«Μεταρρύθμιση, τέλος» έγραφαν προχτές τα ΝΕΑ. Ένα (από τα πολλά) ιδιαίτερα θλιβερά στοιχεία της εκπαιδευτικής αντιμεταρρύθμισης που προωθείται είναι η καθολική αμφισβήτηση της έννοιας της αριστείας (excellence).Όπως παρατηρούσε πρόσφατα ο «Economist» σ’ ένα αφιέρωμά του για τα Πανεπιστήμια, με τον εύγλωττο τίτλο «Αριστεία και Ισότητα», το μείζον ζήτημα σήμερα είναι πώς μπορεί η ανώτατη εκπαίδευση να διασφαλίσει και την αριστεία και την ισότητα. Το ένα δεν αντιστρατεύεται το άλλο, όπως φαίνεται να πιστεύει το υπουργείο Παιδείας. Χωρίς αμφιβολία, το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να λειτουργεί ως διαδικασία / μηχανισμός «κοινωνικής κινητικότητας» (social mobility), ως διαδικασία δηλαδή που θα συμβάλει στην κοινωνική ανέλιξη μελών από τα χαμηλότερα εισοδηματικά, τα πλέον ευπαθή δηλαδή στρώματα της κοινωνίας. Ο γράφων γνωρίζει άλλωστε τη σημασία της λειτουργίας αυτής από πρώτο χέρι, καθώς η λειτουργία ενός νυκτερινού γυμνασίου / λυκείου του έδωσε την ευκαιρία (ενώ εργαζόταν την ημέρα) να ανοίξει τις προοπτικές για μια επιστημονική και επαγγελματική διαδρομή. Η εκπαίδευση ως μηχανισμός κοινωνικής κινητικότητας είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες πολιτικής του σοσιαλδημοκρατικού πολιτικού σχεδιασμού για μια κοινωνία με περισσότερη ισότητα. Αλλά όχι κατ’ ανάγκην για μια ισοπεδωτικά εξισωτική κοινωνία, η οποία καταλήγει τελικά σε μεγαλύτερες ανισότητες, ενώ καταπνίγει τη δημιουργικότητα και τη δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής ευημερίας.
Δεν βλέπω κανέναν απολύτως λόγο γιατί δεν μπορεί να επιτευχθεί και στην Ελλάδα, όπως έγινε σε άλλες χώρες, η εντατική προώθηση της αριστείας, ταυτόχρονα με την ενίσχυση της εκπαίδευσης ως μέσου κοινωνικής κινητικότητας και προώθησης της ισότητας. Μηχανισμοί για να ενισχυθεί η συμμετοχή όλων στην εκπαιδευτική διαδικασία, ανεξάρτητα από την κοινωνική καταγωγή ή εισοδηματική θέση, υπάρχουν πολλοί και μπορούν να αξιοποιηθούν (στο αφιέρωμα του «Economist», που προαναφέρθηκε, περιγράφονται μερικοί). Αλλά να καταδικάζεις την αριστεία καθαυτή, πέρα από μια ιδεοληπτική προσέγγιση, μαρτυρά και αδυναμία κατανόησης της σύγχρονης πραγματικότητας, των προκλήσεων που θέτει. Γιατί η «επιβίωση των εθνών», σήμερα, η οικονομική ανάπτυξη, η κοινωνική ευημερία κ.λπ., εξαρτώνται καθοριστικά από την επιστήμη, την έρευνα, την τεχνολογία, την καινοτομία, γενικά δηλαδή από την εκπαίδευση, από την αριστεία.
Επομένως μπορούν και πρέπει να ενισχυθούν, ας πούμε, τα νυκτερινά γυμνάσια και κάθε άλλος εκπαιδευτικός θεσμός ως μέσο κοινωνικής κινητικότητας / ισότητας, ταυτόχρονα όμως με την ολική προώθηση της αριστείας. Οτιδήποτε άλλο οδηγεί στο παρελθόν. Και αυτό δεν είναι αριστερό…
ΥΓ. Αλήθεια, οι περίπου δέκα-πέντε πανεπιστημιακοί που συμμετέχουν στη κυβέρνηση τι λένε για όλα αυτά;