Πολλές ελπίδες καλλιεργούνται για προσδοκώμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων κάτω από τις ελληνικές θάλασσες. Αν εντοπιστούν σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου ή πετρελαίου, προφανώς θα προκύψει μια πρόσθετη δυνατότητα. Επιπλέον, προβάλλεται ότι, αν παράγουμε καύσιμα, θα ισχυροποιηθεί η σύνδεσή μας με την Ευρώπη. Μήπως όμως η προσήλωση στα κοιτάσματα παραμερίζει άλλες ενεργειακές δυνατότητες, οι οποίες συνιστούν καλή μακροπρόθεσμη στρατηγική για την Ελλάδα;
Ολοι ξέρουν ότι άνεμος και ήλιος αφθονούν στον τόπο μας. Πόσοι όμως συνειδητοποιούν ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι λιγότερο ακριβές απ? όσο παρουσιάζεται; Η σωστή σύγκριση με τους υδρογονάνθρακες απαιτεί να συνυπολογίσουμε το συνολικό περιβαλλοντικό κόστος και τον γεωπολιτικό κίνδυνο. Π.χ. η κρίση στην Ουκρανία υποκρύπτει μια σημαντική ενεργειακή διάσταση. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, με οδηγό τη Γερμανία, πιθανότατα θα επιλέξει μακροπρόθεσμα τη συνολικά φθηνότερη και ασφαλέστερη ενεργειακή λύση. Η εξοικονόμηση ενέργειας δεν αρκεί, στο μέλλον οι ανάγκες σε ηλεκτρισμό θα είναι πολύ αυξημένες. Το πιο φιλόδοξο επίσημο σενάριο στην Ευρώπη, ίσως και το επικρατέστερο, προβλέπει εξαιρετικά υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ, με παραγωγή του 97% του ηλεκτρισμού το 2050 και σχεδόν μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στόχος, που κρίνεται οικονομικά εφικτός, είναι η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 80%-95% μέχρι το 2050. Εξάλλου, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι το μόνο, ίσως ούτε καν το σημαντικότερο ζήτημα. Για να κρατήσει η Ευρώπη υψηλό οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, χρειάζεται να αποφύγει τους γεωπολιτικούς κινδύνους μιας ενεργειακής εξάρτησης από αβέβαιες ή ενδεχομένως εχθρικές αγορές, όπως οι αραβικές χώρες και η Ρωσία. Σίγουρος τρόπος είναι η αντικατάσταση των καυσίμων από ντόπιες ενεργειακές πηγές με εξασφαλισμένη παροχή και σταθερή τιμή, όπως ο άνεμος, ο ήλιος, η παλίρροια, τα κύματα κ.λπ. Προπάντων τα υπεράκτια και χερσαία αιολικά πάρκα, που είναι σήμερα η πιο ώριμη τεχνολογία, προσφέρουν μεγάλη ισχύ. Η αντίληψη ότι οι ΑΠΕ δεν μπορούν, για τεχνικούς λόγους, να συμμετέχουν με υψηλό μερίδιο στην παραγωγή ηλεκτρισμού είναι παρωχημένη. Το πρόβλημα της ασυνεχούς παραγωγής τους λύνεται με ολοκλήρωση της αγοράς ηλεκτρισμού και χρήση καινοτόμων τεχνολογιών που ήδη υπάρχουν, όπως τα έξυπνα δίκτυα και οι μέθοδοι διαχείρισης φορτίου. Το κόστος και οι κίνδυνοι ελαχιστοποιούνται, αν η Ευρώπη αποκτήσει κοινή ενεργειακή αγορά. Θα περιλαμβάνει ένα πλήρως διασυνδεδεμένο χερσαίο και υποθαλάσσιο δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρισμού για 500 εκατομμύρια κατοίκους και αποθήκευση ενέργειας με ηλεκτρικά αυτοκίνητα, υδρογόνο, αντλησιοταμίευση κ.λπ. Οι διακρατικές γραμμές μεταφοράς θα επιτρέπουν την εξισορρόπηση, ενώ ταυτόχρονα θα αντλείται όφελος από τη γεωγραφική διασπορά διαφορετικών μονάδων ΑΠΕ στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ούτως ή άλλως, τα ενεργειακά δίκτυα της ΕΕ έχουν γεράσει. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για επενδύσεις δισεκατομμυρίων.
Σημαντικό παράπλευρο κέρδος από τις ΑΠΕ είναι η δραστική ενίσχυση της καινοτομίας και μιας ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής τεχνολογίας που θα εκμεταλλευθεί τις διεθνείς αγορές. Αν, πράγμα πολύ πιθανό, επιβεβαιωθούν τα σενάρια περί ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, τότε η Ευρώπη θα πουλά για πολλά χρόνια σε όλο τον πλανήτη καινοτόμα τεχνολογικά προϊόντα. Η προοπτική αυτή ενισχύεται, εφόσον άλλες ανταγωνιστικές τεχνολογίες, όπως η παραγωγή σχιστολιθικού αερίου, η υπόγεια αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και η πυρηνική ενέργεια σχάσης, σκοντάψουν σε σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, δύσκολη κοινωνική αποδοχή και πολλαπλά τεχνικά αδιέξοδα. Μετά τη Φουκουσίμα, π.χ. η Γερμανία αποφάσισε να κλείσει τα 17 πυρηνικά της εργοστάσια πριν από το 2022.
Για την Ελλάδα, προτεραιότητα πρέπει να είναι η ταχεία προώθηση ενός πανευρωπαϊκού ηλεκτρικού συστήματος και η πλήρης διασύνδεσή της με αυτό. Γιατί να μην προσφέρει άφθονο ηλεκτρισμό κατά τις επόμενες δεκαετίες, κυρίως με μεγάλα αιολικά και δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας με υδροηλεκτρικά έργα αντλησιοταμίευσης, που είναι κατάλληλα για την τοπολογία του εδάφους της; Οι ΑΠΕ δεν είναι μόνο οι υπερβολές που έγιναν στα φωτοβολταϊκά. Ενα σενάριο υψηλής διείσδυσης των ΑΠΕ επιτυγχάνει, εκτός από περιβαλλοντικούς στόχους, δυνατότητες σημαντικών εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και υψηλή ενεργειακή ασφάλεια ακόμα και σε περίπτωση πολέμου ή τρομοκρατικών πράξεων. Προπάντων, εξασφαλίζεται ένας υψηλός βαθμός μακροπρόθεσμης συνοχής με την υπόλοιπη Ευρώπη, μέγιστος πολιτικός στόχος για μια μικρή περιφερειακή χώρα.