Θέλω να μιλήσω για το τέλος της Ελλάδας, ως δημοκρατικό κράτος-έθνος. Η Ελλάδα είναι ο αδύναμος κρίκος της Ευρώπης, που είναι ο αδύναμος κρίκος της Δύσης, που είναι ο αδύναμος κρίκος μιας ανθρωπότητας που βρίσκεται αντιμέτωπη με τη χειρότερη απειλή που γνώρισε στην ιστορία της (όπως χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή ο Τόνι Μπλερ). Τι πιθανότητες έχουμε;
Καμία, είναι η απάντηση. Έως το τέλος του 21ου αιώνα δεν θα υφίστανται πλέον οι όροι για να συνεχιστεί η πορεία της Ελλάδας ως δημοκρατικού κράτους-έθνους. Αιτία είναι κυρίως η δημογραφία και η περιβαλλοντική υποβάθμιση. Αν βάλετε τα νούμερα κάτω, θα διαπιστώσετε πως, αν συνεχιστούν οι σημερινές δημογραφικές τάσεις, οι απόγονοί μας το 2100 θα είναι λιγότεροι από 2 εκατομμύρια -μαζί με όσους θα ζείτε ως τότε, θα φτάνετε τα 2,3 εκατομμύρια. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδας, αν διατηρηθεί η σημερινή αδράνεια, ως το 2100 η κλιματική αλλαγή θα έχει στοιχίσει στην οικονομία της χώρας 700 δις ευρώ –δύο φορές όσο το «πελώριο» σημερινό δημόσιο χρέος μας. Αφήνω κατά μέρος την ερημοποίηση του 80% των ελληνικών εδαφών κ.ά.
Κανένας δεν πρόκοψε με δημογραφική και περιβαλλοντική κατάρρευση. Είναι αστείο να θεωρείται πως 2,5 εκατομμύρια εν πολλοίς ηλικιωμένοι Έλληνες σε ένα χώρο που θα μεταβάλλεται σε Μαυριτανία απλά θα συνεχίζουν τη ζωή τους λες και δεν τρέχει κάστανο. Ζούμε σε μια χερσόνησο, όχι σε κάποιον απομονωμένο πλανήτη. Οι οικονομικές, κοινωνικές, ιδεολογικές, περιβαλλοντικές, πολιτισμικές πιέσεις θα είναι τεράστιες και απλά θα σαρώσουν τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό.
Έχω κι εγώ διαβάσει Πόπερ και ξέρω πως η κινδυνολογία είναι καλό δόλωμα για το δημόσιο ενδιαφέρον. Έχω διαβάσει Άρεντ και ξέρω πως η επίκληση στο μέλλον αίρει τους όρους για ορθολογική συζήτηση. Κανείς δεν συμπαθεί τις Κασσάνδρες, αλλά αυτό δε σημαίνει πως έχουν πάντα άδικο. Ανησυχώ κυρίως που δεν υπάρχουν αξιόπιστα αντεπιχειρήματα στο συλλογισμό μου. Το βασικότερο είναι πως «κάτι θα γίνει». Απαντώ πως από ότι φαίνεται αυτό που θα γίνει είναι ακόμα χειρότερες δημογραφικές τάσεις και υποτίμηση της περιβαλλοντικής κρίσης. Δεν θέλετε να ξέρετε τις αντιδράσεις. Η αλήθεια είναι πως όποιος θέσει αυτά τα ζητήματα στην δημόσια ατζέντα απλά ξινίζει τα μούτρα των συνομιλητών του. Κανείς δεν θέλει να σηκώσει τόσο βάρος.
Σημειώνω απλά πως η ίδια η ύπαρξη της Ελλάδας συνδέεται με το ρόλο της ως το κράτος-έθνος της ελληνικότητας στο πλαίσιο του Διαφωτισμού, που όμως χάνει συνέχεια έδαφος σε μια Ευρώπη που χάνει συνέχεια έδαφος σε μια Δύση που χάνει συνέχεια έδαφος κ.ο.κ. Το μέλλον μας θα είναι μετανθρωπισμός, ταξικό απαρτχάιντ, πόλεμοι για επιβίωση, φανατισμός, απόλυτη εξουσία. Το ενδιαφέρον για το ελληνικό πνεύμα αναβίωσε με την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό και θα πεθάνει –πεθαίνει- μαζί τους.
Οπότε ποιο είναι το επίδικο της ελληνικής πολιτικής; Νομίζω να τελευτήσει η Ελλάδα όπως το εύχεται η εκκλησία: όσο γίνεται πιο ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά. Ξεκινήσαμε τη ζωή μας παριστάνοντας τους κυνηγούς φαύλων ουτοπιών και να που καλούμαστε να την τελειώσουμε ως διαχειριστές μιας δυστοπίας της κακιάς ώρας. Όσοι τουλάχιστο θέλουν να είναι επιτέλους κάπου χρήσιμοι.
Είναι αλήθεια πως ο καλός θάνατος ενός αγαπημένου δεν είναι σπουδαίο όραμα. Από την άλλη το συγκεκριμένο εγχείρημα θα έχει τεράστια σημασία για την ευζωΐα εκατομμυρίων ανθρώπων και ακόμα κι έτσι είναι πολύ πιο πολύπλοκο από όσο ακούγεται. Δεν αδικώ βέβαια όποιον τα παρατήσει –ή αρπαχτεί από όποια σανίδα πολιτισμού περάσει από μπροστά του.
Το ελληνικό κίνημα –η ιδέα πως η ζωή θα είναι πιο ευτυχισμένη, πλούσια, ελεύθερη και ασφαλής σε μια κρατική οντότητα με σαφή ελληνικό χαρακτήρα, άρχισε να ηγεμονεύει στα τέλη του 18ου αιώνα. Δεν το βλέπω να φτάνει στα τριακόσια χρόνια. Υπάρχει και μια (πολύ ελληνική) τραγική διάσταση σε αυτή την αφήγηση: το τρένο για το δημογραφικό χάθηκε κάπου τη δεκαετία του 1990 και χάνεται τώρα για το περιβάλλον: η γενιά που κατέστρεψε τη χώρα ήταν ταυτόχρονα η πιο δημοκρατική, μορφωμένη, εξωστρεφής, προοδευτική κ.λπ που πέρασε ποτέ απ’ αυτήν. Ήμασταν εμείς.
Όλα τα παραπάνω δεν πηγάζουν από κάποια χαιρέκακη διάθεση. Αγαπώ την Ελλάδα και την ελληνικότητα. Λατρεύω τα ελληνικά, τη γλώσσα των ομηρικών επών, της κλασικής γραμματείας και -πάνω απ’ όλα!- της Καινής Διαθήκης. Επίσης, φυσικά και η κοίτη δεν θα ξεραθεί τελείως. Η ελληνικότητα ίσως να συνεχίσει να υπάρχει και να συγκινεί κάποιες μονάδες και στο μέλλον. Και κανείς δεν ξέρει πώς θα εξελιχτεί η ανθρωπότητα ή η νοήμων ζωή στον πλανήτη μετά από μερικούς αιώνες ή χιλιετίες. Μπορεί να μας ξαναχρειαστούν.
Όπως και να ‘ναι, καλή συνέχεια. Κι ελάτε τώρα, τα παραπάνω δεν είναι σοβαρά! Εδώ καιγόμαστε! Έχουμε την κρίση, την ανεργία, το Μνημόνιο, την κεντροαριστερά, τον ΣΥΡΙΖΑ, την εκλογή προέδρου, το χωρισμό εκκλησίας κράτους, τους γάμους ομοφυλοφίλων, το «όβερ» στο Λεγάνες-Νουμάνθια, τα κενά στα σχολεία, τη μείωση της φορολογίας στη βενζίνη, τη μισθοδοσία των ενστόλων, τη διάσπαση της ΔΗΜΑΡ, τι δήλωσε ο τάδε, τι έκανε η δείνα, τι θα φάμε σήμερα, πού θα πάμε αύριο, εσείς πώς περάσατε το καλοκαίρι;