Ο δημόσιος λόγος και η εμπράγματη πολιτική είχαν ανέκαθεν να κάνουν με τον τρόπο εκφοράς και εφαρμογής τους αντίστοιχα. Ποτέ στην ανθρώπινη Ιστορία δεν υπήρξε διάσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης αναφορικά με την αισθητική παρουσία τους. Μπορεί να φαίνεται λιγάκι πολυτέλεια να συζητάμε σήμερα για αισθητική λόγων και πράξεων, αλλά θα ξεκαθαρίσουμε παρακάτω τι ακριβώς θέλουμε να πούμε.
.
Στην Ελλάδα, σήμερα, υπάρχουν μερικές αδυσώπητες ―αν όχι αδηφάγες― υποχρεωτικές πραγματικότητες: η πραγματικότητα του Μνημονίου ως γεγονότος και βασικού εργαλείου χάραξης οικονομικής πολιτικής και η πραγματικότητα της εφαρμογής του ως αιτίας επιρροής της κοινωνικής πολιτικής. Είναι σαφές ότι τίποτα δεν πάει καλά. Είναι επίσης σαφές ότι κάτι πρέπει να πάει καλά. Είναι ακόμη πιο σαφές ότι πρέπει να πιέσουμε προς αυτή την κατεύθυνση όσοι εντασσόμαστε στο χώρο της Κεντροαριστεράς και του σοσιαλφιλελεύθερου Κέντρου ― αλλά όχι μόνον εμείς. Και μολονότι οι μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας είναι σκληρές και άκαρδες, ο τρόπος που εκείνες θα εξυπηρετηθούν είναι βαρύνουσας σημασίας. Για να το πάμε και λίγο παρακάτω: ο τρόπος που η κυβέρνηση θα μετέλθει για να πείσει την κοινωνία για την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα εντέλει της εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών μας ως κράτους είναι ζήτημα πολιτικής αισθητικής. Αριστεροδέξιος λαϊκισμός και δημοκρατία είναι έννοιες ασύμβατες.
.
Μερικές ακόμη αλήθειες είναι οι δαιμονοποιημένες ―σχεδόν πανταχόθεν― μεταρρυθμίσεις, οι αλλαγές (άλλη αρνητικά φορτισμένη λέξη) που είναι αναπόφευκτες. Προφανώς, όλα αυτά δεν είναι δίχως ιδεολογικοπολιτικό πρόσημο, αλλά παραμένουν μεταρρυθμίσεις και αλλαγές. Προς τα πού; Ας πάρουμε δύο παραδείγματα: τον «Ξένιο Δία», καθώς και τα κέντρα κράτησης μεταναστών, και την ΕΡΤ. Θα συμφωνήσουμε, φαντάζομαι, ότι, στη βάση τους, οι πολιτικές που επέλεξε η κυβέρνηση είναι σωστές, ότι ήταν αναγκαίο να ληφθούν μέτρα για τους παράνομους μετανάστες και ότι ήταν υποχρεωτικό να αναδιαρθρωθεί η ΕΡΤ. Κρατούμενα δύο. Τι έγινε όμως στην πράξη; Στην πράξη, η κυβέρνηση (Σαμαρά) επέλεξε τον αισθητικά και ανθρωπιστικά βίαιο τρόπο να εφαρμόσει αυτές τις δύο αναγκαιότητες σχεδόν δίχως έλεος και σίγουρα δίχως αποτελεσματικό στρατηγικό σχεδιασμό. Εξάλλου, το άγχος που δημιουργεί η πίεση της τρόικας εξανεμίζει κάθε στάλα ψυχραιμίας αυτής της κυβέρνησης.
.
Κι αν λοιπόν στη βάση τους αυτά τα δύο παραδείγματα (μεταναστευτικό και δημόσια τηλεόραση) είναι σωστά, τι άλλο θα έπρεπε να γίνει; Αυτό που, κατά τη γνώμη μου, προβάλλει ως ανάγκη είναι ο τρόπος, και ο τρόπος δεν είναι ασύνδετος με αυτόν που πραγματώνει καθετί. Ο τρόπος περισσότερο ήταν που προκάλεσε το θυμό της κοινωνίας και όχι η ουσία. Διυλίζουμε τον κώνωπα, το ξέρω, κι ίσως η κάμηλος δεν θα καταποθεί ποτέ ― ή, τουλάχιστον, όχι ακόμα. Κι εδώ είναι που έρχεται να παίξει το ρόλο της η Κεντροαριστερά, το Κέντρο, ό,τι επιθετικό πρόσημο κι αν του δώσουμε.
.
Η πολιτική είναι ζήτημα αισθητικής. Η αισθητική είναι ηθική. Nulla ethica sine aesthetica, όπως έγραψε στον πίνακα του αμφιθεάτρου ο ισπανός ποιητής, δοκιμιογράφος και ιστορικός των ιδεών Jose Maria Valverde Pacheco προτού συλληφθεί και σταλεί στην εξορία από το καθεστώς του Φράνκο. Και η εφαρμογή της πολιτικής είναι και παραείναι αναπόσπαστα και αναπόδραστα δεμένη με τον τρόπο. Ο ρόλος της νέας, μεγάλης Κεντροαριστεράς, του νέου, μεγάλου Κέντρου είναι ακριβώς αυτός: να βρει τον καινούργιο τρόπο (με τρώει να πω «την καινούργια αφήγηση») να γεννήσει πολιτική, να εκφέρει δημόσιο λόγο και να τον κάνει πραγματικότητα.
.
Για να επιστρέψουμε στα δύο παραδείγματα που χρησιμοποιήσαμε ως όχημα. Μάλλον δικαίως θα ρωτήσει κάποιος πώς θα λάμβαναν χώρα αλλιώς αυτές οι δύο κυβερνητικές αποφάσεις. Το Κέντρο και η Αριστερά (ειδικά ο συνδυασμός τους) δεν ξεχνά (σχεδόν) ποτέ ―και το έχει αποδείξει όπου συνθετικά έχει αναλάβει την εξουσία― τον παράγοντα «άτομο» και τον παράγοντα «δημοκρατία». Κούφιες κουβέντες, θεωρητικές, θα πει ο κουρασμένος σοσιαλδημοκράτης και ο βιαστικός φιλελεύθερος ― και μπορεί να είναι. Σήμερα όμως, εδώ, πρέπει να επανέλθουμε σ’ αυτό το πεδίο άσκησης της πολιτικής, μ’ αυτόν τον τρόπο. Ειδάλλως, μπορούμε να βάλουμε τη χώρα στον διόλου ψύχραιμο αυτόματο πιλότο της εφαρμογής του Μνημονίου και των απαιτήσεων της τρόικας, και ν’ αφήσουμε να φαίνονται όλα αυτά αναγκαία κακά, μπερδεύοντας τη δημοκρατία και τον πολιτικό φιλελευθερισμό με την απροϋπόθετη στήριξη της όποιας νομιμότητας και της όποιας πλειοψηφίας ― κάπου εδώ ελλοχεύει ο αντίστροφος λαϊκισμός. Κι ίσως εδώ ανοίγει μια μεγάλη κουβέντα, την οποία όμως δεν θα θίξουμε προσώρας.
.
Η νέα, μεγάλη Κεντροαριστερά, το νέο, μεγάλο Κέντρο οφείλει στον εαυτό του να δημιουργήσει εκ νέου τη νέα αισθητική, το νέο ήθος εφαρμογής της πολιτικής, τον νέο στρατηγικό ρεαλισμό, όπως λέγαμε σε προηγούμενο άρθρο («Μεταρρύθμιση», 23.08.2013, στη στήλη «Παρεμβάσεις»). Η αισθητική είναι η ηθική μας: στην πολιτική, στην οικονομία, στην ίδια τη δημοκρατία εν πάση περιπτώσει. Να τη βγάλουμε μπροστά, να τη δούμε να εφαρμόζεται, να προσπαθήσουμε να την επικαιροποιούμε διαρκώς. Αυτό κάποιοι το λένε οπορτουνισμό, εμείς ας το πούμε νέο ρεαλισμό. Για όλους μας.
.
«Ποιοι;» είναι το ερώτημα που συνεχώς προβάλλει. «Με ποιες πολιτικές;» Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το κουλτουριάρικο δάχτυλό μας: οι πολιτικές υπάρχουν σ’ αυτόν το χώρο, από προτάσεις και προγράμματα άλλο τίποτα. Να βρεθούν εκείνοι που ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ θα τις εφαρμόσουν, βρίσκοντας τη χρυσή τομή. Και για να μην αρχίσουμε τα κλισέ, ας είμαστε ρεαλιστές και συγκεκριμένοι: το εναπομείναν ΠΑΣΟΚ, απαλλαγμένο πια από τα λαϊκιστικά του τμήματα που έχουν εισρεύσει (ω του θαύματος!) στο ΣΥΡΙΖΑ, το πρόθυμο κομμάτι της ΔΗΜΑΡ, ένα τμήμα της ΔΡΑΣΗΣ, κινήσεις και κόμματα του χώρου, ανένταχτοι και ασκεπείς. Γνωριζόμαστε πάνω-κάτω μεταξύ μας. Αυτοί είμαστε ― ας δούμε τι μπορούμε κι ας καλέσουμε και τους καινούργιους αν διστάζουν να έρθουν μόνοι τους, είτε είναι νέοι είτε όχι. Τους καινούργιους ― τώρα.