Το κόμμα διαμαρτυρίας πρέπει να μεταμορφωθεί σε κόμμα που προσπαθεί να ανασυντάξει την κοινωνία και να ορίσει ξανά τους κανόνες της πολιτικής αντιπροσώπευσης
Το αποτέλεσμα των εκλογών λειτουργεί πρωτίστως ως ισχυρό μήνυμα προς την Ευρώπη και τον κόσμο. Δεν μπορείς να εφαρμόζεις πολιτικές που διαλύουν μια κοινωνία, αναμένοντας πως το πολιτικό της κατεστημένο θα μείνει άθικτο. Απορώ με την αφέλεια όσων νόμιζαν ότι τα δυο μεγάλα κόμματα θα ξαναπάρουν την εντολή να κυβερνήσουν. Oλοι όσοι μάλιστα κουνούσαν το χέρι πάνω από την κοινωνία υποστηρίζοντας νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και τεχνοκρατικές εκτροπές από το πολίτευμα, καταποντίστηκαν. Από τα χρόνια της δικτατορίας, ποτέ δεν υπήρχε τόσο μεγάλο χάσμα ανάμεσα σε αυτούς που γράφουν και ακούγονται στον δημόσιο χώρο και στα αισθήματα και στις σκέψεις που κυριάρχησαν στους ψηφοφόρους.
Αξίζει να δούμε την ανάλυση της ψηφοφορίας. Δείχνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν το πλειοψηφικό ρεύμα στις παραγωγικές ηλικίες των αστικών κέντρων. Τι σημαίνει αυτό; Οτι με το κόμμα αυτό εκφράστηκε ο παραγωγικός κορμός της χώρας. Οτι η πολιτική του Μνημονίου έρχεται σε σύγκρουση και δρα διαλυτικά απέναντι σ’ αυτόν ακριβώς τον κεντρικό παραγωγικό ιστό της χώρας. Η διαπίστωση αυτή φέρνει τον ΣΥΡΙΖΑ από τις παρυφές της πολιτικής αντιπροσώπευσης στο κεντρικό πλατό της. Από τη γενεαλογική άποψη, πρόκειται για τις ηλικίες που γεννήθηκαν μετά το 1967, δηλαδή εκείνες που δεν έζησαν ούτε την ήττα του εμφυλίου ούτε τις απογοητεύσεις της Μεταπολίτευσης. Αν μάλιστα προσέξει κανείς τους ακτιβιστές του ΣΥΡΙΖΑ, εκφράζονται ακόμη νεότερες ηλικίες, άπειρες μεν από τα παθήματα, αλλά ακομπλεξάριστες από τα πάθη της Αριστεράς.
Το μήνυμα που αυτός ο κόσμος ανέλαβε να επιδώσει στην Ευρώπη, θέλει αποκρυπτογράφηση χωρίς προκαταλήψεις, έστω και αν περιέχει γραμματικά λάθη. Το σύνθημα «Αποφάσισαν χωρίς εμάς, προχωράμε χωρίς αυτούς!» αποδείχτηκε το πιο αποτελεσματικό και το έμβλημα αυτών των εκλογών. Εκτός από την απόρριψη των μνημονιακών πολιτικών, περιέχει και μια καθολική απόρριψη του δικομματισμού και του ελληνικού πολιτικού κατεστημένου χωρίς διακρίσεις.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δυτικές κοινωνίες τον 21ο αιώνα. Το τέλος της ανάπτυξης έφερε στην επιφάνεια τα προβλήματα της υπερχρέωσης και των ελλειμμάτων, και διαμέσου αυτών, του υπερβολικού κόστους της πολιτικής διαχείρισης, το οποίο περιλαμβάνει εξαγορά υποστήριξης, χαριστικές και πελατειακές σχέσεις και διαφθορά. Οσο συνεχιζόταν η ανάπτυξη, αυτό το πρόβλημα μπορούσε να κρύβεται. Η κρίση το ξεσκέπασε, και το έκανε κεντρικό της ζήτημα.
Η απάντηση των ελίτ ήταν λιτότητα (δημοσιονομική προσαρμογή), νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις (ενίσχυση ανταγωνιστικότητας σε βάρος της εργασίας), εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και κατεδάφιση των κοινωνικών θεσμών.
Αποτέλεσμα; Επιδείνωσαν την ύφεση, διόγκωσαν την ανεργία, έθεσαν σε κίνδυνο τις δημοκρατικές διαδικασίες. Η κοινωνική αθλιότητα μας περιβάλλει πλέον στις πόλεις, και η μετατροπή της σε μαζικό θέαμα στιγματισμού δοκιμάζει τα καθημερινά μας ανακλαστικά αλλά και την ανοχή μας ως προς τους πολιτικούς διαχειριστές της κρίσης. Το αποτέλεσμα των ελληνικών, όπως και των γαλλικών εκλογών, ήταν απάντηση στις πολιτικές λιτότητας, αλλά και αναδιαπραγμάτευση της πολιτικής αντιπροσώπευσης.
Αλλά αυτά τα δύο ζητήματα, δηλαδή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ εξέφρασε στις εκλογές αυτές τον κεντρικό παραγωγικό ιστό της χώρας και επίσης την απόρριψη του πολιτικού συστήματος πρέπει να τα συνειδητοποιήσει το ίδιο αυτό το κόμμα. Δεν πολιτεύεται τώρα για τον εαυτό του, αλλά για λογαριασμό της χώρας. Η αποτυχία του δεν θα βαρύνει μόνο το ίδιο, αλλά θα ταπεινώσει τη χώρα συνολικά. Η δυναμική που τον ανέδειξε ως την έκφραση του παραγωγικού κορμού του ελληνικού λαού, το νεανικό σφρίγος, η ποιότητα του κόσμου που τον στήριξε, πρέπει να βρει έκφραση στη συνολική εικόνα του, πέραν από την εικόνα του επικεφαλής. Το κόμμα διαμαρτυρίας πρέπει να μεταμορφωθεί σε κόμμα που προσπαθεί να ανασυντάξει την κοινωνία και να επανορίσει τους κανόνες της πολιτικής αντιπροσώπευσης. Αυτό είναι ένα δύσκολο αλλά μεγάλο, ιστορικό διακύβευμα.
Δεν πρέπει να κοιτάζουμε γύρω μας με το μίζερο βλέμμα του λειψού Ευρωπαίου. Αν δούμε αυτά που συμβαίνουν εδώ ως τις μείζονες προκλήσεις του 21ου αιώνα στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, τότε καταλαβαίνουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να γίνει η μήτρα ενός μεγάλου κόμματος της Αριστεράς που θα εμπνεύσει ελπίδα αλλά επίσης σεβασμό και δέος στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Οι ιστορικές διαφορές της Αριστεράς έχουν δευτερεύουσα σημασία ως προς τα καινούργια ζητήματα που οδηγούν σε αναδιάταξη το πολιτικό πεδίο συνολικά.
Η αντίδραση ασφαλώς θα είναι μεγάλη και πολυμήχανη και σε κάθε βήμα θα παίζεται η επόμενη πορεία.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να γίνει η μήτρα ενός μεγάλου κόμματος της Αριστεράς που θα εμπνεύσει ελπίδα.
Ο Αντώνης Λιάκος είναι ιστορικός, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών