Η μεγάλη αλλά και ιδιαίτερα θλιβερή ειρωνεία των ημερών είναι ότι, ενώ η Ευρώπη γιορτάζει τα τριάντα (30) χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου (1989), νέα πολλαπλά τείχη υψώνονται στη γηραιά Ήπειρο. Τα τείχη κάθε μορφής πολλαπλασιάζονται “χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ”. Οι διαιρέσεις στην Ευρωπαϊκή ήπειρο αυξάνονται. Το μήνυμα της πτώσης του τείχους του Βερολίνου για μια “Ευρώπη ενωμένη και ελεύθερη” μόνο εν μέρει έχει πραγματωθεί και τώρα φαίνεται να κλονίζεται. Στα πολλαπλά τείχη περιλαμβάνεται κατ’ αρχάς το Brexit, η επικείμενη έξοδος του Ην. Βασιλειου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Ουσιαστικά η Βρετανία υψώνει ένα τείχος διανοητικό, οικονομικό και πολιτικό με την υπόλοιπη Ευρώπη προβάλλοντας μια κατασκευασμένη ιδιαιτερότητα. Και το ακόμη πλέον αδιανόητο, οικοδομεί ένα πραγματικό τείχος ( τελωνειακής μορφής) με τη Β. Ιρλανδία ενώ κινδυνεύει να οδηγήσει σε πλήρη διάλυση το Ην. Βασίλειο με την ενδεχόμενη αναξαρτητοποίηση της Σκωτίας. Από την άλλη μεριά χώρες όπως Ουγγαρία και Πολωνία υψώνουν τα πολιτικά τείχη του αυταρχισμού που αγγίζουν τα όρια ενός νέου ολοκληρωτισμού, σε πλήρη σχεδόν αναίρεση του “μηνύματος του 1989” . Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι ποικιλόμορφες ακροδεξιές ή ακροαριστερές λαϊκιστικές δυνάμεις του Ευρωπαϊκού χώρου. Κατασκεάζουν κάθε είδους επονείδιστα τείχη, τείχη διανοητικά ενάντια στον “άλλο” είτε πρόκειται για πρόσφυγα, μετανάστη, αλλόθρησκο, ξένο γενικά, τείχη γεωγραφικά με την προσπάθεια επιστροφής στα περιχαρακώματα του εθνικού κράτους και τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τείχη οικονομικά με την αναβίωση του εμπορικού προστατευτισμού και των λογικών της οικονομικής αυτάρκειας. Ο Β. Χάβελ έλεγε ότι το σημαντικότερο τείχος για την Ευρώπη βρίσκεται μέσα στο μυαλό των Ευρωπαίων – είναι το πολιτιστικό τείχος του “Εμείς και Αυτοί, οι Άλλοι”. Ο Χάβελ νόμισε ότι μετά το 1989 και όσα ακολούθησαν ξεπεράσαμε αυτό το τείχος. Δυστυχώς, όπως δεν ξεπεράσαμε την ιστορία με το “τέλος της”, δεν ξεπεράσαμε και το πολιτιστικό τείχος στο βαθμό τουλάχιστον που να αποκλείει οριστικά και τελεσίδικα την επιστροφή στο επαχθές παρελθόν.
Και βέβαια δεν μπορεί παρά να αναφερθεί κάποιος και στα άλλα τείχη. Την περίοδο του 1989 χτίζαμε ως Ένωση το “καθεστώς Σένγκεν” για την ελεύθερη διακίνηση των ατόμων χωρίς ελέγχους και την εσωτερική αγορά την οποία ορίσαμε ως “ένα χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα”. Σήμερα το καθεστώς Σένγκεν έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Οι έλεγχοι στα σύνορα έχουν επιστρέψει σε πολλές περιπτώσεις. Και από την άλλη μεριά οι διευρυμένες ανισότητες και αποκλίσεις, ιδιαίτερα ανάμεσα στον Ευρωπαϊκό Βορρά και Νότο, προσθέτουν στη λογική των διαιρέσεων και τειχών. Οι χώρες του Βορρά που έχουν συνασπισθεί στη Χανσεατική Ένωση εμφανίζονται με περιορισμένη ενσυναίσθηση στα προβλήματα του Νότου και φυσικά περιορισμένη εκδήλωση αλληλεγγύης. Και γεωπολιτικά τείχη και διαιρέσεις με τελευταίο θύμα τις χώρες των Δ. Βαλκανίων για τις οποίες φαίνεται να κλείνει ο δρόμος για ένταξη στην Ένωση στο ορατό μέλλον τουλάχιστον.
Παρά ταύτα, υπάρχει και η ελπίδα. Που βρίσκεται στις αντιδράσεις των νέων ανθρώπων υπέρ των φιλελεύθερων δημοκρατικών αξιών (Αν. Ευρώπη), της Ευρωπαϊκής ενοποίησης (Η.Β.), της προστασίας του περιβάλλοντος. Και φυσικά στην επιμονή των Οργάνων της Ένωσης (Επιτροπής, κ.λπ.) να προχωρήσουν την ενοποίηση για μια Ευρώπη «σε ενότητα με ποικιλομορφία»…