Πλάκωσε «συγκρατημένος ενθουσιασμός»; Η μικρή μας γνωριμία με τον Σταύρο Θεοδωράκη δεν λέγεται φιλία. Μπορούμε, λοιπόν, απροκατάληπτα να δούμε τα θετικά και τα αρνητικά του πολιτικού αιφνιδιασμού του, που τάραξε τα συφοριασμένα νερά του βάλτου μας.

Έχουμε επανειλημμένα τοποθετηθεί για το πώς η χρεωκοπία και το αδιέξοδο καθοδικό σπιράλ της ύφεσης και της ανεργίας πυροδοτήθηκαν και κλιμακώνονται ακόμα και τώρα, από τις τρεις γνωστές βασικές γεννήτριες παραμέτρους. Το Πελατειακό Ιδιωτικό Παρακράτος, στο επίπεδο της πραγματικής οικονομίας. Τον Σκοταδιστικό Μπανανολαϊκισμό, στο επίπεδο της διαμόρφωσης εθνικής και κοινωνικής συνείδησης. Και το Ποικιλόχρουν Ακροδεξιό Φαινόμενο, στο επίπεδο της κοινωνικής και πολιτικής συμπεριφοράς.

Τονίζουμε συστηματικά ότι το Πελατειακό Παρακράτος, παρά τα μνημόνια, παραμένει άθικτο στην ολότητά του με ψιλοπειραγμένες ελάχιστες πτυχές του. Και αυτό εξακολουθεί να μας οδηγεί μαθηματικά προς την άτακτη χρεωκοπία. Ενώ το χειρότερο στοιχείο του αδιεξόδου ήταν και παραμένει το γεγονός ότι σύμπαν το πολιτικό σύστημα, από την Ακροδεξιά έως την Ακρο«αριστερά» δεν έχει την παραμικρή διάθεση να βάλει χέρι σε αυτό το παρακράτος.

Αντιθέτως, δύο χρόνια τώρα ντελαλούμε (ίσως όχι ματαίως) ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις, τόσο οι «συστημικές» όσο και οι «αντισυστημικές» (χε,χε) συναποτελούν ΤΟ Σύστημα (μπείτε στον κόπο, να δείτε: ήμασταν προφητικοί; «Σιμώνει ο νέος ο Λόγος, που τόσο τον φοβάται ΤΟ Σύστημα» ). Λίγο λιγότερο η κυβέρνηση που πιέζεται από τους δανειστές για μεταρρυθμίσεις (που με το σταγονόμετρο διστακτικά «υλοποιεί»). Και λίγο περισσότερο ο ΣΥΡΙΖΑ που, όλα τα κιλά όλα τα λεφτά, με ένα νόμο κι ένα άρθρο θα μας διακτινίσει πίσω στο 2009.

Αυτά όλα τα βλέπουν και πολλοί άλλοι. Ανάμεσά τους φαίνεται ότι βρίσκεται και ο Σταύρος Θεοδωράκης. Απέναντί του βρίσκονται πολλοί αναλυτές που τρέμουν τα μνημόνια ως αιτίες της χρεωκοπίας και όχι ως αποτέλεσμά της. Όπως και όσοι αρχίσανε ήδη πανταχόθεν το φοβικό πίρι πίρι κατά του ορμητικού ποταμού του. Το αστείο είναι ότι τον θεωρούν χειρότερο «εχθρό» από τον Ανεξυριζαυγιτισμό… Ας δούμε γιατί έχουν άδικο.

Πού βρισκόμασταν λίγες μέρες πριν εκδηλωθεί η (ας πούμε) κεντροαριστερή δυναμική του ποταμιού; Πέρα από τον Αντιμνημονιακό Ανεξυριζαυγιτισμό, τόσο η Ν.Δ., όσο το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ, διαγκωνιζόντουσαν για το ποιος θα φανεί πιο υποταγμένος στις δουλείες του Πελατειακού Ιδιωτικού Παρακράτους. Από τη μία τα δίκια του αγρότη, από την άλλη η ατιμία εις βάρος των καλών φαρμακοποιών που τους πνίγει το δίκιο, άστα να πάνε. Κάθε μέρα ένα έντιμο βήμα προς την άτακτη χρεωκοπία.

Και το μεν ΠΑΣΟΚ βέβαια δεν πρέπει να ιδωθεί μόνο ως γενεσιουργός αιτία της χρεωκοπίας. Άλλωστε δεν έχουν τις ίδιες ευθύνες επ’ αυτής οι διάφορες ηγεσίες του. Τα έχουμε ξαναπεί. Η θεμελιώδης μεταστοιχείωση του πάλαι ποτέ «φιλότιμου» Έλληνα σε τσιφτετέλληνα, ήταν έργο της περίφημης ρήσης του Αντρέα «Είπαμε, κύριε Μαυράκη, …». Ο Σημίτης προσπάθησε με ζέση, αλλά ανεπιτυχώς, να ανασχέσει τη δυναμική της χρεωκοπίας.

Ο Γ.Α.Π., έστω και καθυστερημένα, σαστισμένος από όσα του παρέδωσε ο Κωστάκης και από το αντιμνημονιακό μένος των Ζαππείων Σαμαρά, προσπάθησε να ενεργοποιήσει μηχανισμούς αποτροπής της. Ώσπου έχασε τον έλεγχο, έπαθε Καστανίδη και απασφαλίσθηκε μέχρι δημοψηφίσματος. Και ο Βενιζέλος αυτοθυσιάστηκε, αποδεχόμενος την καυτή πατάτα, με απόλυτη βεβαιότητα ότι θα έχανε το επικοινωνιακό παιγνίδι, όσο και αν διασφάλιζε την αποφυγή της άτακτης εκδήλωσής της. Τα σχετικά τα έχουμε περιγράψει άλλοτε αναλυτικά.

Αλλά στη φάση που διατρέχουμε, ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ασχολείται μόνο με τον κυβερνητισμό του και τα ευρωσοσιαλιστικά. Έχει χάσει κάθε επαφή με τη δυναμική των μεταρρυθμίσεων που υποσχόταν, όπως και με τους συμβούλους που τον επηρέαζαν προς αυτές. Εσχάτως μάλιστα, απογοητευτικά στραμμένος στο οιονεί σωσίβιο σωτηρίας, στη μεσολάβηση για μια καλύτερη διαχείριση των συντεχνιακών απαιτήσεων, έχει δώσει ρέστα. Αυτός, θα θέλαμε να ήταν και ο λόγος που έκανε τους 58 να αποκολληθούν από το ΠΑΣΟΚ. Και όχι ο σταυρός προτίμησης… Κατά τούτο απέτυχαν οικτρά οι 58, λέμε εμείς.

Οδυνηρά και αναπάντεχα ο κ. Βενιζέλος επίσης θα διαπιστώσει σύντομα, ότι αυτή η ατολμία του να στηρίξει το μεταρρυθμιστικό δέον, θα τον οδηγήσει σε οριστική αδυναμία και έκπτωση. Δεν είναι αρκετό πλέον το γεγονός ότι είναι η σταθερά παράμετρος σοβαρότητας στην «μνημονιακή» πραγματικότητα, κάτι που επιμελώς και επιπολαίως ως τώρα ξεχνούσαν οι άσπονδοι εχθροί του. Με το Ποτάμι εμφανίζεται στην Αγορά και άλλος ελκυστικότερος και πιο αξιόπιστος εντός και εκτός παίκτης (όχι τόσο από την τεχνοκρατική σκοπιά, αλλά από την σκοπιά της μεταρρυθμιστικής ορμής).

Μαζί με τον Βενιζέλο θα παρασυρθεί και το ΠΑΣΟΚ, ως μη αντιλαμβανόμενο τη σοβαρότητα της κρίσης που δημιούργησε και την οξύτητα του τρέχοντος αδιεξόδου, που συνεχίζει να πυροδοτεί με την αδράνειά του. Κι ας βρίσκεται συντονισμένο με την πανεθνική παρακρουστική σύγχυση, περί του αν η πελατειακή διολίσθηση προς την άτακτη χρεωκοπία είναι συντήρηση ή πρόοδος.

Ως προς δε τη ΔΗΜΑΡ, είναι θλιβερό, αλλά ο ηγέτης της κ. Κουβραμόπουλος, συνεχίζει να πιπερολογεί ακατασχέτως ως μέρος της κλασικά απολιτίκ «Αριστεράς». Και πάλι, αφού προχτές είπε ότι «είναι απολύτως δίκαια τα αιτήματα των αγροτών», αφού είπε κάτω το μνημόνιο αλλά και λίγο ζήτω το μνημόνιο, επιβεβαίωσε τις κακιές γλώσσες που επιμένουν ότι είναι ο Αβραμόπουλος της Αριστεράς. Δεν μπορεί να καταλάβει πόσο κουράζει την κοινωνία με τον επιτήδεια υπερστρογγυλεμένο λόγο του, που κανακεύει και τον αστυφύλαξ και τον χωροφύλαξ…

Δεν μπορεί να καταλάβει και αυτός, ζαλισμένος από την αδυναμία να αναγνώσει την ουσία της κρίσης, ότι άμα λες «Ναι στις μεταρρυθμίσεις, αλλά προς την προοδευτική κατεύθυνση!», ανοίγεις μια τιτανοτεράστια τρύπα στο νερό. Ποια είναι η προοδευτική κατεύθυνση, κύριε Πρόεδρε; Μήπως η κατεύθυνση 4-2-1; Μήπως το «Καμία απόλυση! Ούτε και για τους επίορκους!»; Μήπως όλα αυτά έχουν αλγεβρικό άθροισμα το τίποτε, το απόλυτο μηδενικό, κύριε Κουβραμόπουλε;

Εδώ ήρθαμε, λοιπόν, και ενεργοποιήθηκε ευτυχώς η δυναμική Σταύρου Θεοδωράκη. Θα ακουστούν πολλά. Ότι ο τύπος είναι τηλεοπτικό προϊόν, είναι πλάστικ, είναι φούσκα, είναι επιφανειακός. Ακόμα και ότι είναι ένας καθ’ ημάς Μπέπε Γκρίλλο. Θα λυσσάξουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι. Οι δύο του νέου (μικρο)δικομματισμού, γιατί τους χαλάει τη σούπα της εξουσίας. Ειδικά ο ΣΥΡΙΖΑ (και εν γένει ο Αντιμνημονιακός -χε,χε- Ανεξυριζαυγιτισμός και η κυβερνησιμότητά του) που θα υποστεί βλάβες σοβαρές έτσι και φουντώσει ο Σταύρος ποταμός. Ασφαλώς και τα δύο κόμματα της ΚΑ, που θα δουν να διεμβολίζονται δραματικά από το ξεδίπλωμα της πολιτικής του νέου παίκτη. Και φυσικά τα μεγάλα ΜΜΕ, που αντιπαθούν κάθε τι που δεν ελέγχουν, ώσπου να αντιληφθούν τη σοβαρότητά του και να του προσφέρουν γην και ύδωρ. Χαριτωμένο είναι που Ο ΣΥΡΙΖΑ εγκαλεί τον ΣΘ για μηντιοκρατία και διαπλοκή, όταν και η «διαπλοκή» τον εγκαλεί, ως «σούπα»… Πολύ καλό αυτό για τον Θεοδωράκη.

Εμείς, λοιπόν, ψάχναμε με τους 58 να βρούμε πώς η άμαξα θα διασχίσει εγκάρσια την κοίτη του ποταμιού, για να περάσει απέναντι. Και να, που έρχεται με μια κίνηση ματ ο Σταύρος Θεοδωράκης και αλλάζει την ατζέντα. Και μεταποιεί την άμαξα και την κάνει πλεύσιμη και δεν χρειάζονται πια τα παλιά άλογα για να μας περάσουνε απέναντι, λέει. Και λέει, πάμε να πλεύσουμε το ποτάμι κατά μήκος προς την εκβολή. Κοίτα να δεις!

Τρία μεγάλα στοιχήματα θα αντιμετωπίσει και μάλλον εύκολα αναμένεται να κερδίσει ο Θεοδωράκης.

Πολιτική ενότητα ή ιδεολογική ενότητα; Η λύση Θεοδωράκη ταιριάζει και στα δύο σενάρια. Ουσιωδώς όλες οι δυνάμεις του οικοσοσιαλφιλελεύθερου (ΟΣΦ) χώρου της ΚΑ, τις οποίες απροβλημάτιστα μπορεί να εκφράσει ο νέος ηγέτης, έχουν κοινό στόχο τις εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις. Είτε καταφέρουν να ομογενοποιηθούν αυτές οι δυνάμεις, κατά το αυτονόητο περιεχόμενο του ΟΣΦ αιτήματος, σε μια οιονεί ιδεολογική ενότητα, που εμείς θεωρούμε απολύτως εφικτή. Είτε δεν το καταφέρουν, οπότε κάλλιστα μπορούν να βαδίσουν προς τον κοινό στόχο επί τη βάσει μιας συνομολογημένης πολιτικής ενότητας.

Το σοβαρό ζήτημα της ηγεσίας. Έπρεπε, λένε κάποιοι, να τολμήσουν οι 58, αλλά δεν το έκαναν, ώσπου ήρθε ο Θεοδωράκης να καλύψει το κενό. Το δεύτερο σκέλος ισχύει. Αλλά το πρώτο μάλλον όχι. Δεν μπορούσαν οι 58 να πάρουν πρωτοβουλίες και να τολμήσουν. Είχαμε περιγράψει πέρσι, σε ανύποπτη στιγμή, το κατά τη γνώμη μας γιατί: το υποτιμημένο πρόβλημα ηγεσίας στον χώρο. Αυτός ήταν και ο λόγος, για τον οποίο, τόσον καιρό η εκσυγχρονιστική αριστερά ήταν εξαρτημένη από τον κ. Βενιζέλο. Οι 58 ήταν πράγματι «ένα κίνημα και ρεύμα γνώμης». Δεν ήταν ένας λειτουργικός οδηγός διάσωσης, με διάρθρωση που υπονοούσε το κλασικό μοντέλο ηγεσίας και βάσης, προκαλώντας ανάλογους ελκυστικούς συνειρμούς προς τους ψηφοφόρους. Έλεγαν διάφοροι, πάμε να βρεθούμε όλοι μαζί, να συνομολογήσουμε ένα πλαίσιο και να επιλέξουμε από τους αναμεταξύ μας μια ηγεσία (ενδεχομένως και συλλογική…). Αστεία πράματα.

Με μια κίνηση ματ ο Σ.Θ. έλυσε το πρόβλημα. Άφησε ηγετικό αποτύπωμα στον χώρο. Έχει αλήθεια ηγετική στόφα; Θα φανεί. Αλλά για το ξεκίνημα τα πήγε μια χαρά. Ο αιφνιδιασμός του, σε συνδυασμό με το απόλυτο τάιμινγκ να εκδηλωθεί την ημέρα που πενθούσαμε την εκδήμηση της κίνησης των 58, ήταν απόλυτος.

Λαϊκότητα αντί λαϊκισμού. Εδώ είναι ίσως το σημαντικότερο ατού του Σταύρου Θεοδωράκη. Είναι ελκυστικό και δημοφιλές πρόσωπο στην πιάτσα, παρά το γεγονός ότι φέρνει ανατρεπτικά ξεβολευτικά μηνύματα για την άρρωστη κοινωνία που περιγράφαμε στο «Ο κλέψας του κλέψαντος και το αυτομαστίγωμα». Ο Σ.Θ. έχει το μεγάλο δυσεύρετο προτέρημα του κοινού νου, ξέρει ότι ουκ εν τω πολλώ το ευ, είναι οργανικός διανοούμενος και συνθέτει την πολύπλοκη πραγματικότητα σε απλά λόγια που πρέπει να γίνουν μικρές πράξεις. Μπόρεσε να τα βγάλει πέρα με όσα ποικίλα καταπιάστηκε.

Έχει δώσει δείγματα απλότητας, σεμνότητας, ηγετικότητας. Είναι λαϊκός. Αυτό που εμείς προσπαθούμε να πούμε με το νι και με το σίγμα και περνάμε απαρατήρητοι, ο τύπος μπορεί να το προσφέρει σε πλατιές μάζες. Μπορεί να το μηρυκάσει, να το κάνει μπουκίτσες προσιτές και να το βάλει στοργικά σε πεινασμένα για απλές νεόφερτες αλήθειες στόματα. Πόσοι το μπορούν; Δεν εθελοτυφλεί και ο ίδιος, άλλωστε αυτοσαρκαστικά μας έδειξε ότι δεν πρέπει να τον κατατάξουμε στα ψώνια. Μας θυμίζει ότι δεν μιλάει καλά και τις ξένες γλώσσες (ταχύρρυθμη εκπαίδευση ας αρχίσει οσονούπω…).

Ωραία, λοιπόν. Έχει το προσιτό όραμα, το σφρίγος, την ισχυρή λαϊκότητα και την ηγετική στόφα και συνάμα πολεμάει τον λαϊκισμό. Είναι αναγκαία αυτά. Είναι και ικανά; Ασφαλώς και όχι. Χρειάζονται και άλλα, που δεν φαίνεται να διαθέτει ο νεοεμφανιζόμενος πολιτικός ηγέτης (μπορεί σε κάποιους και στον ίδιο αυτός ο όρος να φαίνεται αστείος, αλλά πρέπει σιγά σιγά να εξοικειωθούμε μαζί του).

Και ποια είναι τα πλην του Σταύρου Θεοδωράκη; Βασικά είναι η απειρία του σε ζητήματα πολιτικής διαχείρισης και η ακαδημαϊκή του αδυναμία, ιδιαίτερα εστιασμένη στο έλλειμμα τεχνοκρατικής «φορμασιόν». Το τελευταίο μπορούν κάλλιστα να του το καλύψουν συνεργάτες, που μπορεί να βρει πάμπολλους στις δυνάμεις των 58, αλλά και του ευρύτερου οικοσοσιαλφιλελεύθερου χώρου.

Έξυπνος είναι, περπατημένος, θα μάθει και τα κόλπα για το πρώτο. Εδώ, θα κριθεί και κατά το αρχή άνδρα δείκνυσι. Όλα του τα κενά μπορούν να καλυφθούν με διάφορους προσιτούς τρόπους. Και αν σκεφτεί κανείς, τι συνειρμούς προκαλεί η σύγκριση με τον επίδοξο νέο χαλίφη της πολιτικής μας Αγοράς, τότε δεν έχει να φοβηθεί τίποτε. Κεφάλι κάτω και δραματικά σύντομα μπορεί να βελτιωθεί ως προς όλα του τα μειονεκτήματα. Εάν αληθεύει αυτό που υπαινίσσεται ο Νίκος Μπίστης, ότι ο Σ.Θ. πιστεύει στην παρθενογένεση χωρίς πολιτικά πρόσωπα και με πολιτική μόνο μέσω των σόσιαλ μήντια, πρέπει ίσως να το επανεξετάσει.

Είμαστε ακόμα στην αρχή. Και παρατηρούμε ευχάριστα αιφνιδιασμένοι την αναπάντεχη αλλαγή ατζέντας. Κουνάμε το μαντήλι στους κυριούληδες που μαλλιοτραβιόντουσαν για τις άγονες λεπτομέρειες περί σταυρών και ανέμων και υδάτων. Το κλίμα αυτό αποτύπωσε προσφυώς ο Γιάννης Μεϊμάρογλου, μέλος της κίνησης των 58. «Μας πήρε το ποτάμι… μας πήρε ο ποταμός!», έγραψε χτες στον ιστότοπό του metarithnisi.gr. Το κείμενο/σχόλιο ήταν σαραντατεσσάρων λέξεων. Περαιτέρω λόγια περιττεύανε. Ήθελε περίπου να πει ότι όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει, ώσπου έρχεται από μακριά ένας άλλος κόκορας, παίρνει το κοτέτσι και φεύγει.

Προχωρώντας οσημέραι ας μας δείξει και τις προθέσεις του. Θα θελήσει να συνομιλήσει με τις φιλελεύθερες δυνάμεις του λεγόμενου κεντρώου χώρου (Δημιουργία Ξανά και Δράση-ΦΙΣ), με συνθετικές διαθέσεις; Το ίδιο και με τους διάφορους οικολόγους; Το ίδιο και με τα αστέρια της φιλελεύθερης αριστεράς που έφυγαν από την ΔΗΜΑΡ; Το ίδιο με τη Δυναμική Ελλάδα και άλλες υγιείς μεταρρυθμιστικές δυνάμεις εντός/εκτός πεδίου ΠΑΣΟΚ;

Θα επιδιώξει να ταρακουνήσει τα δύο κόμματα του δημοκρατικού σοσιαλισμού, δείχνοντάς τους πως μόνο με ακομπλεξάριστες κινήσεις αξίζει να συντεθούν και να ολοκληρωθούν σε κοινή κοίτη οι διάφορες συγγενείς υγιείς πολιτικές δυνάμεις; Το ορμητικό ποτάμι, που βλέπουμε να έρχεται, θα έχει σχέση με αυτό που φανταζόμαστε ως σύγχρονη Μεταρρυθμιστική Αριστερά για μια Ανοιχτή Κοινωνία; Σίμωσε αλήθεια ο νέος ο λόγος; Ο ιδρυτής του θα πατάει στην γη και θα αναπνέει στους αιθέρες; Θα έχει ρεαλιστικό όραμα δονημένο από χρωματιστή ουτοπία; Αν τον αντέξει το σχοινί, θα φανεί στο χειροκρότημα.