Με την πρόταση νόμου για την χρηματοδότηση των κομμάτων, δόθηκε για μια ακόμη φορά η ευκαιρία στα κόμματα να μιλήσουν ξεκάθαρα για τα οικονομικά τους και εκείνα αποδείχτηκαν άτολμα. Ή μήπως πονηρά;

Η λογική της κρατικής χρηματοδότησης είναι απλή αλλά η εφαρμογή της είναι περιέργως απλοϊκή: Χρηματοδοτεί ο δημόσιος προϋπολογισμός, δηλαδή οι πολίτες υποχρεωτικά, για να μη καταφύγουν τα κόμματα σε ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις που θα τα εξαρτήσουν από ειδικά συμφέροντα. Σάμπως, αν τα κόμματα ρέπουν προς την διαπλοκή με ιδιωτικά συμφέροντα, δεν θα το κάνουν ως επιπλέον πηγή πόρων πέραν της δημοσίας χρηματοδότησης. Αλλά, αλλού είναι το μείζον πρόβλημα που τα κόμματα δεν αγγίζουν καθόλου.

Η άφθονη δημόσια χρηματοδότηση στα κόμματα, ιδίως όταν είναι μεγάλα, δημιούργησε μια τεράστια κομματική γραφειοκρατία –κάτι σαν δημόσιους υπαλλήλους/επαγγελματικά στελέχη- που στρέβλωσε την λειτουργία των κομμάτων και άνοιξε τρύπες ιδιότυπης κομματικής διαφθοράς. Οι υπάλληλοι των κομμάτων έγιναν σε πολλές περιπτώσεις είτε «παράγοντες» χωρίς λαϊκή νομιμοποίηση, είτε μέλη ομάδων πίεσης που νόθευαν την λειτουργία των κομμάτων. Σε πρώτη φάση την εσωτερική και σε επόμενη φάση την κύρια πολιτική λειτουργία τους σε πολλές περιπτώσεις: Δες τι έγινε η περίφημη δράση για την επιμόρφωση μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Όμως, το πρόβλημα δεν σταματάει εκεί. Η γενναία δημόσια χρηματοδότηση στρεβλώνει επίσης και την σχέση των κομμάτων με τη βάση τους. Ενισχύει την αντίληψη ότι το κόμμα είναι μόνο για να δίνει (προσωπικά οφέλη) και περιορίζει την ευθύνη που συνεπάγεται η συμμετοχή των μελών για χάρη της πολιτικής διαδικασίας. Και τούτο επειδή αφήνει να εκφυλιστεί μέχρι να εξαφανιστεί ο θεσμός της κομματικής συνδρομής που είναι η ελάχιστή υλική απόδειξη της κομματικής πίστης. Εν τέλει, ανάμεσα στους πολλούς κρατικοδίαιτους και αδιαφανείς οργανισμούς περιλαμβάνονται έτσι και τα κόμματα. Θα άξιζε μια πολιτικο-κοινωνιολογική έρευνα του τρόπου με τον οποία «αξιοποιείται» η δημόσια χρηματοδότηση και των επιπτώσεων που έχει στην πολιτική και ιδεολογική συμπεριφορά των κομμάτων.

Υπάρχει καλλίτερος τρόπος για την υποστήριξη των κομμάτων στον υποτιθέμενο εσωτερικό αγώνα τους ενάντια στη διαπλοκή με οικονομικά συμφέροντα; Προφανώς ναι. Η μεν διαπλοκή αντιμετωπίζεται με την μεγαλύτερη και καλοσχεδιασμένη διαφάνεια της εσωτερικής ζωής των κομμάτων. Το οικονομικό μέρος της υπερεξάρτησης από τον δημόσιο προϋπολογισμό είναι άλλο θέμα και αντιμετωπίζεται μέχρις ορισμένου σημείου, βέβαια, με τη γνωστή μέθοδο του matching, δηλαδή της απλής συμπληρωματικής χρηματοδότησης με βάση τα έσοδα που μπορεί να εξασφαλίσει κάθε κόμμα από συνδρομές των μελών του.

Έτσι, αφενός θα εκλείψουν τα παλαιά φαινόμενα όπως των εικονικών εταιρειών που συγκεκριμένο κόμμα λειτουργούσε για να εισπράττει μίζα για τις συναλλαγές με την Σοβιετική Ένωση, ή η δημιουργία τεράστιας κομματικής γραφειοκρατίας που ήταν και ένας από τους παράγοντες αδρανοποίησης των εκσυγχρονιστικών δυναμικών στα πλαίσια λ.χ. του ΠΑΣΟΚ.

Το ότι δεν ανοίγει η συζήτηση πάνω σε τέτοια κεφαλαιώδη θέματα τώρα που η δημοσιονομική πειθαρχία θέτει σε λογιστική βάση το ζήτημα της δημόσιας χρηματοδότησης, πού άραγε μπορεί να το αποδώσει κάποιος: Σε ατολμία ή σε πονηρία;