.

«Σε δέκα χρόνια καμία χώρα

.

της Ευρώπης από μόνη της

.

δεν θα συμμετέχει στο G8.

.

Ούτε η Γερμανία».

.

Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ

.

Οσοι παλαιοί θυμούνται την περίοδο της προεδρίας του Ζακ Ντελόρ τη θυμούνται με νοσταλγία. Ηταν η εποχή που η Ευρωπαϊκή Ενωση έκανε το μεγάλο άλμα. Επειτα από χρόνια στασιμότητας, μεγάλες πολιτικές τέθηκαν σε κίνηση με πρωτοβουλία του μεγάλου ζογκλέρ. Που κατόρθωνε να πείθει κυβερνήσεις, συνδικάτα εργαζομένων και εργοδοτών κ.ά. να προχωρούν με άλματα στον στόχο της ενοποίησης. Το σχέδιο ήταν απλό σε σύλληψη, αλλά ακαταμάχητο για την ιστορική συγκυρία. Η δημιουργία της μεγάλης εσωτερικής αγοράς ήταν αποτέλεσμα της διαπίστωσης ότι μόνο με μια ενιαία αγορά αντίστοιχη των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας η Ευρώπη θα μπορούσε να ανταγωνιστεί  και να παίξει ρόλο ως παγκόσμια οικονομική δύναμη. Με τη δημιουργία του ενιαίου νομίσματος, οι συναλλαγές μεταξύ των κρατών – μελών έγιναν φθηνότερες, ενώ το ευρώ έγινε αποθετικό νόμισμα, πλάι στο δολάριο που κυριαρχούσε. Κι αυτό είχε αποτέλεσμα τη φθηνότερη πρόσβαση σε χρήμα, αλλά και ενδυνάμωση της πολιτικής ισχύος. Η ενοποίηση της Γερμανίας και η ένταξη των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, της Κύπρου και της Μάλτας, έδιναν στις νέες χώρες ένα αίσθημα ασφάλειας αλλά και μια νέα ταυτότητα ιστορικής προοπτικής. Τέλος, με τα πακέτα Ντελόρ και την κοινωνική Ευρώπη, ένα είδος αναδιανομής πλούτου και μια πρόσθετη διασυνοριακή προστασία για τον παράγοντα «εργασία» αύξανε την ευστάθεια του συστήματος.

.

Οι διάδοχοι του Ντελόρ σκόπιμα υπερασπίστηκαν την αμυντική υποχώρηση της ολοκλήρωσης. Εύλογο. Τα κράτη – μέλη τρόμαξαν. Με το ευρώ ανά χείρας και με το σύμφωνο σταθερότητας συνειδητοποίησαν ότι είχαν κάνει ένα μεγάλο βήμα που δεν το άντεχαν πολιτικά και ιδεολογικά. Ετσι, σταδιακά βρεθήκαμε με μια Επιτροπή που προχωρούσε βήμα σημειωτόν. Και υπό τον ασφυκτικό αρνητικό κλοιό των κυβερνήσεων.

.

Ωσπου ήρθε η κρίση. Και τότε διαπίστωσαν ότι η ΟΝΕ είναι κουτσή, ότι δεν είχαν εργαλεία να αντιμετωπίσουν τη χρηματοπιστωτική κρίση και την κρίση ομολόγων. Ετσι, παρακάμπτοντας την Επιτροπή και τις συνθήκες, δημιούργησαν σε διακυβερνητικό επίπεδο δομές και παρεμβάσεις για να ισορροπήσουν το σύστημα και την Τραπεζική Ενωση για την ευστάθεια του αιμοδότη της οικονομίας. Ολες οι απαραίτητες παρεμβάσεις έγιναν υπό την πίεση των γεγονότων, με διαφωνίες και καθυστερήσεις.

.

.

Ισως η νέα Επιτροπή με τον Γιούνκερ επικεφαλής και την πίεση του Ευρωκοινοβουλίου αλλά και των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων επαναφέρει την Επιτροπή στον ρόλο της ως συντονιστή και νομοθέτη και κυρίως ως στρατηγικό προγραμματιστή. Κάτι το οποίο έχει ανάγκη η Ευρώπη  για την επιβίωσή της. Τα μεγάλα ζητήματα που θα ζήσουμε τα επόμενα χρόνια είναι η ενιαία πολιτική ενέργειας, η ολοκλήρωση των παρεμβάσεων για έλεγχο και διαφάνεια στα χρηματοοικονομικά προϊόντα, η διαμόρφωση μιας στοιχειώδους εξωτερικής πολιτικής και το Μεταναστευτικό. Αλλά και οι αντίρροπες δυνάμεις που εμφανίζονται από την επιθυμία της Αγγλίας και άλλων κρατών για μείωση των εκχωρημένων στην Επιτροπή αρμοδιοτήτων αλλά και από την ολοκλήρωση των αμφιλεγόμενων διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ για ενιαίο οικονομικό χώρο.

.

Αυτά και άλλα προβλήματα ο Γιούνκερ έχει τη στόφα Ντελόρ για να τα προωθήσει. Με σχετική ανεξαρτησία γνώμης αλλά και έμφυτο ταλέντο διαπραγματευτή.

.

Το βασικότερο ζήτημα όμως είναι η ανάπτυξη. Πώς να την πετύχουμε; Την τελευταία δεκαετία, το πλεόνασμα (επομένως, για άλλους, το έλλειμμα), κυμαίνεται μεταξύ 2,5-3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Κάθε χρόνο, δηλαδή, περισσεύουν – ή λείπουν – 300-400 δισ. δολάρια, τα οποία μετατρέπονται σε χρέος για τις ελλειμματικές και σε περίσσευμα για τις πλεονασματικές χώρες. Αυτή είναι η επικίνδυνη για τη σταθερότητα του συστήματος ανισορροπία που μεταφράζεται σε πολιτική και κοινωνική ένταση. Τα χρήματα που περισσεύουν στην Κίνα, στα Εμιράτα, στη Γερμανία ή στις αναδυόμενες αγορές οδεύουν κατά κανόνα σε τοποθετήσεις και όχι σε παραγωγικές επενδύσεις. Λογική συνέπεια, η ανεργία της Ευρώπης και της Αμερικής δεν ισορροπείται από τις τοποθετήσεις σε ομόλογα και άλλα assets.

.

Η διαφαινόμενη μερική χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας δεν λύνει την ανισορροπία. Η παγκοσμιοποίηση ωθεί την ανθρωπότητα σε εντάσεις που έχουμε βιώσει στο παρελθόν. Ας ελπίσουμε ότι η περίοδος Γιούνκερ θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Και θα πάρει τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για να προλάβει γεγονότα δυσάρεστα. Βέβαια η λύση σε τέτοιες περιπτώσεις δεν μπορεί να δοθεί μονομερώς, όπως συνέβη στον Α? και κυρίως στον Β? Παγκόσμιο Πόλεμο. Μόνο με παγκόσμιες πολιτικές διακυβέρνησης μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις ανισορροπίες της παγκοσμιοποίησης. Και φαίνεται ότι κάτι τέτοιο δεν είναι της «μόδας».

.