Το 1936, το σταλινικό κράτος αποφάσισε ότι ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Βαρλάμ Σαλάμοφ ήταν επικίνδυνος για το καθεστώς. Τον έστειλε για τα επόμενα 17 χρόνια, μέχρι το θάνατο του Στάλιν δηλαδή, στα περίφημα Γκουλάκ.
Αυτός απάντησε χαρίζοντας στην ανθρωπότητα ένα λογοτεχνικό αριστούργημα, τις «Ιστορίες της Κολυμά».
Μικρές ιστορίες των στρατοπέδων, στα χνάρια της μεγάλης Τσεχωφικης παράδοσης ίσως.
Μόνο που η ανθρωπινη κατάπτωση, η αγριότητα, ο τρόμος, το σκηνικό της απόλυτης φρίκης παρουσιάζονται σαν μέρος μιας αναγκαστικά αποδεκτής καθημερινότητας, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις, με μια ανατριχιαστική απλότητα.
Η κοινοτοπία του κακού και πάλι.
Ογδόντα χρονια αργότερα, στο πρώην Γκουλάκ αρ.501, νυν «αποικία ειδικών κρατουμένων» ΙΚ-13, εξοντώνεται ο Αλεξέι Ναβάλνι. Κρίθηκε, βλέπετε, επικίνδυνος για το καθεστώς Πούτιν.
Θα μου πείτε, προς τι η ειδική μνεία; Τόσοι άνθρωποι κακοποιούνται, εξευτελίζονται ή εξαφανίζονται σε όλον τον κόσμο.
Σωστά αλλά αυτό που συμβαίνει στη Ρωσία έχει, και δυστυχώς θα έχει, άμεσο αντίκτυπο για όλο τον πλανήτη και ιδιαίτερα για την Ευρώπη. Η Ουκρανία δεν φαίνεται να αποτελει το όριο της επεκτατικότητας.
Η εξάλειψη κάθε αντίθετης φωνής, κι ο Ναβάλνι ήταν η πιο σημαντική, σηματοδοτεί την πλήρη και ανεξέλεγκτη επικράτηση του ανελεύθερου καθεστώτος.
Πέρα από τα γεωπολιτικά, ο Πούτιν είναι κατι παραπάνω από ένας δικτάτορας.
Είναι ένα πρότυπο, μια πλατωνική ιδέα.
Είναι ο άντρας ο ισχυρός, ο μάγκας, ο σκληρός, ο ντόμπρος, ο πολλά βαρύς που δεν μασάει κι ότι πει το κάνει.
Φρουρός των παραδοσιακών αξιών, επιστρατεύει ψυχιάτρους για να θεραπεύσουν τους ομοφυλοφιλους, χλευάζει τη Δύση που κυβερνιέται από παιδόφιλους και αδερφές.
Και να, στην απέναντι όχθη του ωκεανού ο αδερφός του ο Τραμπ, με τα ίδια λόγια και ιδέες, ετοιμάζεται.
Και στην Ευρώπη οι ακροδεξιοί νοσταλγοί γίνονται όλο και περισσότεροι. Με προσαρμογές και παραλλαγές. Ο Όρμπαν, η Μελόνι στην Ιταλία, ίσως η Λε Πεν στη Γαλλία.
Μια ωραία παρέα μάς κλείνει το μάτι χαμογελώντας ολίγον σαρδόνια.
«Ερχόμαστε.»
Με μπόλικους θαυμαστές και στη χώρα μας.
Δεν είναι μόνο οι «μια δικτατορία μας χρειάζεται» ή οι επιτήδιοι υπερασπιστές του «Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» που, σε διάφορες εκδοχές, κοσμούν την ελληνική Βουλή ή, ενίοτε, τη φυλακή.
Είναι και ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς που κρυφογέλασε με την ρωσικη εισβολη στην Ουκρανία και, κυρίως, υιοθέτησε άκριτα την συκοφάντηση των ηρωικών αμυνόμενων.
«Ήταν Ναζί, καλά να πάθουν».
Το σαββατιάτικο πρωτοσέλιδο άρθρο της «Αυγής» μας εξηγεί ότι ο Ναβάλνι ήταν ένα διεφθαρμένο υποχείριο της Δύσης. Έ, καλά του κάνανε λοιπόν.
Ισως να είναι η ιστορική ανάμνηση του χαμένου ονείρου ή της στοργικής αγκαλιάς του μεγάλου Πατερούλη.
Ισως η γοητεία της βίας και η περιφρόνηση της παρηκμασμένης δημοκρατίας.
Που εκφράζεται ποικιλοτρόπως.
Να, πριν λιγες μέρες, «επαναστάτες» εντός εισαγωγικών, βανδάλισαν το ανθοπωλείο «Polyamorous» στα Εξάρχεια. Είχε προηγηθεί ένα καλό κρεοπωλείο, ένα παγωτατζίδικο και απειλήθηκε ένα βιβλιοπωλείο. Στο όνομα του αγώνα ενάντια στον «εξευγενισμό».
Ο φασισμός έχει πολλά πρόσωπα.
Ξεκίνησα από τα Γκουλάκ, τον Ναβάλνι και κατέληξα στα λουλουδάδικα.
Όχι, δεν παρασύρθηκα. Όλα αυτά συγκροτούν ένα κοινό μέτωπο απέναντι στην ελευθερία της έκφρασης, στον διάλογο, στην εύθραυστη Δημοκρατία.
Όπως τότε, στον μεσοπόλεμο…
Εντάξει, κάποιος είπε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα…
Ανακουφιστικό αυτό με την «φάρσα» αλλά ας μην το δένουμε και κόμπο…
Σχόλιο στην εκπομπή Καθρέφτης του Χρήστου Μιχαηλίδη στην ΕΡΑ 1