Η σύγχρονη πολύπλοκη, πολυδιάστατη και ταχύτατα εξελισσόμενη πραγματικότητα καθιστά αναγκαία την ολιστική οπτική στον σχεδιασμό και στην διαχείριση της δυναμικής της εξέλιξης τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο. Ειδάλλως δεν διασφαλίζεται η λειτουργικότητα και η προοπτική των λαμβανόμενων αποφάσεων και ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας τους χωρίς αρνητικές παρενέργειες στην ροή του χρόνου.
Η μέχρι τώρα πορεία των κοινωνιών το πιστοποιεί με τον καλύτερο τρόπο. Επίσης γίνεται εμφανές, ότι τόσο η πολιτική όσο και η κοινωνική λειτουργία δεν διαπνέονται από την ολιστική οπτική, δηλαδή δεν στηρίζονται στην προσέγγιση και συνυπολογισμό όλων των παραμέτρων και διαστάσεων της πραγματικότητας και της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης, όταν λαμβάνονται αποφάσεις για την πορεία προς το μέλλον.
Ιδιαιτέρως σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και ταχύτατης ροής του χρόνου σε συνδυασμό με την μαζική αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης ο συνυπολογισμός όλων των παραμέτρων της πραγματικότητας είναι βασική προϋπόθεση για την βιώσιμη και χωρίς επικίνδυνες ανισορροπίες δυναμική της εξέλιξης, όταν γίνεται σχεδιασμός και λαμβάνονται αποφάσεις ακόμη και για επιμέρους τομείς.
Για παράδειγμα η μη ολιστική οπτική στον σχεδιασμό και στην διαχείριση των τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να δρομολογήσει συνθήκες διακινδύνευσης ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου με την καλλιέργεια της εικονικής βίωσης της καθημερινότητας (π.χ. στο πλαίσιο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης) και την διάδοση πληροφοριών στον επικοινωνιακό τομέα χωρίς πραγματικό αντίκρισμα. Επίσης θα μπορούσαν να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων λόγω των επιπτώσεων στον εργασιακό τομέα (π.χ. μείωση θέσεων εργασίας εξαιτίας της χρήσης ρομπότ).
Ταυτοχρόνως με την ψηφιακή τεχνολογία παράγεται πολυπλοκότητα λόγω της συσσώρευσης πληροφοριών με πολύ μεγάλη ταχύτητα, με παρενέργεια την αδυναμία επεξεργασίας και ανάλυσης τους σε λειτουργικό χρόνο από τους πολίτες στο πλαίσιο της διαμόρφωσης γνώμης και πολιτικής στάσης.
Συγκεκριμένα στην έκθεση «Future of Jobs Report 2025» του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum) επισημαίνεται, ότι οι νέες τεχνολογίες θα μετασχηματίσουν την αγορά εργασίας. Αυτό θα συμβεί κυρίως στους τομείς της ρομποτικής και της αυτοματοποίησης, της παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας και της τεχνητής νοημοσύνης.
Αυτή η έκθεση βασίζεται σε έρευνα, που έγινε σε περισσότερες από 1.000 εταιρείες σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες εκπροσωπούν 22 βιομηχανικές ομάδες και απασχολούν 14 εκατομμύρια εργαζόμενους. Οι πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες θέσεις εργασίας είναι στους ειδικούς σε μεγάλα δεδομένα, σε όσους ασχολούνται με Fintech και στους ειδικούς στην τεχνητή νοημοσύνη και στην μηχανική μάθηση, στους προγραμματιστές λογισμικού και εφαρμογών, καθώς και στους ειδικούς στην διαχείριση της ασφάλειας.
Η αγορά εργασίας θα επηρεασθεί σε πολύ μεγάλο εύρος. Για παράδειγμα τα ρομπότ και η αυτοματοποίηση θα εκτοπίσουν 5 εκατομμύρια περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες δημιουργούν. Το δε 86% των ερωτηθέντων στο πλαίσιο της έρευνας θεωρεί, ότι οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης και επεξεργασίας πληροφοριών θα μεταμορφώσουν τις επιχειρήσεις τους μέχρι το 2030.
Αυτή η δυναμική, που δρομολογείται, θα έχει γενικότερες επιπτώσεις και στο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θα πρέπει να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες και ταυτοχρόνως να διασφαλίσει, ότι δεν θα συμβάλλει στην διεύρυνση των ανισοτήτων. Το πρόγραμμα PISA, που πραγματοποιείται με την επίβλεψη του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), είναι αποκαλυπτικό.
Στο χρονικό διάστημα από 17.3.2025 έως 11.4.2025 θα πραγματοποιηθούν οι εξετάσεις στο πλαίσιο αυτού του διεθνούς προγράμματος, στις οποίες θα συμμετέχουν 700.000 μαθητές από 80 χώρες. Από την Ελλάδα θα συμμετέχουν 245 σχολεία, 230 δημόσια και 15 ιδιωτικά. Φέτος οι μαθητές θα εξετασθούν στην κατανόηση κειμένου, στα μαθηματικά, στις φυσικές επιστήμες και σε δυο νέα πεδία στα αγγλικά και στην μάθηση στον ψηφιακό τομέα.
Μέχρι το 2022 η ελληνική πορεία ήταν καθοδική. Στα μαθηματικά συγκέντρωσε 430 βαθμούς το 2022, ενώ το 2018 είχε συγκεντρώσει 451. Ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν 472 το 2022, ενώ το 2018 ήταν 489. Στην κατανόηση κειμένου οι βαθμοί ήταν 438 το 2022, ενώ το 2018 ήταν 457 και ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν 476 το 2022, ενώ το 2018 ήταν 487. Επίσης στις φυσικές επιστήμες οι βαθμοί ήταν 441 το 2022, ενώ το 2018 ήταν 452. Ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ το 2022 ήταν 485, ενώ το 2018 ήταν 489.
Η καθοδική ελληνική πορεία στον εκπαιδευτικό τομέα σε συνδυασμό με την απουσία ολιστικής πολιτικής διαχείρισης της εξέλιξης, η οποία είναι εμφανής, διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για την διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και την μη λειτουργική συμπόρευση σε επαρκή βαθμό με τις τεκτονικές αλλαγές, που δρομολογούν οι νέες τεχνολογίες και η τεχνητή νοημοσύνη.
Η ολιστική ή μη οπτική στην διαχείριση της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον επιδρά και διαμορφώνει τις συνθήκες στο σύνολο των τομέων δραστηριοποίησης των κοινωνιών. Το συνεχώς διευρυνόμενο δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι αποκαλυπτικό. Η ελληνική κοινωνία γερνάει πολύ γρήγορα. Το 2022 κατεγράφη ο χαμηλότερος αριθμός γεννήσεων τα τελευταία 92 χρόνια με μόνο 80.000 γεννήσεις, ενώ το 1980 ήταν 150.000.
Ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας σήμερα είναι άνω των 46 ετών. Έως το 2070 θα συρρικνωθεί έως και 25%, όταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο μέσος όρος είναι 4%. Το 2070 εκτιμάται, ότι η πολυπληθέστερη κοινωνική ομάδα θα είναι γυναίκες από 90 ετών και άνω, ενώ τα παιδιά ηλικίας μέχρι 4 ετών θα είναι η μικρότερη πληθυσμιακή ομάδα και στα δυο φύλα. Εύλογα θα αναρωτιέται ο απλός πολίτης, τι ανισορροπίες θα δημιουργηθούν στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης λόγω του δημογραφικού προβλήματος σε βάθος χρόνου.
Η οπτική του υλικού ευδαιμονισμού στα όρια του βιολογικού χρόνου σε συνδυασμό με την εργαλειοποίηση του ανθρώπου με στόχο την λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων, τις διευρυνόμενες κοινωνικές ανισότητες και την μη αντιμετώπιση των ανθρωπογενών ανισορροπιών (π.χ. κλιματική αλλαγή, γεωπολιτική αστάθεια κ.λ.π.) διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μίγμα, το οποίο οδηγεί σε αυτοκαταστροφική πορεία, όπως είναι το δημογραφικό πρόβλημα.
Και όμως τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο δεν συνυπολογίζονται αυτές και πολλές άλλες παράμετροι της πραγματικότητας, που διαμορφώνουν οι λαμβανόμενες αποφάσεις και η ακολουθούμενη πορεία, ώστε να αλλάξει η κατεύθυνση της και να αποκτήσει λειτουργικά και βιώσιμα χαρακτηριστικά.
Ανάλογες συνθήκες παράγει η μη ολιστική οπτική στην διαχείριση της πραγματικότητας και σε άλλους τομείς. Σύμφωνα με μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, το 24% των ειδών, που ζουν σε γλυκό νερό (ποτάμια και λίμνες), απειλείται με εξαφάνιση. Σύμφωνα με την έρευνα το 54% των απειλούμενων ειδών επηρεάζεται από την ρύπανση, το 39% από τα φράγματα και την εξόρυξη νερού, το 37% από την αλλαγή της χρήσης γης και τις επιπτώσεις από την γεωργία και το 28% από τα χωροκατακτητικά είδη και τις ασθένειες.
Η πανίδα απειλείται με καταστροφή λόγω της ανθρώπινης δραστηριοποίησης. Οι επιπτώσεις βέβαια θα πλήξουν και τον άνθρωπο, η ζωή του οποίου εξαρτάται από την πανίδα και την χλωρίδα. Και όμως δεν λαμβάνεται ακόμη και αυτό υπόψη και δεν συνυπολογίζεται στον σχεδιασμό και στην διαχείριση της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα.
Τέλος έχει μεγάλο ενδιαφέρον και η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Τα επόμενα 5 χρόνια αναμένεται να τριπλασιαστεί το μέγεθος της αγοράς για αυτόνομα οχήματα. Μέχρι το 2029 οι δαπάνες για την έρευνα και την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στην αυτοκινητοβιομηχανία εκτιμάται, ότι από 41,1 δισεκατομμύρια δολάρια θα κυμανθεί στα 114,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η τεχνητή νοημοσύνη υποκαθιστά τον άνθρωπο στην λειτουργία του ως οδηγού, ενώ παράλληλα αξιοποιείται για την μείωση του εργασιακού κόστους και των θέσεων εργασίας. Η νέα πραγματικότητα, που διαμορφώνεται, ουσιαστικά περιθωριοποιεί την ανθρώπινη λειτουργία, χωρίς να συνυπολογίζονται οι επιπτώσεις. Τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο επικρατεί «ακινησία».
Η εμπειρική προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών δείχνει εμφατικά, ότι τόσο στο πολιτικό πεδίο όσο και στο κοινωνικό (π.χ. στα κοινωνικά συστήματα, όπως είναι το οικονομικό, το εργασιακό κ.λ.π.) πρέπει να γίνουν βαθιές τομές και αλλαγές στον σχεδιασμό της ακολουθούμενης πορείας και στην λήψη αποφάσεων με σημείο αναφοράς την καλλιέργεια και οικοδόμηση ολιστικής οπτικής.
Με αυτό τον τρόπο θα αποκατασταθεί ο συνυπολογισμός της αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης όλων των τομέων δραστηριοποίησης και θα ενισχυθεί η βιώσιμη κοινωνική πορεία προς το μέλλον και η συνοχή των κοινωνιών τόσο στο εσωτερικό τους όσο και μεταξύ τους. Παράλληλα θα οικοδομηθούν οι προϋποθέσεις για την λήψη αποφάσεων με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.