Και φτάσαμε στην καρδιά του προβλήματος: Το ασφαλιστικό σύστημα καταρρέει, το μνημόνιο προβλέπει αυτόματη κάλυψη των ελλειμμάτων των ταμείων με περικοπές των παροχών από το 2014 και η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί ότι δεν θα υπάρξει άλλη μείωση εισοδημάτων, δηλαδή ότι δεν θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Για το λόγο αυτό, ξεκινά μια διαπραγμάτευση κορυφής με σκοπό να αποτραπεί η νέα μείωση συντάξεων και η σταδιακή κατάργηση των εφάπαξ, με το επιχείρημα ότι νέα μέτρα λιτότητας δεν αντέχει ούτε η οικονομία, ούτε η κοινωνία και φυσικά ούτε η κυβέρνηση.

Η κρίση έφερε εκτίναξη της ανεργίας, μετανάστευση νέων ανθρώπων, περισσότερες συνταξιοδοτήσεις, μείωση των γεννήσεων, μεγαλύτερη εισφοροδιαφυγή -όλα όσα εγγυώνται το φυσικό τέλος ενός ασφαλιστικού συστήματος που, στο όνομα των «περήφανων γηρατειών», γιγαντώθηκε ως ανορθολογικός/πελατειακός μηχανισμός, ο οποίος έφτασε πια στα όριά του, λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης της αναλογίας μεταξύ εργαζόμενου και μη ενεργού πληθυσμού.

Κάποτε θα συνέβαινε, έτσι κι αλλιώς. Το κοινωνικό συμβόλαιο προέβλεπε ότι, συνταξιούχοι «ευγενών ταμείων», έπαιρναν συντάξεις μεγαλύτερες από τον μεγαλύτερο μισθό τους, ότι μπορεί κανείς να γίνει απόμαχος στα 50 και στα 55, ότι η σύνταξη αναπηρίας δεν προορίζεται απαραιτήτως για πραγματικά ανάπηρους, ότι οι πολλαπλές συντάξεις είναι ένα θεμιτό προνόμιο, ότι μπορεί κανείς να συνταξιοδοτηθεί χωρίς να έχει καταβάλει εισφορές, ότι μέσω «κοινωνικών πόρων» θα χρηματοδοτούνται πολυτελείς συντάξεις από τους πληβείους και άλλα, που πολύ αγάπησαν οι επαγγελματίες φίλοι του λαού.

Η ελληνική κουλτούρα, άλλωστε, προτάσσει την οικονομική ασφάλεια των ηλικιωμένων σε σχέση με εκείνη των νέων ανθρώπων, που πάντα αντιμετωπίζονταν περισσότερο εχθρικά από την πολιτεία και τις κυβερνήσεις. Ακόμη τώρα, χύνονται καυτά δάκρυα πρωτίστως για τις χαμηλές συντάξεις, που πάντως είναι μεγαλύτερες, κατά κανόνα, από τον μισθό που θα πάρει ο νεοδιοριζόμενος και οπωσδήποτε από το επίδομα ανεργίας. Άλλωστε, θεωρούταν και θεωρείται ηθικό να πληρώνονται οι συντάξεις που δίνονται σήμερα από τις εισφορές των τωρινών εργαζομένων, που οι ίδιοι, πιθανότατα, θα πάρουν κάτι ελάχιστο όταν έρθει η ώρα να φύγουν από την αγορά εργασίας.

Και βέβαια, εξακολουθεί να κυριαρχεί η πονηρή λογική των μπόνους για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων χωρίς απολύσεις και να εξαπατηθεί η τρόικα που εμμένει στους ποσοτικούς στόχους.

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης φωνάζουν «κάτω τα χέρια από τις συντάξεις», υποστηρίζοντας ότι τα ασφαλιστικά ταμεία καταρρέουν λόγω του «κουρέματος» και επειδή δεν επενδύθηκαν σωστά τα αποθεματικά τους. Ούτε λέξη για το δομικό πρόβλημα του ασφαλιστικού συστήματος, τη μεταρρύθμιση του οποίου άλλωστε πολέμησαν με λύσσα σχεδόν όλες οι πολιτικές και συνδικαλιστικές δυνάμεις, τη μία και μόνη φορά που επιχειρήθηκε στα σοβαρά (το 2001).

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί, από τις τελευταίες ρυθμίσεις χρεών, μόνο 15, 6 εκατ. ευρώ έχουν μπει στα ταμεία του ΙΚΑ, ενώ ένας στους δύο ελεύθερους επαγγελματίες δεν καταβάλλει εισφορές.

Οι συνταξιούχοι είναι 2,7 εκ., οι απασχολούμενοι 3,6 εκ., οι άνεργοι 1,3 και οι οικονομικά μη ενεργοί 3,3 εκ. Είναι μία πρόοδος το γεγονός ότι τουλάχιστον πλέον γνωρίζουμε τους αριθμούς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έκθεσης του Ενιαίου Συστήματος Ελέγχου και Πληρωμών Συντάξεων «ΗΛΙΟΣ», ο αριθμός των καταβαλλόμενων συντάξεων ανέρχεται σε 4.454.943, η συνολική μηνιαία δαπάνη για συντάξεις τον μήνα Αύγουστο ανέρχεται σε 2.303.466.298,98 ευρώ, το μέσο μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις ανέρχεται στα 921,19, προ φόρων και κρατήσεων. Οι 1.408.318 συνταξιούχοι λαμβάνουν 1 μόνο σύνταξη, 929.888 λαμβάνουν 2 συντάξεις, 303.702 συνταξιούχοι λαμβάνουν 3 συντάξεις και περιορισμένος αριθμός λαμβάνει πάνω από 7 συντάξεις.

Η υπερευαισθησία που δείχνουν ΝΔ-ΠΑΣΟΚ για την προστασία των συνταξιούχων, έχει να κάνει και με το ηλικιακό προφίλ των ψηφοφόρων τους. Τα κόμματα της συγκυβέρνησης έχουν απήχηση κυρίως στην τρίτη ηλικία και δεν θα ήθελαν να δυσαρεστήσουν το εκλογικό σώμα σε μια τόσο ευαίσθητη πολιτική συγκυρία.

Δεν χρειάζεται κανείς να εντρυφήσει σε σκοτεινές προφητείες, αφού η ίδια η ΤτΕ, σε πρόσφατη έκθεσή της, εξηγεί ότι το συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης (η σχέση της σύνταξης προς τις τελευταίες αποδοχές του συνταξιούχου) θα περιοριστεί κατά μέσον όρο σε 48,5% την περίοδο 2020-2060, έναντι 95,7% πριν από την ασφαλιστική μεταρρύθμιση του 2010, με βάση την οποία όσοι ασφαλίστηκαν για πρώτη φορά μετά την 1.1.2011, θα λαμβάνουν μια βασική σύνταξη 360 ευρώ και το υπόλοιπο θα υπολογίζεται βάσει των αποδοχών όλου του εργασιακού τους βίου. Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι εργαζόμενοι θα παίρνουν συντάξεις κάτω από το όριο της φτώχειας και αν έχουν ιδιωτική ασφάλιση θα τα καταφέρνουν κάπως καλύτερα.

Προφανώς, καλό είναι να έχουν αξιοπρεπές εισόδημα όλοι, και εργαζόμενοι και συνταξιούχοι. Αλλά έχει σημασία να ξαναδούμε το κοινωνικό μας συμβόλαιο από την αρχή. Οι άνθρωποι στις λεγόμενες παραγωγικές ηλικίες, χρειάζονται υψηλότερα εισοδήματα για να μπορέσουν να κάνουν παιδιά και η αγωνία σε σχέση με τους συνταξιούχους θα πρέπει κυρίως να αφορά τη δωρεάν πρόσβαση σε ένα ισχυρό σύστημα υγείας και την υποστήριξή τους από ένα αποτελεσματικό σύστημα πρόνοιας σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα.

Η εικόνα γονιών που συντηρούν τα παιδιά τους στην ηλικία των 30 και των 40, είναι θλιβερή και η συνεχής επίκληση του θεσμού της οικογένειας ως καταφύγιο στην κρίση, αποτελεί απλώς το πρόσχημα για να συνεχιστεί η άγρια, αν και σιωπηρή, σύγκρουση των γενεών.

Η νεότητα ασφαλώς και δεν είναι αρετή, η δικαιοσύνη όμως είναι.