Δύο μεγάλα προβλήματα που η αντιμετώπισή τους προϋποθέτει αμοιβαιότητα έχουν ορθωθεί ενώπιον της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πρώτο παρουσιάστηκε το πρόβλημα του χρέους, που παραμένει άλυτο – το ελληνικό χρέος είναι βαρύ για την ίδια τη χώρα μας, αλλά δεν είναι παρά σταγόνα στον ωκεανό του ευρωπαϊκού χρέους. Αντιθέτως, το συνολικό (δημόσιο και ιδιωτικό) ευρωπαϊκό χρέος σταθερά διογκώνεται και επιβαρύνει την ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς όλοι, είτε είναι σε θέση να το εξυπηρετούν είτε δεν είναι, υποχρεωτικά περιορίζουν τη ζήτησή τους, με αρνητικές συνέπειες για την ευρωπαϊκή οικονομία. Η οποία, παρά την κατάρρευση των τιμών πετρελαίου, σέρνει τα πόδια της, χάνοντας θέσεις στην παγκόσμια σκακιέρα.
Δεύτερο παρουσιάστηκε το προσφυγικό πρόβλημα, με συνέπειες που τείνουν να αποδειχτούν πολύ βαρύτερες από εκείνες του χρέους, καθώς ευθέως απειλείται η ευρωπαϊκή συνοχή. Για έναν πληθυσμό της τάξεως των 500 εκατομμυρίων, δεν θα φαινόταν τεράστιο πρόβλημα να καταφέρει να φιλοξενήσει 3-4 εκατομμύρια επιπλέον. Και όμως, αποδεικνύεται ότι είναι. Η Ευρώπη, αναφέρεται στην ετήσια έκθεση της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, τείνει προς την αποδιοργάνωση εν μέσω απειλών Grexit, Brexit, άσχημα σχεδιασμένης πολιτικής στο Ουκρανικό, ισχυρού προσφυγικού ρεύματος και, τέλος, πραγματικής αμφισβήτησης της Συνθήκης Σένγκεν. Από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου (Νοέμβριος 1989), 40 χώρες έχουν ορθώσει φράχτες έναντι 60 γειτονικών τους χωρών. Από αυτούς, οι 15 ορθώθηκαν μέσα στο 2015…
Η Ελλάδα είναι άμεσα παγιδευμένη και στα δύο προβλήματα. Κι αν δεν καταφέρει να αντιμετωπίσει το δεύτερο (το προσφυγικό), ίσως δεν θα φτάσει στο σημείο να αντιμετωπίσει το πρώτο (το χρέος).
Τα δείγματα είναι δυσοίωνα. Στο εσωτερικό, ουσιαστικά έχει αφεθεί ένας υπουργός, ο Γ. Μουζάλας, να σηκώνει τον σταυρό, το βάρος διαχείρισης αυτού του τεράστιου προβλήματος, με τη βοήθεια περίπου δέκα συνεργατών του – αυτό είναι, πρακτικά, όλο κι όλο το… υπουργείο. Οχι μόνο έχει αναλάβει το βάρος της διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους ετέρους, αλλά (το επαχθέστερο…) φτύνει αίμα και στα παζάρια με τον κάθε «καμμένο» υπουργό ή δήμαρχο. Και στο εξωτερικό, στην Ευρώπη, κυβερνήσεις που σε λίγα χρόνια, μόλις ειρηνεύσει η ευρύτερη περιοχή Συρίας-Ιράκ, θα σπεύδουν να «βοηθήσουν» με τις εταιρείες τους, που θα διαγκωνίζονται ποια θα πρωτοσυμμετέχει στην ανοικοδόμηση (πολλά τα λεφτά γαρ…), αποστρέφονται τους πρόσφυγες και δείχνουν την Ελλάδα ως ΤΟΝ ένοχο για την «ταλαιπωρία» της Ευρώπης.
Και οι εσωτερικές δυνάμεις της απειλούνται με αποδιοργάνωση. Σταγόνα σε ένα ποτήρι γεμάτο απογοήτευση, αφόρητες δυσκολίες και θολές προοπτικές, είναι το ασφαλιστικό. Ενα θέμα που άνοιξε τυχοδιωκτικά και τέθηκε ως προαπαιτούμενο για την αξιολόγηση, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι όσα έχει προτείνει ο κ. Κατρούγκαλος δεν είναι παρά ένα συνονθύλευμα μέτρων δημοσιονομικού χαρακτήρα και μικρής, βραχύτατης απόδοσης – ίσως είναι θέμα μηνών η μεταρρύθμιση της σημερινής δήθεν μεταρρύθμισης. Είναι αβέβαιο ποια θα είναι η άμεση έκβαση αυτής της υπόθεσης. Βέβαιο είναι, ωστόσο, ότι αν δεν κλείσει με κάποιον τρόπο, δεν θα κλείσει ούτε η πρώτη αξιολόγηση, με όσα θα επιφέρει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αυτή είναι η τρίτη παγίδα στην οποία έχει πέσει η χώρα – αποκλειστικά με κυβερνητική ευθύνη.
Αν δεν ξεφύγουμε από αυτήν την παγίδα άμεσα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ίσως αποδειχτεί περιττό να ανησυχούμε αν θα πετύχουμε να γλιτώσουμε από τις δύο προηγούμενες – του χρέους και του προσφυγικού κύματος. Φοβούμαι ότι δεν θα γλιτώσουμε από καμία. Οτι, αντίθετα, ενδεχομένως απομονωμένοι (εμείς και οι πρόσφυγες…) μέσα σε κλειστά σύνορα, άμεσα θα διατρέξουμε τον κίνδυνο να πέσουμε στην τέταρτη παγίδα: στο σχέδιο Σόιμπλε, για «προσωρινή» έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη, με το γνωστό «χρυσό χάπι» μιας χρηματικής βοήθειας προκειμένου να στηριχτεί το ισοζύγιο πληρωμών, ώστε να μην κοπούν ξαφνικά οι εισαγωγές τροφίμων, φαρμάκων, καυσίμων…
Η κατάσταση έχει γίνει επικίνδυνη, τα περιθώρια της χώρας μας είναι μικρά, τα εσωτερικά μέτωπα διατρέχουν έκδηλες οι τάσεις πολυδιάσπασης. Χρειάζεται σύνεση, από όλους. Ενα αγαθό που, αρκετές φορές στην ιστορία μας, έχει αποδειχτεί ότι σπανίζει τότε ακριβώς που είναι πιο επιτακτικά αναγκαίο.