Ο χώρος μας μίκρυνε τόσο που δεν του αρμόζουν μακροσκελείς αναλύσεις.
1) Το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε επίσημα μια 3η Σεπτέμβρη και ίσως άφησε ανεπίσημα την τελευταία του πνοή μια 1η Σεπτέμβρη.
2) Τα αίτια της αποδημίας δεν είναι πολιτικά –τα πολλά πολιτικά λάθη θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, να συγχωρεθούν- αλλά σχετίζονται περισσότερο με πρόσωπα και με τη συνολική αισθητική (το ήθος περιέχεται στην αισθητική).
3) Οι ευθύνες για την κρίση, οι ιδεολογικές μεταβολές και υποχωρήσεις, οι κοινωνικές και κομματικές συμμαχίες, η συμμετοχή στη σημερινή και σε αυριανή κυβέρνηση είναι θεμελιώδη ζητήματα. Το πρώτο και κεντρικό όμως είναι η βούληση αυτών που συγκροτούν έναν πολιτικό φορέα να συνεχίσουν να αγωνίζονται μαζί και να εκφράζουν κάτι κοινό.
4) Δεν υπάρχει πολιτικός φορέας που να μπορεί να επιβιώσει όταν οι εντός του διαφορές γίνονται μίσος –πόσο μάλλον όταν ο φορέας αυτός σήμαινε κάποτε κάτι για πολλούς και συνεχίζει να θέλει ως συνομιλητή του το «λαό».
5) Δεν γίνεται πολιτικός φορέας να αναζωογονηθεί εκ των έσω αν δεν κάνει και δεν αναδείξει επιλογές (η σώρευση δεν αποτελεί σύνθεση) που να αντανακλούν το τι διδάχτηκε από την ιστορία του και από τα λάθη του.
6) Ένας πολιτικός φορέας που προσδιορίζεται εντός της δημοκρατικής Αριστεράς δεν έχει μόνο συμφέρον αλλά και καθήκον –απέναντι στις αρχές του και τον κόσμο του- να δει τα νέα δεδομένα όπως είναι, να μιλήσει καθαρά και να αλλάξει έμπρακτα.
7) Δεν αληθεύει ότι το ΠΑΣΟΚ δεν έκανε –περισσότερο από κάθε άλλον- την αυτοκριτική του. Είναι αλήθεια όμως ότι η αυτοκριτική έμεινε στα λόγια. Ότι επικεντρώθηκε περισσότερο σε πρόσωπα παρά στην ουσία. Και ότι της έλειπε η ματιά στο μέλλον.
8) Για το μέλλον, δυο πράγματα μόνο είναι σίγουρα: ότι υπάρχει και πάντα θα υπάρχει χώρος στο ελληνικό πολιτικό σύστημα για έναν εκφραστή της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας, παρά τη διεθνή της υποχώρηση΄ και ότι κανείς δεν θα μπορέσει να γίνει αυτός ο εκφραστής αν δεν αποτελέσει περισσότερο ρήξη παρά γέφυρα με το κομματικό σύστημα της κρίσης.
9) Ρήξη δεν σημαίνει, ή τουλάχιστον δεν σήμαινε αναγκαστικά, ισοπέδωση του παλιού για να γεννηθεί το νέο. Η ισοπέδωση που δεν ήταν, μπορεί κάποια στιγμή να κατέστη, μέσα από πράξεις και παραλείψεις, αναγκαία –και αυτό να αποκρυσταλλώθηκε μια 1η Σεπτέμβρη.
10) Για να υπάρξει ελπίδα απαιτείται γενναιότητα. Και η μόνη γενναιότητα που θα μπορούσε να συμφιλιώσει την 1η με την 3η Σεπτέμβρη είναι ένα νέο ξεκίνημα που θα έχει διδαχθεί αλλά και απαλλαγεί και από τις δύο αυτές ημερομηνίες.