Το 1981 δεν ήταν μόνο η χρονιά που το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου κέρδισε τις εκλογές και έδωσε την ευκαιρία, για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας, σε ένα σοσιαλιστικό κόμμα να εφαρμόσει, όπως τουλάχιστον ισχυριζόταν, ένα εναλλακτικό κυβερνητικό πρόγραμμα. Ηταν επίσης η αρχή της μετατροπής του, σταδιακά, από ένα κίνημα που ο συνεκτικός του κρίκος ήταν η κοινή θέληση για τον μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας σε μια κοινωνία αλληλεγγύης σε ένα κόμμα όπου το ενοποιητικό του στοιχείο ήταν το άθροισμα των συμφερόντων των διάφορων κοινωνικών ομάδων που είχαν προσχωρήσει σ? αυτό. Η πολυσυλλεκτικότητά του, αντί να βασιστεί πάνω σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο που θα το καθοδηγούσε η έννοια του γενικού συμφέροντος, καθορίστηκε, αντίθετα, από την εξυπηρέτηση επιμέρους, στις περισσότερες περιπτώσεις αντιφατικών – να μην πω αντικοινωνικών – αιτημάτων πελατειακού χαρακτήρα. Η «πολιτική» αντικαταστάθηκε σταδιακά μέχρι εξαφανίσεώς της από τις «διευθετήσεις», με μοχλό τη χρησιμοποίηση της κυβερνητικής εξουσίας. Οι ιδεολογικές διαμάχες της πρώτης περιόδου του ΠΑΣΟΚ για τον ιδεολογικό, πολιτικό και οργανωτικό χαρακτήρα του κόμματος, που οδήγησαν σε «φυσιολογικές» για κόμμα της Αριστεράς διασπάσεις, εξαφανίστηκαν από την ημερησία διάταξη της κομματικής ζωής. Αυτές αντικαταστάθηκαν από διαμάχες ομάδων που στοιχίζονταν πίσω από πρόσωπα, που με τη σειρά τους είχαν ως μοναδικό ενδιαφέρον τις προσωπικές τους ατζέντες και σε αντάλλαγμα μοίραζαν προνόμια, συμβάλλοντας στην αποδόμηση του κράτους και της κοινωνίας. Αυτό ήταν το «όλον» ΠΑΣΟΚ.
Θα ήμουν άδικος αν ισχυριζόμουν, όπως πολλοί που ασκούν μονόπλευρα κριτική, ότι το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση δεν προσέφερε στον εκσυγχρονισμό της χώρας και τη θεσμοθέτηση θεσμών κοινωνικής αλληλεγγύης, δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Αλλά όλες αυτές οι αλλαγές δεν καθοδηγήθηκαν από ένα κόμμα – οργανικό διανοούμενο, παρά από τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες είτε των ηγετών του (Ανδρέας Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης, Βαγγέλης Βενιζέλος) ή μιας σειράς κυβερνητικών στελεχών με όραμα και ικανότητες.
Η συγκρότηση του κόμματος όπως το περιέγραψα είχε ως συνέπεια την εκλογή των ηγετών του όχι ως εκφραστών μιας πλειοψηφούσας ιδεολογικοπολιτικής άποψης, αλλά ως άθροισης των ψήφων κομματικών οπλαρχηγών.
Ενα τέτοιο κόμμα παρέλαβε και ο σημερινός πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Χωρίς ο ίδιος να είναι απολύτως υπεύθυνος γι? αυτό, το κόμμα δεν ανταποκρίνεται πια στις ανάγκες των καιρών και των πολιτών.
Είναι ευθύνη του ΠΑΣΟΚ να διατυπώσει μια σύγχρονη αφήγηση του σοσιαλδημοκρατικού διακυβεύματος ούτως ώστε να διαπαιδαγωγήσει τους πολίτες σε μια νέου τύπου σχέση με το κόμμα φορέα αυτών των ιδεών.
Αυτό το νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα ξαναφέρει την πολιτική στο προσκήνιο οφείλει να περιλαμβάνει την αυτοκάθαρση από κάθε πρακτική και φορέα διαφθοράς και ανομίας. Την ανάγκη της συνευθύνης στη διακυβέρνηση στην παρούσα περίοδο και την επιμονή στην εφαρμογή ενός μεταρρυθμιστικού προγράμματος στους θεσμούς και την οικονομία. Την αποκήρυξη και αποφυγή συνδιαλλαγής με κάθε μορφή λαϊκισμού.
Και τέλος, την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη συσπείρωση του ευρύτερου πολιτικού χώρου του δημοκρατικού σοσιαλισμού.
Αυτό είναι το «άλλο» ΠΑΣΟΚ που έχει ανάγκη η χώρα. Ενα κόμμα ιδεών και όχι θορυβοποιών φυλάρχων, δηλαδή ένα «πολιτικό» κόμμα! Ενα «κανονικό» ευρωπαϊκό κόμμα, για πρώτη φορά στην ιστορία του. Ο Βαγγέλης Βενιζέλος το υπαινίσσεται. Η ευχή είναι να το υλοποιήσει!