Όταν ληφθεί σοβαρά υπόψη η πραγματικότητα σε σχέση με το κλίμα, όπως καταγράφεται σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτόματα δημιουργούνται ερωτηματικά σχετικά με την διαχείριση της στο πολιτικό πεδίο και την στάση των κοινωνιών στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της αποτελεσματικότητας των πολιτικών επιλογών και αποφάσεων για την αποφυγή των παρενεργειών της κλιματικής αλλαγής στην προοπτική του χρόνου.
Τα ερωτήματα, που τίθενται αυτόματα, προκαλούνται από την βιωνόμενη πραγματικότητα. Αρκεί να αναφερθούν μερικά παραδείγματα για να αναδυθεί ο βαθμός διακινδύνευσης λόγω της κλιματικής αλλαγής και να αποκαλυφθεί η μη λειτουργική και αναποτελεσματική διαχείριση στο πολιτικό επίπεδο. Παράλληλα γίνεται εμφανής η ακινησία και η απραξία των κοινωνιών, αν και απειλείται η βιωσιμότητα τους λόγω των συνθηκών, που διαμορφώνονται.
Η επιστημονική κοινότητα ήδη «κρούει τον κώδωνα» του κινδύνου. Σύμφωνα με έρευνα, στην οποία συμμετείχε και το Ινστιτούτο για την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων του Potsdam στην Γερμανία (PIK, Potsdam-Institut für Klimafolgenforschung), με άνοδο της θερμοκρασίας 1,5 βαθμούς Κελσίου στην 10ετία του 2030 θα καταρρεύσουν οκτώ γήινα συστήματα, όπως είναι τα δάση, οι παγετώνες στην Γροιλανδία και στην Ανταρκτική, τα δάση των υποτροπικών και τροπικών θαλάσσιων ακτών, η θαλάσσια τζίβα και άλλα τέσσερα, τα οποία θα προκαλέσουν ισχυρές και επικίνδυνες ανισορροπίες με επιπτώσεις όχι μόνο στους ανθρώπους αλλά γενικότερα και στην βιοποικιλότητα.
Μέχρι τώρα η διαχείριση της συγκράτησης της θερμοκρασιακής ανόδου τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο δεν δείχνει, ότι θα έχει λειτουργικά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με στοιχεία του ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου Copernicus το 2023 είναι η χρονιά με τις πιο υψηλές καταγεγραμμένες θερμοκρασίες στην ιστορία. Τους πρώτους 11 μήνες του έτους η παγκόσμια θερμοκρασία κατέγραψε υψηλό ρεκόρ 1,46 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 1850 – 1900. Τον Νοέμβριο του 2023 δυο ημέρες η θερμοκρασία ήταν 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από την προβιομηχανική εποχή.
Είναι εμφανές, ότι η πορεία της παγκόσμιας κοινότητας δεν οδηγεί στην επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 55% το 2030 σε σύγκριση με το 1990, που είναι το ελάχιστο, αλλά αναγκαίο να γίνει, για να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050.
Η παγκόσμια εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα λόγω της χρήσης ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας το 2023 είναι η πιο υψηλή σε σχέση με το 2022 με 36,8 δισεκατομμύρια τόνους, δηλαδή 1,1% περισσότερο και 1,4% σε σχέση με το 2019, το οποίο ήταν το τελευταίο έτος πριν από την πανδημία του Covid-19. Αυτά τα στοιχεία δημοσιεύονται στο περιοδικό Earth System Science Data από ερευνητές του βρετανικού πανεπιστημίου University of Exeter με επικεφαλή τον Pierre Friedlingstein.
Η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του άνθρακα το 2023 κατά μέσο όρο είναι 419,3 ppm (parts per million), δηλαδή 51% περισσότερο από το έτος 1750. Η Κίνα ευθύνεται για το 31% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, οι οποίες είναι ο 2ος μεγάλος ρυπαντής μετά την Κίνα, μείωσαν τις εκπομπές μόνο κατά 3% και η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά 7,4%.
Σύμφωνα με στοιχεία του Wood Mackenzie Net Zero Tracker οι στόχοι των μεγάλων ρυπαντών της ατμόσφαιρας για το έτος μηδενικών εκπομπών είναι:
Μεγάλη Βρετανία το 2050
Ευρωπαϊκή Ένωση το 2050
ΗΠΑ το 2050
Ιαπωνία το 2050
Νότια Κορέα το 2050
Κίνα το 2060
Ινδία το 2070
Με την ακολουθούμενη πολιτική καμία από αυτές τις χώρες δεν θα πετύχει τους στόχους της και πολύ περισσότερο την συγκράτηση της θερμοκρασιακής ανόδου κάτω από 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή.
Την εικόνα απαισιοδοξίας ολοκληρώνουν οι μακροπρόθεσμες επιστημονικές παραδοχές, ότι 21 επιπλέον εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν έως το 2050 εξαιτίας των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής (π.χ. καύσωνες, υποσιτισμός λόγω της μείωσης της αγροτικής παραγωγής και των συνεχώς διευρυνόμενων ανισοτήτων μεταξύ των κοινωνιών αλλά και στο εσωτερικό τους, δάγκειος ελονοσία). Επίσης μέχρι το 2030 44 επιπλέον εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν οδηγηθεί σε συνθήκες φτώχειας λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Είναι δε τραγικό, ότι στην Διάσκεψη για το Κλίμα στο Dubai 22 χώρες υπέγραψαν διακήρυξη για τον τριπλασιασμό της πυρηνικής ενέργειας έως το 2050. Δεν λαμβάνουν υπόψη ούτε τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος ούτε το επίσης μεγάλο πρόβλημα της παραγωγής πυρηνικών αποβλήτων, τα οποία θα ρυπαίνουν επικίνδυνα τον πλανήτη στην προοπτική του χρόνου.
Αυτές οι συνθήκες δείχνουν εμφατικά, ότι η απαραίτητη δομικών διαστάσεων ριζική αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, το οποίο προκαλεί την κλιματική αλλαγή, δεν γίνεται αποδεκτή κυρίως από τις ισχυρές οικονομικά χώρες, οι οποίες είναι και οι μεγαλύτεροι ρυπαντές.
Είναι επίσης εμφανές, ότι το πολιτικό σύστημα σε πλανητικό επίπεδο από το ένα μέρος δεν διαχειρίζεται λειτουργικά και με βιώσιμη οπτική τον χρόνο και από το άλλο μέρος δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του για την πραγμάτωση του ανθρώπινου συμφέροντος.
Πολιτική προτεραιότητα είναι ο συστημικός πραγματισμός (μονοδιάστατη προώθηση της λειτουργικότητας και οικονομικής απόδοσης των κοινωνικών συστημάτων) χωρίς να συνυπολογίζονται οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή και γενικότερα στην βιοποικιλότητα. Αυτή η οπτική στην προοπτική του χρόνου θα οδηγήσει στην διαμόρφωση οδυνηρών συνθηκών στις κοινωνίες.
Δυστυχώς όμως και αυτές δεν συνειδητοποιούν την αυτοκαταστροφική πορεία σε λειτουργικό χρόνο, ώστε να αποφεύγονται επικίνδυνες ανισορροπίες, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η οποία θα διαμορφώσει πολύ δύσκολες και μη βιώσιμες συνθήκες ζωής.
Είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη να ενισχυθούν οι δομές της κοινωνίας πολιτών, που ασχολούνται με το περιβάλλον και το κλίμα, με την ενεργοποίηση της πλειοψηφίας των πολιτών, ώστε να δρομολογηθεί άμεσα διάλογος τόσο στις τοπικές κοινωνίες όσο και με το πολιτικό σύστημα, ο οποίος θα στοχεύει στην πραγματοποίηση των αναγκαίων αλλαγών στο σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών και η πορεία προς το μέλλον να έχει βιώσιμα χαρακτηριστικά.
Ειδάλλως αν ληφθούν υπόψη οι μακροπρόθεσμες επιστημονικές παραδοχές για τους θανάτους εκατομμυρίων ανθρώπων λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και τον εξαναγκασμό επίσης εκατομμυρίων να ζουν σε συνθήκες φτώχειας, τότε θα υπάρξουν ισχυρές κοινωνικές αναταράξεις στο μέλλον, οι οποίες θα έχουν πολυδιάστατες αρνητικές παρενέργειες, από την συρρίκνωση της δημοκρατίας και την κοινωνική ρευστότητα και ανασφάλεια μέχρι την μεγάλη αύξηση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών και την άνοδο του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.
Όσο πιο γρήγορα ενεργοποιηθούν οι κοινωνίες, τόσο πιο οικοδομήσιμη θα είναι η βιώσιμη προοπτική της πορείας προς το μέλλον. Δεν αρκεί η αναφορά στην διακήρυξη της Παγκόσμιας Διάσκεψης για το Κλίμα στο Dubai, ότι τα ορυκτά καύσιμα συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή. Πρέπει να ληφθούν δεσμευτικές αποφάσεις για την υλοποίηση των αναγκαίων μέτρων. Τα χρονικά περιθώρια είναι οριακά