Στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του, ο Πρωθυπουργός αποφάσισε να θέσει θέμα Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Είπε συγκεκριμένα: «Θέλουμε την Ευρώπη στο πλάι μας, γιατί χρειαζόμαστε στηρίγματα, ώστε να αναδείξουμε τον ορυκτό μας πλούτο, τους πλουτοπαραγωγικούς μας πόρους, την ΑΟΖ μας!» Πώς λέμε «την Ελλάδα μας»; Τώρα και «την ΑΟΖ μας».
.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, συνεργάτες του κ. Αντώνη Σαμαρά διέρρεαν στον τύπο ότι η ελληνική κυβέρνηση εξετάζει πολύ σοβαρά την ιδέα να καταθέσει στον ΟΗΕ συντεταγμένες της υφαλοκρηπίδας ολόκληρης της ελληνικής επικράτειας, σε μια προσπάθεια να οριοθετήσει αυτό που θεωρεί δικαιωματικά δικό της. Τα δε κόμματα της συγκυβέρνησης, είτε υιοθέτησαν την ρητορική περί «ΑΟΖ μας», είτε τηρούν σιγήν ιχθύος. Ενώ και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας, κατά το πρόσφατο ταξίδι του στις ΗΠΑ, υπογράμμισε το «κυριαρχικό δικαίωμα» της Ελλάδας για ανακήρυξη ΑΟΖ.
.
Όλα αυτά, παρά τις ενστάσεις που διπλωμάτες και ειδικοί έχουν ήδη εκφράσει, ως προς το πολιτικό και πρακτικό αποτέλεσμα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Όπως πολύ σωστά εξηγεί η Αριστοτελία Πελώνη, στην ανάλυσή της στα ΝΕΑ (12/1/2013), η κατάθεση συντεταγμένων, όχι μόνο δεν κατοχυρώνει κανένα ελληνικό δικαίωμα, αλλά ούτε προσφέρει κανένα πρακτικό πλεονέκτημα. Η Ελλάδα, με «τον νόμο 4001/2011 για την έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων», έθεσε το πλαίσιο και το καθεστώς βάσει του οποίου θα γίνουν οι έρευνες για υδρογονάνθρακες. Δηλαδή, ήδη ο νόμος έχει ορίσει τον τρόπο προσδιορισμού της ΑΟΖ, ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης και δίνει τη δυνατότητα χορήγησης αδειών εξόρυξης σε περιοχές που βρίσκονται «εντός του εύρους της μέσης γραμμής».
.
Προς τι, λοιπόν, όλη αυτή η υστερία για την «ΑΟΖ μας»; Προς τι η ανεύθυνη ΑΟΖ-ολογία, η οποία κινδυνεύει να οδηγήσει σε «ΑΟΖοποίηση» της εξωτερικής πολιτικής της χώρας;
.
Το παρελθόν του κ. Σαμαρά ως Υπουργού Εξωτερικών και ως Ευρωβουλευτή, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την πολιτική του στο θέμα. Ο καταστροφικός τρόπος που χειρίστηκε το «Μακεδονικό», η απορριπτική στάση του στο Κυπριακό και σε όλες τις προσπάθειες συμβιβαστικής λύσης του, η πολεμική του εναντίον της πολιτικής του Ελσίνκι και της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, είναι μερικά μόνο παραδείγματα μιας σκληροπυρηνικής και συνάμα επιδερμικής αντίληψης των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής. Από την «Μακεδονοποίηση», τη δεκαετία του ’90, κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σήμερα σε «ΑΟΖοποίηση» της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, με ευθύνη και πάλι του Αντώνη Σαμαρά. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν ιδιαίτερα επιζήμια για τα εθνικά συμφέροντα σε μια κρίσιμη συγκυρία, όπου η περιφερειακή σταθερότητα είναι ζητούμενο και η Ελλάδα έχει μεγάλη ανάγκη συμμάχων.
.
Το σημερινό πολυσύνθετο περιβάλλον διεθνών και περιφερειακών σχέσεων, δεν προσφέρεται για τακτικισμούς και μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Ειδικά από μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία αντιμετωπίζει ακόμα τον κίνδυνο οικονομικής κατάρρευσης. Τα θέματα αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου της χώρας πρέπει να συζητηθούν και να προωθηθούν. Αλλά αυτό οφείλει να γίνει με νηφαλιότητα, με μεθοδικότητα, χωρίς εθνικιστικές υστερίες και υπερβολές και, σίγουρα, στη βάση πραγματικών και όχι εικονικών δεδομένων, λαμβάνοντας πάντα υπόψη και το διεθνές περιβάλλον. Εάν η κυβέρνηση και τα κόμματα που την στηρίζουν επιτρέψουν να διολισθήσει η εξωτερική πολιτική σε μια ακατάσχετη ΑΟΖολογία και να εγκλωβιστεί σε αυτήν, πολύ σύντομα θα βρεθούμε μπροστά σε δυσάρεστες εξελίξεις.
.
Ήδη τα μηνύματα που έρχονται τόσο από τη γειτονιά μας (Τουρκία, Αίγυπτος, Λιβύη, κ.λπ.), αλλά και από τους ευρωπαίους εταίρους μας και τις ΗΠΑ, είναι αρνητικά και αποθαρρυντικά για τέτοιου είδους μονομερείς ενέργειες. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να το παίξει «τσαμπουκάς» στο θέμα της ΑΟΖ, από τη στιγμή που το ίδιο το Διεθνές Δίκαιο προνοεί για συνεννόηση όλων των επηρεαζομένων κρατών.[1] Μια μονομερής κίνηση θα δημιουργήσει, αναπόφευκτα, αλυσιδωτές αντιδράσεις. Η Τουρκία είναι πέραν από βέβαιο ότι δεν θα αφήσει μια τέτοια εξέλιξη χωρίς απάντηση. Ενώ προβλήματα θα δημιουργηθούν στις σχέσεις της Ελλάδας με την Αίγυπτο και τη Λιβύη. Είναι, πράγματι, προς το συμφέρον της χώρας, να δημιουργήσει νέες εστίες έντασης με τους γείτονές της; Συμφέρει αυτή τη στιγμή να πυροδοτηθεί το κλίμα στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις;
.
Επίσης, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τους εταίρους μας στην Ε.Ε. και τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ, μια τέτοια κίνηση θα δημιουργήσει τριβές και θα ενισχύσει το έλλειμμα αξιοπιστίας της χώρας. Θα μας βάλει, με άλλα λόγια, απέναντι από τους εταίρους μας. Θέλουμε, πράγματι, να βρεθούμε απομονωμένοι, σε μια στιγμή που η Ελλάδα χρειάζεται συμμάχους και στήριξη για να ορθοποδήσει; Είναι σοφή πολιτική να κάνουμε την Ελλάδα μέρος του προβλήματος σε μια ασταθή Ανατολική Μεσόγειο και με ανοικτά θέματα όπως το Κυπριακό;
.
Πέραν τούτων, όμως, η ΑΟΖοποίηση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας θα δημιουργήσει προβλήματα και στις σχέσεις Ελλάδας-Κύπρου. Ιδιαίτερα ενόψει των αναμενόμενων εξελίξεων στο Κυπριακό, μετά τις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου. Πιθανές μονομερείς ενέργειες της Αθήνας, ειδικά εάν δεν υπάρχει προηγούμενη συνεννόηση με τη Λευκωσία, θα περιπλέξουν την κατάσταση και θα συμπαρασύρουν και την Κύπρο σε επικίνδυνα μονοπάτια. Επίσης, η όποια αναστάτωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού. Είναι πολιτικά σοφό να διαρραγεί το μέτωπο Ελλάδας-Κύπρου;
.
Η εξωτερική πολιτική της χώρας είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να γίνει αντικείμενο εσωτερικών κομματικών και πολιτικών παιγνιδιών. Δεν μπορεί να σχεδιάζεται χωρίς να λαμβάνονται υπόψη, η χρονική συγκυρία και τα περιφερειακά και διεθνή δεδομένα. Ούτε μπορεί να γίνεται όμηρος διαφόρων τύπου εμμονών. Κύριο συστατικό στοιχείο για μια επιτυχημένη εξωτερική πολιτική, είναι η σωστή ανάγνωση των διεθνών συνθηκών και η ενεργητική αξιοποίησή τους, χωρίς μικρομεγαλισμούς, στρουθοκαμηλισμό και εθνικιστικές υστερίες. Η Ελλάδα, επομένως, δεν έχει περιθώρια να επαναλάβει το τραγικό λάθος της «Μακεδονοποίησης» της εξωτερικής της πολιτικής, με την «ΑΟΖ μας».
.
* Δημοσιεύτηκε στο The Books’ Journal, Τεύχος 28 (Φεβρουάριος 2013)
.
.
.
.
[1] Γι’ αυτό ακριβώς το θέμα, αλλά και για μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για τα θέματα ΑΟΖ, βλ. Χρήστος Ροζάκης, Όσα χρειάζεται να ξέρουμε για την ΑΟΖ, The Books’ Journal, Τεύχος 22 (Αύγουστος 2012), σελ. 28-31.