Πάντα με γοήτευαν οι παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Παρουσιάζουν στην πραγματικότητα την εικόνα μέρους τού χρόνου και πάντα με βύθιζαν συναισθηματικά σε μια μεγαλοπρεπή μελαγχολία, μόνο και μόνο επειδή, μέσα από την ανάκληση τής μνήμης, είναι εμφανέστατα τα σημάδια τού χρόνου που κυλάει ακατάπαυστα…
Η φωτογραφία είναι καθρέφτης, αδυσώπητη αποτύπωση της στιγμιαίας πραγματικότητας και δεν χαρίζεται σε κανέναν…
Στην παλαιότερη εποχή, στην εποχή του ασπρόμαυρου, όλα ήταν αληθινά στη φωτογραφία και ο ρεαλισμός σκέπαζε τα πάντα. Ύστερα η τεχνολογία έφερε τα πάνω κάτω, ανακαλύπτοντας άπειρα μέσα, με αποτέλεσμα η αποτύπωση να υποταχτεί σε υποκειμενικές επιθυμίες, όπου πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει πλέον το φωτοσόπ και έτσι να χάσει τη γοητεία της η στιγμή και η πραγματικότητα.
Το φτιασίδωμα, οι τεχνικές επεμβάσεις, ο καλλωπισμός, το παίξιμο με τα χρώματα, οι μεγεθύνσεις, οι σμικρύνσεις, τα πρόσθετα στοιχεία ή οι αφαιρέσεις ακόμα και προσώπων, η αλλοίωση του τοπίου, του φόντου και άλλα πολλά, φτιάχνουν μίαν άλλη κατάσταση, η οποία μπορεί να διαφέρει κατά πολύ από το πραγματικό εικονιζόμενο θέμα…
Η ψηφιακή παρουσία, γνωρίζουμε όλοι πως σήμερα, παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της φωτογραφίας και όχι μόνο σε αυτήν…
Ήδη από τη δεκαετία τού ’30 το σοβιετικό καθεστώς προέβαινε σε αλλοιώσεις ιστορικών φωτογραφικών ντοκουμέντων, με στόχο την διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων. Ο σταλινισμός και όχι μόνο, είχε ανακαλύψει και χρησιμοποιήσει το φωτοσόπ κι έφτασε στο σημείο να αφαιρεί από τις φωτογραφίες πρόσωπα που είχαν καθαιρεθεί από τις κεντρικές επιτροπές, είχαν διαγραφεί ή εκτελεσθεί με άνωθεν αποφάσεις! Γνωστά γελοία και τραγικά γεγονότα τής παγκόσμιας ιστορίας…
Η φωτογραφία έχασε τη δύναμή της, ως ντοκουμέντο, από τη στιγμή που η τεχνολογία ανέβηκε στους δορυφόρους και έγινε υποχείριο των συμφερόντων τής εξουσίας προς εξυπηρέτηση οικονομικών και γεωπολιτικών παιγνίων…
Όμως, αυτά όλα δεν αφαιρούν ούτε κατά διάνοια την καλλιτεχνική δύναμη και οντότητα της φωτογραφικής τέχνης, η οποία διαπιστώνουμε συχνότατα πως έχει εξελιχθεί σε πολιτιστικό προϊόν «υψηλών προδιαγραφών».
Βέβαια, η τεχνολογία, είναι τοις πάση γνωστό πως, παρεισέφρησε σε όλες τις τέχνες προσπαθώντας να τις σπρώξει προς την… τελειότητα.
Το διαπιστώνω στη μουσική και στο τραγούδι. Ένα studio ηχογράφησης σήμερα, αναλαμβάνει να βελτιώσει και να «τελειοποιήσει» ένα όργανο, μια ορχήστρα, μια φωνή, να την φέρει σε απόλυτη τονικότητα, να συγχρονίσει τα όργανα, να τα περάσει όλα με φίλτρα και… μαγικά εργαλεία, να φτιάξει «άλλον ήχο», πιο λαμπερό, πιο σκοτεινό, εν τέλει, να φτιάξει ένα «άλλο τοπίο», εκείνο που επιθυμεί ο διευθυντής τής παραγωγής, ο οποίος θα ακολουθήσει τις ηχητικές διαθέσεις τής αγοράς, του marketing.
Αν κάποιος πιστέψει πως είμαι εναντίον των νέων τεχνολογιών και των παρεμβάσεών τους στα μουσικά έργα (και όχι μόνο), κάνει λάθος. Διατηρώ την αυτονόητη άποψη πως ο δημιουργός τού έργου (φωτογραφίας, μουσικής, κινηματογράφου κλπ) θα πρέπει να διατηρεί την αρχική οντότητα της φυσικής και αισθητικής ροής των πραγμάτων. Έζησα και βίωσα το πέρασμα από το γραμμόφωνο στο πικάπ, και αργότερα στους δίσκους ακτίνας! Οι συσκευές μουσικής ακρόασης παραγόντουσαν ακατάπαυστα. Όσο η τεχνολογία προόδευε, τόσο το «ψέμα» στις τέχνες γινόταν όλο και πιο επικίνδυνο, αφού η χρήση της ήταν τυφλή και χωρίς προϋποθέσεις. Ήταν θέμα επιλογής τού καθενός… Οι τεχνολογικές παρεμβάσεις θα πρέπει να είναι ζυγισμένες με τέτοιον τρόπο που να μην αναποδογυρίζουν την πραγματικότητα. Τα εφέ τα έχουμε ανάγκη επικουρικά και όχι για να «σώσουν» ή να αντικαταστήσουν την πρώτη δημιουργία. Το έργο!

Οι παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες αιχμαλωτίζουν την αλήθεια ατόφια. Πολλές φορές, όταν σκαλίζω σε κιτρινισμένα κουτιά ή ξεφυλλίζω φθαρμένα άλμπουμ, ξαναβρίσκω πολλά από τα κύρια τοπία του εαυτού μου… Ας φανταστούμε τη φωτογραφία τής γιαγιάς μας με ένα ρετουσάρισμα που να αφαιρεί τις ρυτίδες, την καμπούρα και τα στραβά πόδια. Θα ήταν άδικο, τουλάχιστον για εκείνην, χώρια από το ψέμα που θα αποτυπωνόταν… Μάζεψα όλες τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες, προσωπικές, οικογενειακές, φίλων και συγγενών, σε ένα μεγάλο συρτάρι. Η συγκίνησή μου ήταν απερίγραπτη! Θαρρείς και όφειλα μια τέτοια ταξινόμηση. Σ’ αυτό το συρτάρι βρίσκονται όλες οι αυθεντικές εκτυπώσεις τής παλαιότερης μνήμης. Μιας «άλλης ζωής», ανεξίτηλης, που έχει διασωθεί από «σωτήρες» και πάσης φύσεως ορθολογιστές.
Επανέρχομαι στην πεπερασμένη πραγματικότητα με το κάρο τού παππού, το τσαγκαράδικο του πατέρα, τη μάννα σκυμμένη πάνω στις βελόνες της, τα κουτούκια τής παρέας και τις ντροπαλές γυναίκες στις γειτονιές των χωματόδρομων της Καλλιθέας, τους παλαιούς ρεμπέτες στις λαϊκές ταβέρνες και τα χαμόσπιτα τής Φιλαρέτου των προσφύγων Ποντίων, Αρμενίων στα προσφυγικά τής Καλλιθέας… Σαν να με φυσάει ένα αεράκι ή να πίνω διψασμένος νερό από πηγή με γάργαρο νερό όταν τις βλέπω! Θα φανεί περίεργο αλλά το συρτάρι αυτό νιώθω πως είναι η… περιουσία μου. Το κάστρο και η ζεστασιά μου. Εκεί, ανοίγοντάς το, μπροστά στις πολυκαιρισμένες ασπρόμαυρες, υποκλίνομαι στις ανεκτίμητες αξίες που αναγνωρίζουν τις ρίζες τους στην παλαιά ζωή.
Όχι, δεν είμαι νοσταλγός τού παρελθόντος! Μόνο που αν χάσω αυτό το συρτάρι, θα περιοριστεί η ματιά μου προς το μέλλον, επειδή, για να πας μπροστά, νιώθω πως καλό είναι να έχεις μνήμη… ασπρόμαυρη.