Σας προτρέπω να διαβάσετε το άρθρο του Θόδωρου Πάγκαλου στην Καθημερινή της Πέμπτης 2-2-2012. To διάβασα το Σαββατοκύριακο, για αυτό και η καθυστέρηση στον σχολιασμό. Ό,τι και αν πιστεύετε για τον άνδρα, όσο τσαντισμένοι και αν είστε μαζί του διαβάστε το, αξίζει τον κόπο. Είναι μακράν το καλύτερο κείμενο του τα τελευταία χρόνια. Το μόνο στο οποίο οι αναπόφευκτες οξείες παγκάλειες αιχμές, ενσωματώνονται ομαλά στην ουσία του κειμένου, δεν το επισκιάζουν αλλά το χρωματίζουν και το αναδεικνύουν. Για αυτόν τον λόγο εξ’ άλλου το κείμενο δεν έτυχε της δέουσας προσοχής από μια κοινή γνώμη εθισμένη (με ευθύνη και του αρθογράφου) να περιμένει από τον Πάγκαλο μόνο αιχμηρές ατάκες. Εν τάχει: Αποδεικνύει ότι κάνουν λάθος όσοι προσπαθούν να αθροίσουν τα ποσοστά της κομμουνιστογενούς Αριστεράς στα πρόσωπα των Παπαρήγα, Κουβέλη και Τσίπρα («Σταλινική μέχρι το κόκαλο η πρώτη, ευρωπαϊστής και σχεδόν σοσιαλδημοκράτης ο δεύτερος, αναρχοαυτόνομο οργισμένο νιάτο ο τρίτος»). Απορεί με την πίεση της ΝΔ για επίσπευση των εκλογών «όταν το αποτέλεσμα θα είναι κάποιου είδους κυβέρνηση Παπαδήμου». Καταλήγει με δυο ουσιαστικές προτάσεις για το πολιτικό σύστημα με την αλλαγή του εκλογικού νόμου (μεικτό και κατάργηση σταυρού προτίμησης) και την διοργάνωση δημοκρατικών και ουσιαστικών συνεδρίων των κομμάτων.

.

Νομίζω, όμως, ότι η σημαντικότερη αποστροφή του αφορά στο ΠΑΣΟΚ: «Η πολυδιάσπαση του ΠΑΣΟΚ σε αντιμαχόμενες ομάδες, η εξάλειψη κάθε μορφής ιδεολογικής συναντίληψης, η βαθμιαία κατάργηση κάθε είδους συντροφικής αλληλεγγύης, το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται αυτό το κόμμα που κάποτε εξέφραζε θριαμβικά τη μεγάλη πλειοψηφική παράταξη της χώρας, έχουν αιτίες που είναι ανάγκη να αναζητηθούν σε πιο ουσιαστικές ελλείψεις». Από το συγκεκριμένο απόσπασμα αλλά και από το σύνολο του κειμένου μου καρφώθηκε η ιδέα ότι ο Πάγκαλος προετοιμάζεται για μια υποχώρηση από την πρώτη γραμμή της πολιτικής και κομματικής ζωής. Δεν μπορώ να τον φανταστώ σε ρόλο επιθετικού πρώτης γραμμής υπό την καθοδήγηση του Βενιζέλου. Το 2007 προτίμησε να υποστηρίξει τον Παπανδρέου για τον οποίο είχε εκφραστεί καθόλου κολακευτικά και επι χρόνια αδιαμαρτύρητα παρακολούθησε την μοιραία και αναπόφευκτη διαμόρφωση των αδιεξόδων που τόσο εύστοχα σήμερα περιγράφει. Στην προσπάθεια του να εφαρμόσει επιτυχώς «το μη χείρον, βέλτιστον» έκανε λάθος. Όχι ότι η επιλογή ήταν εύκολη. Τώρα όμως είναι περίπου αναγκαστική και καθόλου ελκυστική για τον Πάγκαλο. Για αυτό προσπάθησε να πιαστεί από την κίνηση των τριών (Λοβέρδος, Διαμαντοπούλου, Ραγκούσης) και να την ενθαρρύνει αλλά αυτή κατέρρευσε πριν να μπεί η σκαλωσιά από έλλειψη ιδεολογικής συναντίληψης.

.

Ο τόνος περισυλλογής και η σχετική νηφαλιότητα που διαπερνά το κείμενο ενισχύουν την εντύπωση μου ότι παίρνει τις αποφάσεις του. Μπορεί να κάνω και λάθος (και δεν θα είναι η πρώτη φορά) αλλά αυτή ήταν η πρώτη σκέψη που αυθόρμητα έκανα. Ξέρω βέβαια ότι στο σημερινό κλίμα, με την απαξίωση των πολιτικών, με τα ζόρια που περνάει ο κόσμος και με την ιδιαίτερη ικανότητα του Πάγκαλου να προσελκύει την οργή άλλοι θα αντιμετωπίσουν μια τέτοια εξέλιξη με αδιαφορία και άλλοι με ανακούφιση ή και χαρά. Δεν είμαι ανάμεσα σε αυτούς. Επειδή δεν υπάρχει διέξοδος πέραν της πολιτικής και επειδή το πολιτικό προσωπικό έχει υποβαθμιστεί στο μη περαιτέρω και πολλοί ευφυείς άνθρωποι έχουν αναγκαστικά ή εκουσίως παροπλιστεί δεν έχουμε την πολυτέλεια και νέων απωλειών. Το λέω αυτό με την ασφάλεια που μου παρέχει το γεγονός ότι δεν είμαι ανάμεσα στους πολιτικούς ή προσωπικούς φίλους του Πάγκαλου ενώ δυο – τρείς φορές έχουμε συγκρουστεί μετωπικά (Δεν νομίζω ότι υπάρχει και άλλου είδους σύγκρουση με τον Πάγκαλο). Όμως αρνούμαι να απολέσω για τους λόγους αυτούς την ευθυκρισία μου και την μνήμη μου. Γιατί ο Πάγκαλος ξεκίνησε από Λαμπράκης και δεν είναι μόνο οι μνήμες και τα ανθρώπινα (στην κηδεία του Γρηγόρη Γιάναρου έκλαιγε σαν μικρό παιδί) αλλά ισχυρίζομαι ότι αυτή η αριστερή ρίζα δεν ξεράθηκε. Συνεπής ευρωπαϊστής συνέβαλε στην μετακίνηση του ΠΑΣΟΚ από τριτοκοσμικές αντιλήψεις. Παρά τα αντιθέτως λεγόμενα πιστεύω ότι ο ρόλος του στην υπόθεση των Ιμίων και Οτσαλάν (στο τέλος) ήταν θετικός.

.

Τα αρνητικά του πολλά και χιλιοειπωμένα. Μόνο που η αντίδραση (εως και κατακραυγή) προς αυτόν επικεντρώνεται συνήθως στην ακραία συμπεριφορά του, στις εκρήξεις του (ακόμα δεν έχω καταλήξει ποιες είναι αυθόρμητες και ποιες επιμελώς προετοιμασμένες) δηλαδή σε μια πλευρά του άξια λόγου αλλά σε τελική ανάλυση δευτερεύουσα. Ακόμα και οι επιθετικές του ατάκες, οι δηλητηριώδεις χαρακτηρισμοί σε πρώτη φάση συνήθως ζημίωναν τον ίδιο. Ήσαν πάντοτε εκτός χρόνου αλλά συνήθως εντός τόπου και όταν κατακάθιζε ο κουρνιαχτός και απογυμνωμένη από τις λεκτικές ακρότητες πρόβαλε η ουσία όλοι κάνανε δεύτερες και πιο ψύχραιμες σκέψεις. Χωρίς να υποτιμώ τις επιπτώσεις μιας κυκλοθυμικής συμπεριφοράς για ένα πολιτικό, παρά ταύτα νομίζω ότι άλλο είναι το ουσιαστικό πρόβλημα. Ενώ έχει ιδέες δεν κατόρθωσε να τις συμπυκνώσει σε ένα συνεκτικό σχέδιο που για να υλοποιηθεί απαιτεί συστηματική παρακολούθηση. Είναι πολιτικός με ένα ασυνεχές πέταγμα που αντιπαθεί εκ φύσεως μια συνεχή, συστηματική, μονότονη και ίσως κουραστική πορεία. Είναι πολύτιμη η σκέψη του παρά τις αντιφάσεις της και τα προβλήματα συμπεριφοράς αλλά όταν συγκροτηθεί όλο το παζλ το αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι δεν κάνει για νούμερο ένα.

.

Νομίζω ότι και ο ίδιος έχει αίσθηση αυτής της κατάστασης, για αυτό σε μια κρίσιμη στιγμή έκανε πίσω και διευκόλυνε αυτόν που συγκέντρωνε τα ηγετικά προσόντα να ηγηθεί της χώρας και της δημοκρατικής παράταξης. Και να θυμίσω ότι η σωστή επιλογή Σημίτη ούτε εύκολη ούτε αυτονόητη ήταν. Σήμερα με τις λύσεις που έχει μπροστά του δεν νομίζω ότι θα ζορίσει τον εαυτό του ώστε να στοιχηθεί πίσω από κάποιον. Ό,τι και αν κάνει πάντως θα είναι παρών στην πολιτική με την ευρεία έννοια. Και αν κρίνω από το άρθρο του, μακριά από την ψυχοφθόρο επίδραση του κομματικού ανταγωνισμού, μπορεί παραμένοντας σχετικά νηφάλιος (απολύτως δεν γίνεται ούτε έχει γούστο) να ταράζει τα λιμνάζοντα νερά. Και σε τελευταία ανάλυση προτιμώ τον ευφυή Πάγκαλο, με όλα του τα κουσούρια, από αχθοφόρους βαρέων ονομάτων, πολιτικούς λογάδες που μας νανουρίζουν μιλώντας ακατάπαυτα και χωρίς αποχρώντα λόγο και που οι περισσότεροι είναι ανίκανοι να γράψουν μόνοι τους ένα κείμενο άξιο λόγου. Για αυτό είμαι ανάμεσα σε αυτούς που όταν σκέφτονται για τον Πάγκαλο και τα πεπραγμένα του η πρώτη μου αντίδραση είναι ο τίτλος του σημερινού σημειώματος.

.