Η κοινωνική δυναμική, που δρομολόγησε η τραγωδία στα Τέμπη με τον θάνατο 57 ανθρώπων και η έκφραση της με συγκεντρώσεις και πορείες σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες ουσιαστικά δείχνουν τον πολύ χαμηλό βαθμό εμπιστοσύνης των πολιτών στο πολιτικό σύστημα και στους πολιτειακούς θεσμούς, όπως είναι η δικαιοσύνη, θέτουν «επί τάπητος» την ανάγκη πολιτικής επανεκκίνησης, ώστε να αποκατασταθούν σχέσεις λειτουργικής ισορροπίας μεταξύ των πολιτών, των κομμάτων και των θεσμών της πολιτείας και να διασφαλισθεί η χωρίς υψηλό βαθμό διακινδύνευσης κοινωνική πορεία.
Εάν αυτό δεν γίνει και μάλιστα σε λειτουργικό χρόνο, δηλαδή χωρίς καθυστέρηση, θα διαμορφωθούν μη συνεκτικές κοινωνικές συνθήκες. Ήδη το 83,2% των ερωτηθέντων σε δημοσκόπηση της Real Polls για το Protagon, που πραγματοποιήθηκε από 4 έως 6 Φεβρουαρίου 2025 σε δείγμα 1.617 ατόμων, πιστεύουν, ότι η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί καλά, ενώ το 95,2% θεωρούν, ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να έχει πάρει περισσότερες πρωτοβουλίες, ώστε να πέσει άπλετο φως στην σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών.
Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η χαμηλή συμμετοχή των πολιτών στις εκλογικές διαδικασίες. Σχεδόν το 60% των πολιτών απέχουν. Αυτό δείχνει τον πολύ χαμηλό βαθμό εμπιστοσύνης στα κόμματα ως προς την έκφραση και πραγμάτωση του κοινωνικού συμφέροντος. Παράλληλα υποβαθμίζεται η δημοκρατική λειτουργία και αυτό διευκολύνει την εμφάνιση λαϊκιστικών ακροδεξιών πολιτικών σχηματισμών.
Αυτές οι συνθήκες επιβάλλουν την άμεση έναρξη της πολιτικής επανεκκίνησης όλων των δημοκρατικών πολιτικών σχηματισμών, από το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, που τώρα διαχειρίζεται την κυβερνητική εξουσία, μέχρι τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Παρουσιάζει ενδιαφέρον η ομιλία του πρώην πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα για το «Κράτος Δικαίου, Δημοκρατία και Δικαιοσύνη» σε ημερίδα του Ινστιτούτου Αλέξη Τσίπρα στις 6 Φεβρουαρίου 2025. «Σε κάθε περίπτωση τα Τέμπη, η Πύλος, οι υποκλοπές, οι μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις αποτελούν και μια προειδοποίηση προς όλους. Αν δεν υπάρξει έγκαιρη και πειστική απάντηση, που θα λάβει υπόψη τις διεργασίες και τις αντιδράσεις στις κοινωνίες, υπάρχει ο κίνδυνος να γίνουν μέρος του προβλήματος και εκείνοι, που εκ των πραγμάτων οφείλουν να είναι μέρος της λύσης».
Σίγουρα οι πολίτες δείχνουν εμφατικά, ότι η λειτουργία του πολιτικού συστήματος τους ωθεί στην αποστασιοποίηση από την πολιτική. Δυστυχώς από το ένα μέρος καταγράφεται η αντιπαράθεση των κεντροαριστερών κομμάτων με την κυβέρνηση κυρίως με ηθικολογική οπτική και την αξιοποίηση διαφημιστικού τύπου πρακτικών και από το άλλο ο διαγκωνισμός για την κυριαρχία στον χώρο της αντιπολίτευσης και στόχο την μελλοντική ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας, χωρίς να κατατίθενται ολοκληρωμένα, τεκμηριωμένα, κοστολογημένα και με ολιστική οπτική επαρκώς μακροπρόθεσμα προγράμματα, τα οποία απαντούν στις σύγχρονες ανάγκες της δυναμικής της εξέλιξης στην προοπτική του χρόνου σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και υψηλού βαθμού πολυπλοκότητας και ταχύτητας.
Επίσης δεν αναπτύσσεται διάλογος ούτε αναζητούνται «κοινά σημεία» και συγκλίσεις, ώστε να διασφαλίζεται η έκφραση της κοινωνικής πλειοψηφίας στο επίπεδο διακυβέρνησης. Αυτό επιτυγχάνεται με διαδικαστικούς τακτικισμούς για την επίτευξη, υποτίθεται, της κυβερνησιμότητας, όπως είναι η πριμοδότηση του πρώτου κόμματος με επιπλέον έδρες. Παράλληλα δεν οικοδομούνται πολιτικές, οι οποίες συμπορεύονται με την δυναμική της εξέλιξης και καλύπτουν τις ανάγκες της με σημείο αναφοράς το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον.
Αυτά γίνονται εμφανή σε πολλούς τομείς δραστηριοποίησης. Για παράδειγμα, όπως γίνεται στα ανεπτυγμένα κράτη γενικά, έτσι και στην Ελλάδα η αύξηση του ΑΕΠ (Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος), που ταυτίζεται με την πρόοδο, δεν σημαίνει βελτίωση της ζωής των πολιτών ούτε καταπολέμηση της φτώχειας και των ανισοτήτων, ενώ παράλληλα δρομολογεί συνήθως οικολογική κρίση με επικίνδυνες ανισορροπίες για την βιωσιμότητα του ανθρώπου.
Ακόμη ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα, που επιβάλλει την άμεση πολιτική επανεκκίνηση για να αποφεύγονται επικίνδυνα φαινόμενα είναι οι σεισμοί στην Σαντορίνη. «Η Καλντέρα της Σαντορίνης έχει κτίρια με υψηλό δείκτη τρωτότητας. Αφενός λόγω των μεγάλων κλίσεων, που φτάνουν το 60%, οι σεισμικές δράσεις αυξάνονται έως 170% πάνω από τις προβλεπόμενες τιμές του Αντισεισμικού Κανονισμού και των ευρωπαϊκών κωδίκων. Αφετέρου δεν έχουν σταματήσει να χτίζουν νόμιμα και αυθαίρετα» είπε στην εφημερίδα Το Βήμα ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής και Γεωλογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών Ευθύμης Λέκκας.
Σύμφωνα δε με τον ομότιμο καθηγητή Δομοστατικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) Κωνσταντίνο Σπυράκο οι 5 κίνδυνοι για τα κτίρια στην Σαντορίνη είναι οι εξής. Πρώτον τα περισσότερα χτίστηκαν πριν από το 1990, δηλαδή χωρίς σύγχρονο αντισεισμικό κανονισμό. Δεύτερον οι κατασκευές λόγω της κλίσης του εδάφους έχουν πιο μεγάλο σεισμικό φορτίο και για αυτό είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός για αυξημένη σεισμική επιτάχυνση. Τρίτον υπάρχουν κτίρια πάνω από υπόσκαφα, που επιδεινώνουν την συμπεριφορά της κατασκευής. Τέταρτον το έδαφος είναι κίσηρη (ελαφρόπετρα), ένα ηφαιστειογενές πορώδες πέτρωμα, που δεν έχει μεγάλες αντοχές και σε συνδυασμό με τις απότομες κλίσεις πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο. Πέμπτον υπάρχουν πολλά κτίρια κοντά στην θάλασσα κάτω από τον κρατήρα, που κινδυνεύουν από κατολισθήσεις.
Ουσιαστικά οι συνθήκες, που έχουν διαμορφωθεί, αναδεικνύουν τον υψηλό βαθμό διαφθοράς στην κοινωνία και τον ανεπαρκή και χωρίς ολιστική οπτική σχεδιασμό από την πολιτεία και το πολιτικό σύστημα, το οποίο έχει επίσης φορτίο διαφθοράς. Αυτά επιβεβαιώνονται και σε έκθεση της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Transparency International (Διεθνής Διαφάνεια), σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα δεν παρουσίασε βελτίωση ως προς την θέση της στην κατάταξη των χωρών. Συνεχίζει να βρίσκεται στην 59η θέση.
Αυτή η πορεία δεν επιτρέπεται να συνεχισθεί, διότι οδηγεί σε αδιέξοδες συνθήκες. Για παράδειγμα πρέπει άμεσα να σχεδιασθεί και να υλοποιηθεί πολιτική αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτίων της κλιματικής αλλαγής και της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της ατμόσφαιρας, διότι έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ζωή των ανθρώπων. Το ίδιο ισχύει και για την αντιμετώπιση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών, η οποία είναι προϊόν των αδιέξοδων και μη βιώσιμων συνθηκών στις χώρες προέλευσης τους, που διαμορφώθηκαν με ευθύνη των ανεπτυγμένων χωρών του πλούσιου Βορρά.
Επίσης από το ένα μέρος έχουμε πολύπλοκη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα με ταχύτατη εξέλιξη και από το άλλο μέρος επικοινωνιακή πολιτική διαχείριση χωρίς ενεργοποίηση της ορθολογικής σκέψης στους πολίτες, αλλά με διαφημιστική και εξιδανικευτική του μέλλοντος οπτική μαζική διοχέτευση μηνυμάτων, που στοχεύουν στην οικοδόμηση αυταπατών και φαντασιώσεων για το μέλλον. Το αποτέλεσμα είναι η μη λειτουργία των πολιτών ως ατομικών και συλλογικών υποκειμένων αλλά ως καταναλωτών διαφημιστικών μηνυμάτων, που απευθύνονται στο συναίσθημα και καλλιεργούν ψευδαισθήσεις. Αυτό βέβαια διευκολύνει την ακροδεξιά και τον εθνικισμό σε συνδυασμό με τον λαϊκισμό.
Παράλληλα τα κόμματα δεν κάνουν διάλογο με στόχο την έκφραση της κοινωνικής πλειοψηφίας στο επίπεδο της διακυβέρνησης, ακόμη και αν κινούνται στον ίδιο ιδεολογικό χώρο. Η μονοδιάστατη επιδίωξη τους είναι η ανάληψη της διαχείρισης κυβερνητικής εξουσίας, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλειοψηφία των πολιτών.
Σύμφωνα με έρευνα της Metron Analysis, που παρουσιάσθηκε στην ημερίδα «Κράτος Δικαίου, Δημοκρατία και Δικαιοσύνη», η εμπιστοσύνη των πολιτών στην κυβέρνηση, στα συνδικάτα, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και στα κόμματα κινείται σε αρνητικό επίπεδο. Αρνητικό πρόσημο έχουν επίσης το Εθνικό Σύστημα Υγείας, οι υπερεθνικοί οργανισμοί και η Δικαιοσύνη, η οποία θεωρείται αργή, ελεγχόμενη πολιτικά, ανεπαρκής στην οργάνωση, νομικά δαιδαλώδης, κοινωνικά άδικη και οικονομικά ελεγχόμενη. Θετικό ισοζύγιο εμφανίζουν η οικογένεια, τα πανεπιστήμια και οι ένοπλες δυνάμεις.
Είναι εμφανές, ότι η δημοκρατική λειτουργία αμφισβητείται ως προς την δυνατότητα αξιοποίησης της για την έκφραση του κοινωνικού συμφέροντος και την λειτουργικότητα της, ενώ δομικό στοιχείο τόσο της πολιτικής όσο και της κοινωνικής δραστηριότητας είναι η διαφθορά. Αυτό στην προοπτική του χρόνου θα οδηγήσει στην διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και της κοινωνικής βίας.
Επίσης στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η μη παραγωγή συνεκτικών αξιών στις τοπικές κοινωνίες για την προώθηση του ανθρώπινου και του κοινωνικού συμφέροντος σε συνθήκες ευημερίας χωρίς ανισότητες και η υποκατάσταση τους από πρότυπα, που διαπερνώνται από την οπτική της κοινωνίας του θεάματος, του μονοδιάστατου ατομικισμού με ανταγωνιστική οπτική και του καταναλωτισμού ως μέσων πρόσδωσης νοήματος στην ανθρώπινη ζωή.
Με αυτά τα δεδομένα η πολιτική επανεκκίνηση είναι βασική προϋπόθεση για την ομαλή και με προοπτική κοινωνική πορεία προς το μέλλον. Ανεξάρτητα από την ιδεολογική τους ταυτότητα τα κόμματα πρέπει να απαλλαγούν από την ηθικολογική οπτική της φθοράς των αντιπάλων με την επίκληση είτε της ανικανότητας είτε της μη προώθησης του «λαϊκού συμφέροντος».
Είναι πολύ πιο χρήσιμο και λειτουργικό, η αντιπαράθεση να στηρίζεται στον σύγχρονο μακροπρόθεσμο και με ολιστική οπτική πολιτικό σχεδιασμό, ο οποίος λαμβάνει υπόψη την πολύπλοκη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα και την ανάγκη ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος με την πολιτική ενοποίηση.
Παράλληλα η επικοινωνιακή πολιτική είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη να απευθύνεται στην ορθολογική σκέψη των πολιτών, τους οποίους πρέπει να αντιμετωπίζει ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα και όχι ως καταναλωτές διαφημιστικού τύπου πολιτικών μηνυμάτων. Με αυτό τον τρόπο σταδιακά θα αποκατασταθούν σχέσεις εμπιστοσύνης των πολιτών με τα κόμματα και γενικότερα με τους θεσμούς και την δημοκρατική λειτουργία.
Ειδάλλως ο ακροδεξιός λαϊκισμός και εθνικισμός θα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για την διεύρυνση της επιρροής. Αυτό άρχισε ήδη να γίνεται σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και όχι μόνο. Με το σύνθημα MEGA (Make Europe Great Again) συνεδρίασαν στην Μαδρίτη (8.2.2025) οι ευρωπαϊκοί πολιτικοί σχηματισμοί της ακροδεξιάς με θέμα την αναζήτηση τρόπων «αντίστασης στο ευρωπαϊκό κατεστημένο» των ευρωπαϊκών συστημικών κομμάτων (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές).
Τα κόμματα του «δημοκρατικού τόξου» πρέπει να αναλάβουν άμεσα τις ευθύνες τους και να δρομολογήσουν την αναγκαία πολιτική επανεκκίνηση.