Με την ταχύτητα που κινούνται οι διεθνείς εξελίξεις, “πρέπει να τρέξεις για να μπορείς να μείνεις στο ίδιο σημείο”. Παρακολουθώντας τη συζήτηση την προηγούμενη εβδομάδα στη Βουλή για την Οικονομία (υποτίθεται) και βλέποντας τον πρωθυπουργό και τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να βγάζουν τα μαχαίρια για το χαρακτήρα της τρομοκρατίας στην Ελλάδα και τι έγινε στη δεκαετία του ’60, μόνο θλίψη σε πιάνει.
Η Ελλάδα όχι μόνο αδυνατεί να συγχρονίσει τα βήματά της με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά με την παρούσα κυβέρνηση, κοιτάζει προς τα πίσω. Η κρίση ήταν μια ευκαιρία να αλλάξουν πολλά στο κράτος. Και κάποια, πράγματι, άλλαξαν. Δεν έγιναν όμως οι τομές που θα συνιστούσαν το άλμα στη νέα εποχή. Ας ξεκινήσουμε από το κράτος. Δεν υπάρχει αναπτυγμένη οικονομία στον κόσμο δίχως σύγχρονη δημόσια διοίκηση.
Η κρίση που ξέσπασε στη χώρα μας το 2009 θα ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για μεγάλες ανατροπές στον τρόπο λειτουργίας του ελληνικού δημοσίου. Έγιναν όμως μόνο μερεμέτια κι αυτά με το ζόρι. Άλλες χώρες αξιοποίησαν κρίσεις για να μεταμορφώσουν πλήρως τη διοίκησή τους. Το παράδειγμα της Εσθονίας είναι το πιο χαρακτηριστικό στην Ευρώπη.
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 ανάγκασε την Εσθονία να ξεκινήσει από το μηδέν. Δεν είχε πετρέλαιο, φυσικό αέριο, πυρηνικά εργοστάσιο, μεταλλεία χρυσού. Ήταν μια φτωχή χώρα. Έπρεπε λοιπόν να αποφασίσει πώς θα πορευθεί και τι κράτος θέλει. Ο ένας δρόμος ήταν να βελτιώσει τη διοίκηση, όπως έκαναν οι περισσότερες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Ο άλλος ήταν να κάνει ένα άλμα στο μέλλον περνώντας κατευθείαν στην ψηφιακή εποχή. Προτίμησε τον δεύτερο.
Από τα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, η Εσθονία είχε αποκτήσει κάποιες τεχνολογικές δυνατότητες και διέθετε μηχανικούς. Η κυβέρνηση λοιπόν άρχισε να δημιουργεί ένα θεσμικό πλαίσιο που ευνοούσε τις νέες τεχνολογίες, την καινοτομία, την ανταλλαγή δεδομένων. Επειδή δεν υπήρχε η δυνατότητα η Εσθονία να συνάψει συμβόλαια με τη Microsoft ή εταιρείες τέτοιου επιπέδου, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τοπικές εταιρείες.
Το αποτέλεσμα; Ύστερα από σκληρή προσπάθεια κι εφαρμόζοντας πιστά το σχέδιο της, σήμερα διαθέτει την πλέον ψηφιοποιημένη δημόσια διοίκηση στην Ευρώπη. Το 99% των συναλλαγών με το δημόσιο γίνεται ηλεκτρονικά. Κάθε κάτοικος έχει μια ηλεκτρονική ταυτότητα στην οποία υπάρχουν αποθηκευμένα όλα τα στοιχεία του. Από τη στιγμή που θα δώσεις ένα στοιχείο σου στο κράτος δεν επιτρέπεται να σου το ζητήσουν δεύτερη φορά, ακόμη κι αν απευθυνθείς σε μια εντελώς διαφορετική κρατική υπηρεσία. Το 95% των φορολογικών δηλώσεων υποβάλλεται ηλεκτρονικά τις πρώτες δύο εβδομάδες του χρόνου. Η υποβολή είναι υπόθεση 3 λεπτών, αφού ο φορολογούμενος το μόνο που έχει να κάνει είναι να τσεκάρει τα στοιχεία που έχει η διοίκηση κι έχουν επιβεβαιωθεί από τις τράπεζες.
Οι οικονομικές συναλλαγές γίνονται στη συντριπτική τους πλειοψηφία ηλεκτρονικά, ώστε οι πολίτες δεν έχουν λόγο να στέκονται στα γκισέ των τραπεζών. Οι Εσθονοί μπορούν να ψηφίζουν, να υποβάλουν αιτήσεις και να συνάπτουν συμβόλαια σε δευτερόλεπτα. Οι συνταγές για τα φάρμακα είναι ηλεκτρονικές κι από τη στιγμή που ο γιατρός τις έχει περάσει στο σύστημα μπορείς να προμηθευτείς τα φάρμακα από όποιο φαρμακείο της χώρας θέλεις. Για να κάνεις έναρξη λειτουργίας μιας εταιρείας χρειάζεσαι 18 λεπτά.
Η Εσθονία παρείχε τεχνογνωσία στην Ιαπωνία για την ηλεκτρονική οργάνωση του ιαπωνικού δημοσίου. Παρακολουθώντας τις διαβουλεύσεις στον αναπτυγμένο κόσμο για το πως θα αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του μέλλοντος, μόνο θλίψη σε πιάνει από το επίπεδο συζήτησης στην Ελλάδα.
Η αντιπαράθεση αφορά το ποιος είχε δίκιο στον εμφύλιο, αν η τρομοκρατία είναι ακροαριστερή ή ακροδεξιά, ποιος φταίει για τη χούντα και πώς θα απαλλαγούμε από το πελατειακό κράτος. Ριζοσπαστικές αλλαγές ούτε καν προτείνονται γιατί προϋποθέτουν το ξεβόλεμα υπαλλήλων, την κατάργηση υπηρεσιών, τη μετακίνηση σε άλλους οργανισμούς, την απόλυση άχρηστων από το δημόσιο και την πρόσληψη νέων με δεξιότητες.
Κι όμως το όφελος θα ήταν τεράστιο:
α) Οι πολίτες θα έπαυαν να ταλαιπωρούνται, β) το κόστος της γραφειοκρατίας θα μειωνόταν δραματικά. Στην Εσθονία κερδίζουν 2% του ΑΕΠ ετησίως μόνο από αυτό, γ) υπάλληλοι θα μετακινούνταν σε κοινωνικές υπηρεσίες, δ) το νέο περιβάλλον θα συνέβαλε αποφασιστικά στις επενδύσεις. Για να γίνουν αυτές οι αλλαγές όμως από τις οποίες θα έχει κέρδος η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών και οι επόμενες γενιές, χρειάζονται συγκρούσεις. Ποιος θα τις κάνει όταν το δημόσιο θεωρείται στην Ελλάδα “ιερή αγελάδα;” Γι’ αυτό λοιπόν προτιμούμε να ξύνουμε τις πληγές του παρελθόντος, αδυνατώντας να συμφιλιωθούμε ακόμη με αυτό και γυρίζουμε την πλάτη στο μέλλον. Κατά τα λοιπά ακούμε τον κύριο Τσίπρα να μιλάει για “οικονομία της γνώσης”…