματα, τα οποία όμως είναι υποδεέστερα των πλεονεκτημάτων τους. Όπως π.χ. ότι από την πώληση του μεταχειρισμένου βιβλίου, δεν μπαίνει τίποτε στον λογαριασμό του συγγραφέα και του εκδότη, οι οποίοι προφανώς, πρέπει να ζήσουν. Όμως το μειονέκτημα αυτό, δεν πρέπει να τους απασχολεί. Θα το ισοφαρίσει, προοπτικά, η αύξηση του αναγνωστικού κοινού στο οποίο συμβάλλει η χαμηλή τιμή τους. Επίσης, ότι στα μεταχειρισμένα βιβλία μπορεί να υπάρχουν κατεστραμμένες ή λειψές σελίδες, τις οποίες ο αγοραστής δεν αντιλαμβάνεται εν πρώτοις. 

Άφησα για τελευταίο κάτι, που ανησυχεί πολλούς βιβλιόφιλους. Μήπως, δηλαδή, αγοράζοντας μεταχειρισμένα βιβλία, εκτεθούν στο ενδεχόμενο  μόλυνσης από μικρόβια ή ιούς. Μπορώ λοιπόν να διαβεβαιώσω – έχω διαβάσει μια δεκάδα συναφών paper – ότι το ενδεχόμενο αυτό είναι αμελητέο, και λιγότερο πιθανό, από τη μόλυνση από τα πλήκτρα ενός υπολογιστή, τα πόμολα κ.ά. κοινόχρηστα αντικείμενα. Παραδέχομαι ωστόσο, ότι κάποιο πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπίσουν οι αγοραστές που είναι αλλεργικοί στη σκόνη ή στη μούχλα. 

Καλές οι κουβέντες για τα βιβλία. Ακόμη όμως καλύτερη η αγορά τους. Σκέφτομαι λοιπόν να σας υποβάλλω μια πρόταση που περιορίζει το σοβαρότερο μειονέκτημα των μεταχειρισμένων βιβλίων: την αγορά ενός ταλαιπωρημένου και ρυπαρού βιβλίου. Πρόκειται για το Παλαιοβιβλιοπωλείο των Αστέγων, Ανέστιος, που βρίσκεται στην οδό Αστυδάμαντος 11, στο Παγκράτι. Όταν διαβείτε την πόρτα του, θα βρείτε μια ποικιλία από παλαιά βιβλία που έχουν ελεγχθεί για την κατάστασή τους. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι θα σας υποδεχτεί η ψυχή του βιβλιοπωλείου ο κ. Κουρσούμης. Δηλαδή, αυτοπροσώπως η ευγένεια, η γνώση και η αξιοπρέπεια με την οποία πρέπει να παράγεται και να διατίθεται το πολύτιμο αγαθό του βιβλίου. Επισκεφθείτε το, και θα με θυμηθείτε.