Αρκετά πριν την κρίση, μέσα από την διαδικτυακή κίνηση της Γενιάς των 700 ευρώ, μιλήσαμε για τις πιο δραματικές όψεις κοινωνικής και διαγενεακής αδικίας που αργά ή γρήγορα θα οδηγούσαν στην πιο προβλέψιμη(;) οικονομική κρίση.
Οι μεγάλες διαγενεακές αδικίες αποτυπώνονταν στα μεγάλα ελλείμματα ενός εξαντλημένου και χρεοκοπημένου συστήματος (χρέος, ασφαλιστικό, ανεργία νέων, περιβαλλοντική υποβάθμιση…) και βιώνονταν στους μπλοκαρισμένους θεσμούς της κοινωνικής κινητικότητας, στην αγορά εργασίας που παρέμενε επί χρόνια εχθρική στους νέους και στο εκπαιδευτικό σύστημα που δεν αποτελούσε πια διαβατήριοεπαγγελματικής ανέλιξης.
Η κρίση μοιραία ήρθε, εφόσον κανένας μηχανισμός αντίστασης δεν ήταν αρκετά αποτελεσματικός για την έγκαιρη διόρθωση των κοινωνικών και διαγενεακών ανισορροπιών.
Μετά από 5 χρόνια κρίσης, το κόστος της αναπόφευκτης και αναγκαστικά βίαιης διόρθωσης είναι δραματικά υψηλότερο από το αρχικά προσδοκώμενο.
Μία ψύχραιμη αποτίμηση οδηγεί σε μία σύνθετη κατανομή ευθυνών που επιμερίζονται στην απροετοίμαστη, αρχικά τιμωρητική και ιδεολογικά εμμονική Ευρώπη, στις αμφίθυμες κυβερνήσεις που παρά την υπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος οδηγούνταν συχνά σε μεταρρυθμιστικά «μπρος-πίσω» και άδικη κατανομή των βαρών, στις ανεύθυνες, διχαστικές αντιπολιτεύσεις όπου για κάθε πρόβλημα επινοούσαν τον κατάλληλο εχθρό, στον δημόσιο διάλογο που με επιμονή αδιαφορούσε για τα πραγματικά προβλήματα.
Αναμφίβολα, έχουμε αποφύγει μεγάλους κινδύνους. Οι οικονομικές ανισορροπίες έχουν διορθωθεί, έχουμε παραμείνει στο ευρώ, οι προσδοκίες πανικού έχουν υποχωρήσει, η δημοκρατία αντέχει τους εχθρούς της, οι προοπτικές ανάκαμψης είναι ευνοϊκές. Το κλίμα αλλάζει.
Οι ιδέες και τα συμφέροντα όμως; Τι γίνεται με την νέα γενιά σήμερα;
Οι εμπειρίες της κρίσης έχουν δημιουργήσει ένα σύμπαν καταστάσεων, κινδύνων και ευκαιριών για τους νέους.
Είναι αυτοί που έφυγαν στο εξωτερικό αξιοποιώντας δεξιότητες, προσαρμοστικότητα, τόλμη και δημιουργική απογοήτευση για ένα σχέδιο ζωής που πρέπει να αρχίσει αλλού.
Είναι οι άνεργοι που ψάχνουν εργασία και δεν βρίσκουν ή παρατημένοι βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας, με μοναδικό στήριγμα το φτωχότερο οικογενειακό δίχτυ προστασίας.
Είναι αυτοί που εργάζονται και έχουν δει τις προοπτικές καριέρας και τα εισοδήματά τους να «ψαλιδίζονται» (g400) και εκείνοι που παραχωρούν εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα για να μην χάσουν την δουλειά τους.
Είναι εκείνoι που ακόμα αντέχουν και έχουν οικογενειακή στήριξη για να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους, να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Είναι εκείνοι που παρατούν το σχολείο και τις σπουδές τους για να στηρίξουν με κάθε τίμημα την οικογένειά τους.
Ειναι εκείνοι που τολμούν και ανοίγουν την δική τους επιχείρηση με εξωστρέφεια και καινοτομία, αλλά και εκείνοι που εξαντλούν κάθε δυνατότητα για να κάνουν μία νέα δουλειά που θα τους κρατήσει όρθιους.
Είναι εκείνοι που τα καταφέρνουν καλά και διαπρέπουν στην επιχείρηση, στην δουλειά και στην έρευνα κόντρα σε όλες τις δυσκολίες.
Από την Αμερική μέχρι την Ευρώπη η συζήτηση για την χαμένη γενιά έχει φουντώσει. Εκατομμύρια νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους, σε περιβάλλον μεγάλων ανισοτήτων και λίγων ευκαιριών.
Ο κίνδυνος είναι εξαιρετικά μεγάλος για την χώρα μας.
Αλλά αυτό το «πεπρωμένο» μπορεί να αλλάξει, αν διεκδικήσουμε ένα νέο «σύμπαν» πολιτικών, ευκαιριών και δυνατοτήτων, που θα στηρίζονται σε ιδέες, συμφέροντα, προτεραιότητες και συσχετισμούς ισχύος σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από την κυρίαρχη σήμερα.
Αν καταλάβουμε στην Ευρώπη και στην Ελλάδα ότι η ανεργία των νέων δεν είναι αποκλειστικά θέμα κοινωνικής πολιτικής και συγκυριακών εισοδηματικών «τακτοποιήσεων», αλλά ζήτημα οικονομικής και εκπαιδευτικής πολιτικής. Ζήτημα διανομής κινήτρων και ευκαιριών, ζήτημα ενός νέου εκπαιδευτικού συστήματος που θα μυεί σε μία κουλτούρα γνώσεων, έρευνας, τεχνολογικών εξελίξεων, δημιουργικού ανταγωνισμού, δικτυώσης και αυτομόρφωσης.
Αν δημιουργήσουμε μία κοινωνική συμμαχία μεταρρυθμίσεων που θα κατευθύνουν πόρους από το κράτος στην οικονομία, από τα επιμέρους συμφέροντα στο δημόσιο συμφέρον, από τους «αεριτζήδες» στους πραγματικούς παραγωγούς πλούτου, από τα κλειστά συστήματα χρηματοδότησης σε νέα ανοιχτά, αξιοκρατικά συστήματα χρηματοδότησης, από τις κλειστές αγορές στην εξωστρέφεια.
Αν κάνουμε μία ιστορική μεταρρύθμιση στο μοντέλο κοινωνικού κράτους και περάσουμε σε δημόσιες πολιτικές που υπερασπίζονται αυτούς που έχουν ανάγκη, όταν την έχουν, σε κάθε κρίσιμο μεταβατικό στάδιο στην ζωή ενός ανθρώπου.
Αν αλλάξουμε τους συσχετισμούς δύναμης στην Ευρώπη και προχωρήσουμε σε κοινές αναπτυξιακές και κοινωνικές πολιτικές που θα επινοούν ξανά το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, θα κρατήσουν σταθερή την ευρωζώνη σε μία ταχύτητα για όλους και θα ενισχύσουν τις αναπτυξιακές και κοινωνικές ανάγκες των χωρών που έχουν υποστεί μεγαλύτερο κόστος μέσα στην κρίση.
Σε πολιτικό και αξιακό επίπεδο, ο χώρος της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και της κεντροαριστεράς μπορεί να υπηρετήσει αυτούς τους στόχους. Η επερχόμενη εκλογική μάχη για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ιστορικά διακυβεύματα και η αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων είναι αναγκαία συνθήκη για αλλαγή προσανατολισμού. Η εκλογική μάχη στην Ελλάδα δίνεται για την κεντροαριστερά με όρους ανανέωσης.
Στην Ελιά-Δημοκρατική Παράταξη το δημιουργικό ρίσκο ανανέωσης σε πρόσωπα ανοίγει ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας για να αναδειχθεί μία νέα ποιότητα δημόσιου λόγου και ιδεών που θα αναδείξει τα πραγματικά διακυβεύματα για την Ευρώπη, την Ελλάδα και την νέα γενιά που δεν θα χαθεί.