Σαν σήμερα, στις 27 Μαρτίου 1968, σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα ο Γιούρι Γκαγκάριν (???? ?????????? ???????)

—της Χίλντας Παπαδημητρίου—

Στις 12 Απριλίου 1961, μια λιτή ανακοίνωση του Πρακτορείου Τας έκανε το γύρο του κόσμου, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης ανά την υφήλιο. «Ο 27χρονος ταγματάρχης της σοβιετικής πολεμικής αεροπορίας Γιούρι Γκαγκάριν μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη με το διαστημόπλοιο Βοστόκ. Το ανώτατο ύψος της τροχιάς έφτασε τα 187,75 μίλια και το κατώτερο τα 109,5 μίλια, ενώ η πλήρης περιστροφή γύρω από τη Γη διήρκεσε 89,1 λεπτά».

Για τα σημερινά δεδομένα, για μας που είμαστε συνηθισμένοι πια στα αλλεπάλληλα διαστημικά ταξίδια της ΝΑΣΑ και στα τεχνολογικά θαύματα του 21ου αιώνα, η πτήση του Γκαγκάριν μπορεί να μην ακούγεται σαν κάτι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Το ταξίδι του όμως ήταν η πρώτη επαφή του ανθρώπου με το διάστημα, η αρχή του ταξιδιού του ανθρώπου στα αστέρια. Ο Γκαγκάριν ήταν η απτή απόδειξη ότι ο άνθρωπος μπορούσε να αντέξει την ένταση της εκτόξευσης, την έλλειψη βαρύτητας και την εκ νέου είσοδο στην ατμόσφαιρα, ενώ ταυτόχρονα ήταν σε θέση να κάνει όλους τους χειρισμούς που ήταν απαραίτητοι για την πτήση ενός διαστημόπλοιου.

Ο Γκαγκάριν γεννήθηκε το 1938 σε ένα χωριουδάκι, καμιά εκατοστή μίλια έξω από τη Μόσχα. Σπούδασε μεταλλουργός στο Τεχνικό Βιομηχανικό Κολέγιο του Σαράτοφ, και όντας φοιτητής, μπήκε σε μια αεροπορική λέσχη και έμαθε να πιλοτάρει αεροπλάνα. Οι εκπαιδευτές τους εντυπωσιασμένοι από τη φυσική κλίση του στις πτήσεις, τον σύστησαν στην πολεμική αεροπορία ως εξαίρετο πιλότο κι ο Γκαγκάριν άρχισε να παρακολουθεί τη Σοβιετική Ακαδημία της Αεροπορίας στο Καζακστάν, απ’ όπου αποφοίτησε με διακρίσεις το 1957. Η διαμάχη των διαστημικών προγραμμάτων των δύο υπερδυνάμεων περνούσε σε σημαντική φάση εκείνη την περίοδο, με τους Σοβιετικούς να προηγούνται εντυπωσιακά. Ήδη, από τον Οκτώβριο του 1957, οι Σοβιετικοί επιστήμονες είχαν πραγματοποιήσει μία επιτυχημένη εκτόξευση δορυφόρου, του Σπούτνικ Ι, πρώτη φορά που οι άνθρωποι είχαν πετύχει να εκτοξεύσουν μια πτητική μηχανή έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα, ενώ το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς εκτόξευσαν τον Σπούτνικ ΙΙ, με έναν επιβάτη: τη σκυλίτσα Λάικα.

Το 1959, ο Γκαγκάριν έγινε δεκτός στο πρόγραμμα εκπαίδευσης κοσμοναυτών και το 1960, με 230 ώρες πτήσεων μόνο, ήταν ένας από τους 12 που ολοκλήρωσαν την εκπαίδευσή τους. Τέσσερις μέρες μόλις πριν από την πτήση, έμαθε ότι ήταν ο άνθρωπος που είχαν διαλέξει για να κάνει το πρώτο επανδρωμένο ταξίδι στο διάστημα. Την παραμονή της πτήσης, κανένας από τους τεχνικούς τους προγράμματος δεν έκλεισε μάτι, όχι όμως και ο «Πρώτος Κοσμοναύτης», ο οποίος κοιμήθηκε σαν πουλάκι ένα πλήρες οκτάωρο. Όταν τον ρώτησαν πως κατάφερε να κοιμηθεί, απάντησε: «Θα ήταν σωστό να απογειωθώ άυπνος; Ήταν καθήκον μου να κοιμηθώ κι έτσι κοιμήθηκα».

Στις 9:07 π.μ. της 12ης Απριλίου 1961, πυροδοτήθηκαν οι πέντε ρουκέτες του Βοστόκ και ο Γιούρι εκτοξεύθηκε στο διάστημα και στα βιβλία της ιστορίας. Φτάνοντας στο υψηλότερο σημείο της τροχιάς του, ο Γκαγκάριν είδε ένα θέαμα που δεν είχε ξαναδεί άλλος άνθρωπος: τη Γη από το διάστημα. Το σχόλιό του ήταν απλό και συγκινητικό: «Βλέπω τη Γη. Τι όμορφη που είναι! Ο ουρανός μοιάζει πολύ-πολύ σκούρος και η Γη είναι γαλαζωπή. Αλλάζει χρώματα, από ανοιχτό γαλάζιο σε γαλάζιο, μετά σε μπλε, σε βιολετί έως μαύρο». Παρατήρησε επίσης ότι τα ουράνια σώματα διακρίνονταν πολύ πιο καθαρά από το διάστημα. Όση ώρα διαρκούσε το ταξίδι του, ο Γκαγκάριν συγκέντρωνε στοιχεία που θα ήταν απαραίτητα για τους επόμενους κοσμοναύτες· για παράδειγμα, παρόλο που τα πάντα ήταν προγραμματισμένα κι ελεγχόμενα από τη Γη, ο Γκαγκάριν έκανε διάφορες κινήσεις για να δοκιμάσει το συντονισμό των ενεργειών του σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας και προσπάθησε να φάει κάτι και να πιει νερό. Στις 10:20 ώρα Μόσχας, ο Γκαγκάριν αποχωρίστηκε την κάψουλά του κι έπεσε με αλεξίπτωτο σε ένα χωράφι έξω από την πόλη Ταχτάροβα. Εκεί, σύμφωνα με το θρύλο, οι πρώτοι που τον είδαν ήταν μια ηλικιωμένη γυναίκα με την εγγονή της και μια αγελάδα· η γριά τον ρώτησε, «Ήρθες από το διάστημα; Κι εκείνος της απάντησε: «Είτε το πιστεύεις, γιαγιά, είτε δεν το πιστεύεις, ήρθα από το διάστημα. Μην τρομάζεις όμως, είμαι Σοβιετικός».

Ολόκληρο το άρθρο εδώ