«Είτε με τον ένα, είτε με τον άλλο τρόπο, εάν δεν αλλάξει κάτι, θα πεθάνει. Δεν πρόκειται πλέον για υπόθεση, μια ασαφή υπόθεση, ένα κόκκινο πανί που ανεμίζουμε μπροστά στα μάτια δύστροπων ευρωπαίων. Πρόκειται για βεβαιότητα. Και αυτό δεν είναι μόνο ένας εύλογος υπολογισμός, (που υπολογίζει τις συνέπειες μιας παράλογης χίμαιρας ενός κοινού νομίσματος που έχει αποκοπεί από οικονομίες, πλουτοπαραγωγικούς πόρους, και φορολογικές πολιτικές, όπως έχουν τα πράγματα), αλλά ένα ιστορικό συμπέρασμα (που συνυπολογίζει γεγονότα παρόμοια με αυτά που βιώνουμε σήμερα, των τελευταίων δύο αιώνων)».
Η προφητεία αυτή για την Ευρώπη δεν ανήκει σε οικονομολόγο, αλλά στον φιλόσοφο Bernard-Henri Levy. Βέβαια, τα όρια της ηθικής φιλοσοφίας και της οικονομικής επιστήμης δεν είναι σαφή αυτόν τον καιρό, δεδομένου ότι μιλάμε για αμαρτωλούς και ενάρετους για τουλάχιστον τέσσερα χρόνια. Ο φιλόσοφος που δεν είναι «ειδικός», μας υπενθυμίζει λοιπόν ότι καμία νομισματική ένωση δεν πέτυχε χωρίς πολιτική ενοποίηση: ούτε η ελβετική, ούτε η γερμανική, ούτε η ιταλική.
Στο μεταξύ, στον κόσμο των ειδικών της Ε.Ε., η πολιτική ενοποίηση είναι περισσότερο μια ιδέα παρά μια πραγματική συζήτηση με συγκεκριμένη ατζέντα. Προέχει το «νοικοκύρεμα». Η Ισπανία ανακοίνωσε περικοπές 40 δις Ευρώ, ενώ η Γαλλία ακολούθησε με ανακοίνωση περικοπών ύψους 36 δις. Αναρωτιέται κανείς εάν η Ισπανία θα είχε χειρότερη τύχη εάν είχε υπογράψει ένα μνημόνιο. Αναρωτιέται επίσης κανείς πού θα βρει ο Ολάντ τα ισοδύναμα, προκειμένου να εκπληρώσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις και να μην οδηγήσει τη γαλλική οικονομία σε βαθιά ύφεση. Το ίδιο αναρωτιούνται και πολλοί διαδηλωτές.
Ακούμε πάντα την ίδια δικαιολογία: τα μέτρα είναι απαραίτητα για να πεισθούν οι αγορές να δανείσουν με μικρότερο επιτόκιο, αλλά η ύφεση οδηγεί τις αγορές να κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Οπότε κάνουμε περισσότερες περικοπές. Με άλλα λόγια, ψάχνουμε έναν τρόπο αναίμακτου ακρωτηριασμού και δοκιμάζουμε μέχρι να πετύχουμε.
Στο μεταξύ, η Γαλλίδα επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, «ανησυχεί» μήπως η αμερικανική οικονομία πάρει υφεσιακά μέτρα προκειμένου να ανακόψει την διόγκωση του ελλείμματος, ενώ παράλληλα υπαγορεύει τα ίδια αυτά μέτρα στην Ευρώπη. Ορισμένοι ειδικοί στην ψυχολογία μπορεί να πιστεύουν ότι αυτό δείχνει κάποιας μορφής διχασμού προσωπικότητας. Στην γλώσσα των τεχνοκρατικών-οικονομικών λέγεται θάρρος και έλλειψη λαϊκισμού.
Θα μπορούσε κανείς να αντιτείνει ότι στην οικονομική θεωρία υπάρχουν δύο μορφές ελλειμμάτων: το δομικό, δηλαδή υποχρεώσεις που δεν καλύπτονται από έσοδα ακόμα και σε καλές εποχές, και το «κυκλικό» που έχει να κάνει με τη συγκυρία στην οποία βρίσκεται η οικονομία. Ο μηχανισμός που έχουμε σήμερα στην Ευρώπη των τεχνοκρατών, δεν κάνει καμία παρόμοια διάκριση. Για την ακρίβεια, η δομή της οικονομίας καταστρέφεται σε έναν αγώνα ταχύτητας μεταξύ ελλείμματος και ύφεσης, όπου χάνουν και οι δύο, αφού το τέρμα – που υποτίθεται ότι είναι η ανάπτυξη – απομακρύνεται διαρκώς.
Στο μεταξύ, οι κινεζικές εξαγωγές στην Ευρώπη μειώθηκαν κατά 5%, οι αμερικανικές κατά 10%, ενώ όλες οι αναδυόμενες οικονομίες βλέπουν τις προβλέψεις τους για ανάπτυξη να καταδύονται. Η κρίση είναι παγκόσμια, αλλά ο καθένας έχει τη δική του κρίση. Όμως, μόνο στην Ευρωζώνη δεν δίνουμε κεφάλαια για ανάπτυξη. Στις ΗΠΑ, στην Κίνα, στην Ινδία, το κράτος ξοδεύει. Στη Σουηδία, επίσης, αυξάνονται οι δημόσιες δαπάνες το τρέχον έτος κατά μια μονάδα του ΑΕΠ: φοροαπαλλαγές για επιχειρήσεις, επιδότηση εργασίας για τους νέους, έρευνα, υποδομές, αστυνομία, κ.ο.κ. Οι ειδικοί στην ζώνη του Ευρώ διαφωνούν, ενώ οι Σουηδοί θυμίζουν το χωριό των Γαλατών σε μια αυτοκρατορία λιτότητας. Βέβαια, η σημαντική λεπτομέρεια στην περίπτωσή μας, είναι ότι δεν υπάρχει κράτος για να ξοδέψει.
Μέχρι σήμερα η μεγαλύτερη αγωνία της ευρωπαϊκής τεχνοκρατίας ήταν ότι οι αγορές θα μας πετάξουν έξω. Σήμερα, αρχίζουμε να ανησυχούμε ότι οι κοινωνίες θα το κάνουν. Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση θα περάσει σίγουρα ένα χειμώνα που θα είναι καυτός όσο και η τιμή του πετρελαίου. Στην Ισπανία, ο χειμώνας θα δοκιμάσει όχι απλώς την «κοινωνική συνοχή», αλλά την εθνική συνοχή. Στην Ιταλία, οι μέρες του Μόντι μπορεί να είναι μετρημένες, μπορεί και όχι. Όλα θα εξαρτηθούν από τη συγκυρία των εκλογών. Στη Γαλλία, ο Ολάντ έχει χάσει 11 μονάδες δημοτικότητας και έχουν αρχίσει οι πρώτες διαδηλώσεις. Και μέχρι σήμερα δεν έχει να επιδείξει ηγεσία, εκτός από ένα υφεσιακό προϋπολογισμό.
Δεν υπάρχουν σωτήρες με τεχνική επάρκεια. Μπορεί οι φιλόσοφοι να μην κυβερνούν, αλλά καλό είναι να έχουμε ιστορική συνείδηση σε εποχές ιστορικής καμπής. Αυτή είναι η στιγμή να γίνει μια Σύνοδος του Νότου, εάν όχι για να συμφωνήσουμε, τουλάχιστον για να δείξουμε ότι μπορούμε να μιλάμε μεταξύ μας.
.
Η Μαριλένα Κοππά είναι ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ