Η ανάβαση στα βουνά της αλήθειας κάθε άλλο παρά μάταιη είναι, σήμερα που ο κόσμος όλος έχει έρθει τούμπα. Αναμφίβολα είναι μια δύσκολη, σύνθετη και απαιτητική άσκηση. Οι παλιές βεβαιότητες και σταθερές έχουν ανατραπεί πλήρως. Οι μεγάλες  αλλαγές, γεωστρατηγικές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές,  που καθημερινά συντελούνται μπροστά στα μάτια μας, απαιτούν νέες προσεγγίσεις και ερμηνείες. Τίποτα δεν θυμίζει το χθες. 

Τα κοινωνικά προτάγματα  τα οποία αποτελούσαν την κινούσα ιδέα σε όλη την μεταπολεμική περίοδο, βρίσκονται σε βαθιά κρίση.  Τα ιδεολογικοπολιτικά εργαλεία που μέχρι πρότινος χρησιμοποιούσαμε για να κατανοήσουμε τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, αποδεικνύονται πλέον εντελώς ακατάλληλα. Τα παραδοσιακά κόμματα, κεντροδεξιά – κεντροαριστερά, μολονότι μέχρι πριν λίγα χρόνια  επηρέαζαν καταλυτικά τις εξελίξεις, εμφανίζουν συμπτώματα γήρανσης και αποστέωσης. Οι ιδεολογικοί τους προσανατολισμοί, δεν συνεγείρουν το εκλογικό σώμα.

Η αποκρυπτογράφηση των οξυμένων προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σε διεθνές και τοπικό επίπεδο,  καθιστούν αναγκαία την απεξάρτησή μας από τα στερεότυπα και τα κλισέ άλλων εποχών.  Αν δεν το πράξουμε, δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε τις υπόγειες διεργασίες και ανακατατάξεις, οι οποίες πραγματοποιούνται σε Ευρώπη και Αμερική. Με άλλα λόγια, θα εξακολουθήσουμε να είμαστε  δέσμιοι παραμορφωτικών φακών, εμποδίζοντάς μας να αντιληφθούμε τη ζώσα πραγματικότητα.

Μέχρι σήμερα στο χώρο της πολιτικής, η πρόοδος ανασυντάσσονταν αξιοποιώντας τις προσφερόμενες ευκαιρίες και δυνατότητες. Ακολουθούσε μια προωθητική διαδικασία, ωθώντας  τις κοινωνίες προς τα εμπρός. Η προσαρμογή τους στα πραγματικά δεδομένα, τους επέτρεπε να ανανεώνουν και να επικαιροποιούν  τις προσδοκίες και τις αναζητήσεις τους, με γνώμονα το γενικό συμφέρον. Έτσι άλλωστε πολιτικές δυνάμεις με διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές και κοινωνικές αναφορές, μπόρεσαν να εκφράσουν με τον καλύτερο τρόπο τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της κάθε εποχής.

Μολονότι ο χρόνος, όπως παραδέχονται ακόμη και οι ιστορικοί, δεν είναι μια γραμμική ροή αλλά μια ροή ασυνέχειας και μεταβολών, οι αποκαλούμενες σύγχρονες κοινωνίες της Δύσης, της γηραιάς ηπείρου αλλά και πέραν του Ατλαντικού, συνιστούσαν μια ζωντανή προβολή στο μέλλον. Δεν οδηγούσαν στην επιστροφή στο παρελθόν. Ούτε δρομολογούσαν την παλινόρθωση των πιο ακραίων, αντιδραστικών και απολυταρχικών καθεστώτων. Μια αυτονόητη παραδοχή, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικοπολιτικές πεποιθήσεις.  

Η πρόοδος, κοινωνική, οικονομική, τεχνολογική, θεσμική, μπορεί να ήταν ασύμμετρη στις διάφορες χώρες, εντούτοις δεν αντιμετώπισε τις απαγορευτικές ιδεοληπτικές εμμονές των εχθρών της Δημοκρατίας και των φασιστοειδών νοσταλγών. Κάτι που σήμερα συμβαίνει με τρόπο προκλητικό. Η επικράτηση του Τράμπ, αλλά και η  πρωτοφανής άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη δεν είναι τίποτα άλλο παρά, μια αντεπανάσταση των πιο επικίνδυνων και αναχρονιστικών δυνάμεων, φέρνοντας τον κόσμο όλο μπροστά στην πόρτα του φρενοκομείου.  

Η ώσμωσή τους δεν είναι τυχαία. Εδράζεται στην ενεργοποίηση των πιο άγριων ενστίκτων τμήματος του πληθυσμού, που εύκολα παραδίδεται στο μίσος και στον φθόνο. Ο άκρατος εγωισμός σε ατομικό επίπεδο, συνυπάρχει με τον εθνικολαϊκισμό  σε γενικότερο επίπεδο, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο και δηλητηριώδες κράμα. Πρόκειται για εξατομικευμένα πολιτικά προτάγματα  που αντιστρατεύονται τη συνοχή, την αλληλεγγύη και τη συλλογικότητα των κοινωνιών.

O ατομικισμός αναδεικνύεται σε υπέρτατη δύναμη. Τα ζωώδη ένστικτα υποκαθιστούν τη λογική. Το ατομικό συμφέρον εχθρεύεται το συλλογικό. Οι κοινωνίες κατακερματίζονται. Ο αδυσώπητος ανταγωνισμός τις πολτοποιεί. Ο ανορθολογισμός και οι συνωμοσιολογίες κυριαρχούν. Τα αποκαλούμενα κοινωνικά δίκτυα, αποτελούν τη μήτρα μισαλλοδοξίας και εχθροπάθειας. Οι σκοταδιστικές αντιλήψεις εξαπλώνονται, ανατροφοδοτώντας τις δεξαμενές της ακροδεξιάς και του νεοφασισμού. Οι θεσμοί αμφισβητούνται. Οι προοδευτικές ιδέες  ενοχοποιούνται.  Η αξία της πολιτικής χάνεται.

Οι σημαιοφόροι των εξατομικευμένων πολιτικών προταγμάτων, αποκτούν υπόσταση. Κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Διευρύνουν την απήχησή τους, επαναχαράσσοντας τα νέα διαχωριστικά τείχη.  Μια πλειάδα αυταρχικών ηγετών μαζί με επίδοξους ηγετίσκους, συγκροτεί μια άτυπη Μαύρη Διεθνή.  Μετά από πολύ καιρό το φάντασμα του νεοφασισμού, εθνικολαϊκισμού, απολυταρχισμού, πλανάται πάνω από την Ευρώπη.  Ψυχή του είναι οι άλλοτε σφοδροί ανταγωνιστές της παγκόσμιας σκηνής, Αμερική -Ρωσία, που αυτή τη φορά συμπορεύονται. Η στάση τους στο ουκρανικό είναι αποκαλυπτική. Ο Τράμπ δεν δίνει μόνο συγχωροχάρτι στον Πούτιν, αλλά αντιστρέφει την πραγματικότητα. Αιτία του πολέμου δεν θεωρεί τη ρωσική εισβολή, αλλά την Ουκρανία.  Την ώρα που δίνει εύσημα στο Ρώσο απολυτάρχη, χαρακτηρίζει δικτάτορα τον Ουκρανό Πρόεδρο.

Τα ανήκουστα αυτά γεγονότα, διαμορφώνουν μια νέα πολιτική αρχιτεκτονική σε διεθνές επίπεδο. Εύλογη δε είναι η  αμηχανία που προκαλεί στο δημοκρατικό κόσμο. Οι πολιτικές ηγεσίες τους, εμφανίζονται αδύναμες. Δυσκολεύονται να θεμελιώσουν μια δυναμική και σύγχρονη απάντηση στα προβλήματα και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Και το κυριότερο, εξακολουθούν και πολιτεύονται  με πρακτικές και εργαλεία του παρελθόντος. Μάλιστα κάποιες απ’ τις δεξιόστροφες ηγεσίες, είτε ακολουθούν  πολιτικές κατευνασμού απέναντι στην ακροδεξιά, αρνούμενες να αντιπαρατεθούν μαζί της. Είτε υιοθετούν την ακροδεξιά ατζέντα, εκτιμώντας ότι με αυτό τον τρόπο θα απομειώσουν την απήχηση και την επιρροή της.  Δυσκολίες αντιμετωπίζουν και οι δυνάμεις που αυτοτοποθετούνται στον προοδευτικό και σοσιαλδημοκρατικό χώρο.

Η κρίση ταυτότητας είναι υπαρκτή και στην κεντροδεξιά και στην κεντροαριστερά. Αντί να αναζητήσουν νέες πολιτικές εναρμονισμένες με τις τωρινές συνθήκες, αναθεωρώντας τις ξεπερασμένες και ακατάλληλες αντιλήψεις τους, περιστρέφονται γύρω απ΄ τον εαυτό τους, επιτρέποντας στις ακροδεξιές και αναχρονιστικές ηγεσίες να καταλαμβάνουν ζωτικό χώρο στο πολιτικό στερέωμα.

Τα εξατομικευμένα πολιτικά προτάγματα μπορεί να μη συνιστούν ουσιαστική αντιπαραβολή στα νεοφιλελεύθερα κελεύσματα, ωστόσο ακυρώνουν το κοινωνικό πρόταγμα της σοσιαλδημοκρατίας. Έτσι άλλωστε εξηγείται και η δραστική υποχώρησή της. Μένοντας παγιδευμένη στο κοινωνικό μοντέλο της βιομηχανικής εποχής, αδυνατεί να παρακολουθήσει τις διαρκώς μεταβαλλόμενες εξελίξεις. Το κοινωνικό κράτος που με τις πολιτικές της ενσάρκωνε, δεν είναι μια μαρμαρωμένη επιταγή. Χρειάζεται τις απαραίτητες οριοθετήσεις, συνδυάζοντας την οικονομική ανάπτυξη με την κοινωνική δικαιοσύνη. Άλλωστε τα δημοσιονομικά όρια είναι σε μεγάλο βαθμό προκαθορισμένα.

Εμφανές είναι, πως την ανάγκη αναπροσαρμογής τους στα νέα δεδομένα, οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις  την αντιμετωπίζουν τις περισσότερες φορές φοβικά, για να μην πω ενοχικά. Απέναντι στα καίρια προβλήματα της τωρινής περιόδου, μεταναστευτικό, κλιματική κρίση, αποδιάρθρωση της εργατικής τάξης και των μεσαίων στρωμάτων, δεν διατυπώνει καθαρές σκέψεις και προτάσεις. Απεναντίας καταφεύγει σε αμφισημίες και αμφιθυμίες.

Πάντως αναμφισβήτητη αλήθεια είναι, ότι βρισκόμαστε σε μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα μετά από πολλά χρόνια. Οι ανατροπές και οι αναδιατάξεις που προκαλούνται σε παγκόσμια κλίμακα, διαμορφώνουν ένα νέο σύνθετο και παράδοξο τοπίο. Οι αντιφάσεις και οι αντιθέσεις επιτείνουν τη σύγχυση και τις αβεβαιότητες. Οι σταθερές  που επικρατούσαν στον μεταπολεμικό κόσμο, έχουν γίνει φύλλο και φτερό. Και κάτι άλλο εξίσου σημαντικό:  Την πολιτική των αξιών και των αρχών, την υποκαθιστούν οι σκοτεινές και οι φανερές συναλλαγές, η βιαιότητα της ακροδεξιάς, ο κυνισμός του ατομικισμού, η εκδικητικότητα του εθνικισμού, η αντιπαλότητα του λαϊκισμού.  Το βέβαιο ότι βρισκόμαστε μπροστά στην άβυσσο σκοτεινών καιρών.

Πηγή: www.tovima.gr