Αναζητώντας τον χαμένο δημόσιο χώρο

Κώστας Καρακώτιας 14 Ιουν 2016

Το  κράτος , εκτός  των  άλλων  λειτουργιών  του , οφείλει  να  προστατεύει  τον  δημόσιο  χώρο  και  να  εγγυάται  την  ελεύθερη  πρόσβαση  όλων  των  πολιτών  σ’ αυτόν. Η  διπλή/παραπληρωματική  αυτή  λειτουργία του  καθορίζεται  από  το  υπάρχον  συνταγματικό  νομικό  πλαίσιο  και  επιβάλλεται  με  τους  υλικούς  μηχανισμούς  του. Το  τελευταίο  χρονικό  διάστημα  όμως  στην  Αθήνα  αυξάνονται  τα  συμβάντα  που  αναιρούν  την  ύπαρξη  και  τη  χρήση  του  δημόσιου  χώρου  από  τους  πολίτες. Αίφνης  στην  οδό  Πατησίων , μπροστά  από  το  Πολυτεχνείο , ομάδες  νεαρών  σταματούν  και  πυρπολούν  τα  τρόλλεϋ.

Από  τον  χώρο  του  Πνευματικού  Κέντρου  του  Δήμου  Αθηναίων  εκλάπησαν  σε  δύο  συνεχόμενες  ημέρες  πέντε  προτομές  λογοτεχνών  προκειμένου  να  πωληθούν  στα  παράνομα  χυτήρια. Ο  ίδιος  δε  χώρος  του  Πνευματικού  Κέντρου  έχει  αποικιοποιηθεί  από  δεκάδες  χρήστες  ναρκωτικών , οι  οποίοι  διαμένουν  εκεί σε  άθλιες  και απάνθρωπες  συνθήκες  κάνοντας  χρήση  διαφόρων  ουσιών   σε  κοινή  θέα. Η  αντίδραση  όμως  στα  γεγονότα  αυτά ποια ήταν; Ο  μεν  ΟΑΣΑ  αφαίρεσε  από  τα  δρομολόγια  του  το  κομμάτι  της  Πατησίων  μπροστά  από  το  Πολυτεχνείο , ο  δε  Δήμος  ανακοίνωσε  ότι  θα  αποσύρει  όλα  τα  γλυπτά  και  τις  προτομές  από  τους  χώρους  που  είναι  τοποθετημένα  και  θα  τα  διαφυλάξει  στις  αποθήκες  του. Έτσι  το  κράτος  ομολογεί  ότι  αδυνατεί  πλέον να  επιτελέσει  τις  προβλεπόμενες  από  το  Σύνταγμα  λειτουργίες  του. Αντί  να  αντιδράσει ,  αποσύρεται  σταδιακά  από  τον  δημόσιο  χώρο , ο  οποίος  συρρικνώνεται  δραματικά  και  οι  πολίτες  στερούνται  την  χρήση  του.

Ο   χώρος    καταλαμβάνεται  από   ποικίλες  συμμορίες  που  επιβάλουν  τον  δικό  τους  νόμο  και  τις  δικές  τους   παραβατικές  συμπεριφορές . Τα  αποτελέσματα  δε  της  συρρίκνωσης  του  δημόσιου  χώρου είναι  ευθέως ταξικά , αφού  τον  στερούνται  εκείνοι που  διαθέτουν  ελάχιστο  ιδιωτικό , δηλαδή οι άνθρωποι  των   λαϊκών  στρωμάτων. Το  ίδιο  ταξικό  πρόσημο  έχουν  και  οι συνέπειες  της  διάχυτης  ανομίας  και  της  ολοένα  αυξανόμενης  εγκληματικότητας  αφού  τις  υφίστανται  τα  ίδια  αυτά λαϊκά  στρώματα  που  μένουν  χωρίς  έννομη  κρατική  προστασία  και  αδυνατούν  να προσλάβουν  ιδιωτική.

Η  αδυναμία  επιτέλεσης  των  αναγκαίων  κατασταλτικών  λειτουργιών   από  το  κράτος  είναι  από  τα  πιο σημαντικά  αποτελέσματα    της  πολλαπλής  τρέχουσας  κρίσης . Το  γεγονός  δε  ότι  η  κοινωνία  και  οι  θεσμοί  της αποδέχθηκαν  σχεδόν  ως  φυσιολογική  την  μη  αντίδραση  και  την υποχώρηση του  κράτους  απέναντι  στην  προσβολή  δημόσιων  αγαθών,  δείχνει  την  προϊούσα    απονομιμοποίηση  του. Το  πρόβλημα  λοιπόν  είναι  υπαρκτό  και  η περιγραφή  του  δεν  συνιστά  έκφραση  ηθικού  πανικού. Είναι  μια  υπενθύμηση  στους  συνταγματικά  καθορισμένους  θεσμούς,  ότι  εάν   εξακολουθήσει  η  απουσία  τους  από  τον  δημόσιο  χώρο , ενδέχεται  , άλλες  δυνάμεις , σκοτεινές , ανεξέλεγκτες  και  βίαιες, από    τα   έγκατα  της  Ιστορίας  , να  καλύψουν  το  κενό.