.

«Ενα φαινόμενο παραμένει ανεξήγητο εφόσον το φάσμα της παρατήρησης δεν είναι αρκετά ευρύ».

.

Πολ Βάτσλαβικ

.

Ενας άνθρωπος πειραματίζεται με παπάκια. Κάθεται στον κήπο του στις φτέρνες και κρώζει σαν πάπια κοιτώντας γύρω γύρω. Οι γείτονες, απορημένοι, μαζεύονται στον φράχτη και τον κοιτούν. Κουνάνε την κεφαλή και μουρμουρίζουν. «Καλό παιδί, αλλά πάει, τρελάθηκε». Την ίδια ώρα, ανάμεσα στα χόρτα τα ψηλά μαζεύονται, αθέατα από τον φράχτη, παπάκια. Κοιτούν κι αυτά κι αναρωτιούνται δύσπιστα ποιος ξέρει τι. Οι άνθρωποι δεν βλέπουν τα παπάκια, μια και αυτά κρύβονται από το ψηλό γρασίδι. Και τα παπάκια κοιτούν προς τη φωνή που δεν την αναγνωρίζουν, αλλά τους είναι οικεία. Είναι φανερό ότι η συμπεριφορά του πειραματιστή ερμηνεύεται διαφορετικά από κάθε «είδος». Οι άνθρωποι, μη έχοντας τη μεγάλη εικόνα του γεγονότος, την ερμηνεύουν λάθος.

.

Αυτήν την ιστοριούλα διηγείται ο Κόνραντ Λόρεντς που έκανε πειράματα με παπάκια και την περιγράφει ο γνωστός ψυχολόγος της συμπεριφοράς Πολ Βάτσλαβικ στο βιβλίο «Ανθρώπινη Επικοινωνία». Αυτή την ιστοριούλα μου θύμισε η ξαφνική εμφάνιση του νέου κόμματος Το Ποτάμι. Και κυρίως οι αντιδράσεις και η πρώτη δημοσκόπηση.

.

Γιατί τα «παπάκια» που δεν βλέπουμε είναι οι νέοι οι οποίοι εκφράζουν με τη σιωπή και την αποχή τους από τα πολιτικά και τα κομματικά πράγματα τη δυσπιστία τους για τα παραδοσιακά κόμματα – ή και την απόρριψή τους. Είναι η δυναμική τάση της κοινωνίας που χρόνια τώρα βλέπει τα κόμματα να εστιάζουν την προσοχή τους σε άλλες ομάδες. Είναι όσοι ξέρουν ή διαισθάνονται ότι η κρίση είναι δομική και ότι μόνο με τη συνεργασία πολιτικών δυνάμεων μπορεί να μαζευτεί. Οσοι καταλαβαίνουν ότι η μνημονιακή και αντιμνημονιακή πολιτική είναι ένα πέπλο προστασίας για όσους απέτυχαν να μεταρρυθμίσουν την Ελλάδα. Είναι όσοι ζητούν προτάσεις λύσης από τη λογική, όχι απ? το θυμικό. Καθαρή τοποθέτηση της λύσης στα ευρωπαϊκά πλαίσια «χωρίς μούτρα», όπως έγραψε ο Σταύρος Θεοδωράκης στην πρώτη εμφάνισή του. Και είναι και οι θυμωμένοι κεντρώοι που βλέπουν τα ναι μεν αλλά και την αναποτελεσματικότητα των κινήσεων για ενότητα του χώρου γύρω από το Κέντρο.

.

Τα έχουμε ξαναδεί αυτά τα φαινόμενα το 1958, όταν οι εκλογές έφεραν δεύτερο κόμμα στη Βουλή την ΕΔΑ και πίσω της το απαγορευμένο ΚΚΕ. Και τότε, ο μεσαίος χώρος ασφυκτιούσε ανάμεσα σε μια αντιδραστική κυβερνητική πολιτική και μια πολυδιασπασμένη κεντρώα παράταξη της συμφιλίωσης. Ωσπου οι ηγέτες της τελευταίας ενώθηκαν γύρω από τον Γεώργιο Παπανδρέου, σχημάτισαν την Ενωση Κέντρου και έδειξαν τη δύναμη του χώρου.

.

Με τα λίγα που παρουσίασε ο δημοσιογράφος στοιχήθηκαν γύρω του σαν έτοιμοι από καιρό. Οσοι εκφράστηκαν στη δημοσκόπηση το έκαναν για να παρασύρουν τη νέα πολιτική κίνηση σε γρήγορες και αποφασιστικές κινήσεις. Ολοι καταλαβαίνουν ότι το νέο κόμμα μπορεί να έρθει τρίτο στις ευρωεκλογές. Και ότι οι δημοσκοπήσεις για τους δήμους δείχνουν πως η μεσαία τάξη, αποδεκατισμένη από την κρίση, είναι υπαρκτή και ασφυκτιά. Οι επιθέσεις που δέχτηκε Το Ποτάμι μάλλον δυνάμωσαν την οργή. Οχι των «Αγανακτισμένων» της μούντζας στο Κοινοβούλιο, των επιθέσεων κατά πολιτικών, των κραυγών κατά της Ευρώπης, των συνωμοσιολόγων, όσων κρατούν μολότοφ και της δομικής αντιπολίτευσης. Αλλά των άλλων, που έχουν διαφορετική αίσθηση των πραγμάτων.

.

Η συντηρητική παράταξη, με το βάρος του παρελθόντος και ένα κλειστοφοβικό πολιτικό προσωπικό, παρά τη δυναμική στάση της ηγεσίας της, εστιάζει την προσοχή της στην επανένωση της δικής της παράταξης. Το ΠαΣοΚ, πολυδιασπασμένο από την προσπάθεια της διάσωσης και των σκανδάλων, δεν μπόρεσε να υποστηρίξει την ανάγκη ανασύνταξης. Η Αριστερά, και αυτή πολυδιασπασμένη, πείθει όλο και λιγότερο ως προς τον ρεαλισμό των λύσεων που προτείνει και των ευρωπαϊκών συμμαχιών της. Και η κίνηση των 58 μαράθηκε στην προσπάθεια γεφύρωσης και ισορροπιών, αναποτελεσματικότητας και ατέρμονος διαλογισμού.

.

Εάν είναι σωστά τα σημάδια, τελικά οι εκλογές του Μαΐου θα δώσουν ένα διαφορετικό τοπίο από αυτό που περιμέναμε μέχρι τώρα. Και σε αυτό, Το Ποτάμι θα έχει παίξει ρόλο καταλύτη. Ακόμη και αν δεν τα καταφέρει, η παρέμβασή του ίσως δώσει μήνυμα στα κόμματα ότι αν δεν αλλάξουν ριζικά δεν έχουν τύχη. Και αν κάποια από τις παρατάξεις επικρατήσει, θα είναι υποχρεωμένη να λάβει υπόψη τα «παπάκια» που συγκεντρώθηκαν και για την ώρα κοιτούν με περιέργεια μήπως αυτός που τους καλεί τελικά τους κάνει να ανασάνουν, μιλώντας απλά αλλά στέρεα για το μέλλον.

.